فعالان حفاظت از میراث تاریخی و فرهنگی و شماری از استادان معماری در مورد تخریب قریب‌الوقوع بخش دیگری از خانه‌های تاریخی شهر شیراز شامل دست‌کم ۵ خانه ثبت‌شده در «فهرست آثار ملی» و ۳۰ خانه حائز ثبت در این فهرست، به بهانه اجرای «طرح بین‌الحرمین» و اتصال دو «امامزاده شاهچراغ و علاء‌الدین حسین» هشدار دادند و گفتند که در صورت انجام این تخریب‌ها، دو محله «بیات» و «اسحاق‌بیک» از محله‌های تاریخی شیراز برای همیشه از نقشه این شهر محو می‌شوند.
این هشدارها و اعتراض‌ها پس از آن اوج گرفته است که کمیسیون ماده ۵ شهرداری، تخریب بخش دیگری از «بافت تاریخی شیراز» را تصویب کرده و در حالی که مقام‌های دولتی و حکومتی از کمبود بودجه در اموری چون دارو درمان و تامین مواد غذایی ضروری مردم سخن می‌گویند، اداره راه و شهرسازی شیراز به‌سرعت اقدام به خرید بخشی از املاک کرده و در مورد املاکی که مالکان آن حاضر به فروش نشده‌اند، دستگاه‌های حکومتی اقدام به تهدید مالکان برای تخلیه اجباری کرده‌اند.
طبق طرحی که میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی و پژوهشگاه میراث فرهنگی و گردشگری روی کاغذ و نقشه مشخص کرده‌اند، دست‌کم ۳۵ پلاک از خانه‌های تاریخی شیراز در چند روز آینده برای همیشه تخریب و ویران خواهند شد که از میان این ۳۵ پلاک، پنج پلاک حتی در «فهرست آثار ملی» ثبت شده است.
این در حالی است که فعالان حفاظت از میراث فرهنگی در شیراز ابعاد تخریب‌ها را از این میزان بسیار بیشتر اعلام کردند. بنابر این گزارش‌ها، بررسی میدانی حاکی از آن است که ساکنان حدود ۶۰ خانه تاریخی شیراز در چند روز اخیر، «اخطار شفاهی تخلیه» دریافت کرده یا تهدید شده‌اند که در صورت تخلیه نکردن، آب، برق، گاز و دیگر خدمات شهری قطع و تخلیه آن‌ها و تخریب خانه‌هایشان با استفاده از «قوه قهریه» انجام خواهد شد.
در بازدید علمی که تعدادی از استادان معماری و فعالان حفاظت از میراث تاریخی و فرهنگی در روز ۱۱ بهمن ماه از بافت تاریخی شیراز داشتند، عوامل فنی تخریب به آن‌ها گفتند که تخریب باقیمانده بافت تاریخی شیراز «در چند روز آینده اتفاق خواهد افتاد و مانند تخریب‌های گذشته با سرعت زیاد و در محیطی بسته انجام می‌شود».
بنابر گزارش حاضران در بازدید علمی روز ۱۱ بهمن ماه از محل‌هایی تعیین‌شده برای تخریب بافت تاریخی شیراز، ساکنان و مالکان این خانه‌ها گفتند که «از طرف برخی ادارات به خانه‌های این محدوده مراجعه شده است و به ساکنان فرصتی چند روزه برای ترک خانه‌ها جهت تخریب داده شده است» و هم‌زمان، آن‌ها را تهدید کرده‌اند که «چنانچه خانه‌ها را ترک نکنند، آب، برق و گاز آن‌ها را قطع خواهند کرد و مبلغ تعیین‌شده از طرف کارشناسان دادگستری، به حساب دولت واریز شده و خانه را تخریب خواهند کرد».
هم‌زمان، غلامحسین معماریان، استاد معماری دانشگاه علم و صنعت که یکی از حاضران در تیم بازدیدکننده از بافت تاریخی شیراز است، با اشاره به «آغاز برخی تحرکات در شیراز که احتمال تخریب بخش دیگری از بافت تاریخی این شهر را قوت بخشیده است»، در نامه‌ای به وزیر راه و شهرسازی نوشت: «با این اقدام، پاک‌سازی تاریخی گسترده‌ای مانند شهر مشهد و چندین شهر دیگر روی خواهد داد، بنابراین از این اقدام ضدفرهنگی جلوگیری کنید.»
این استاد معماری با بیان اینکه «در دو دهه گذشته، ده‌ها هکتار از بافت تاریخی شیراز را به نام طرح «بین‌الحرمین» یا «گسترش حرم شاهچراغ» یا «مجتمع نیکان» و عناوین مشابه ویران و به پاساژ، مراکز خرید و خیابان تبدیل کرده‌اند»، افزود: «از حدود یک سال پیش، برخی مسئولان استان فارس و شهر شیراز به بهانه اتصال دو حرم شاهچراغ و سیدعلاء‌الدین حسین، که حدود ۴۰۰ متر از هم فاصله دارند، برنامه تخریب گسترده‌ای را در دستور کار قرار داده‌اند.»
Read More
This section contains relevant reference points, placed in (Inner related node field)
غلامحسین معماریان در ادامه تاکید کرد که با وجود «طرح تفصیلی بافت تاریخی شیراز، ابلاغی سال ۱۳۹۶» و «طرح موضعی مشاورین در سال ۱۴۰۰»، کمیسیون ماده ۵ شهرداری شیراز در اردیبهشت سال ۱۴۰۱ طرحی را تصویب کرد که به موجب آن، بخش‌های قابل توجهی از بافت تاریخی شیراز از جمله «محله بیات» و «محله اسحاق‌بیک» که از اصلی‌ترین بخش‌های شیراز قدیم‌اند، تخریب خواهند شد.
در همین حال، علی اکبر صادقی، سرپرست معاونت میراث فرهنگی اداره کل فارس، روز جمعه ۱۴ بهمن ماه، گفت: «این اداره کل مخالفت جدی خود را با هرگونه تخریب در بافت تاریخی شیراز مجددا اعلام می‌دارد.»
صادقی در ادامه افزود: «هرگونه عملیات بر روی هر یک از پلاک‌های واقع در محدوده بافت تاریخی شیراز و از جمله محدوده پروژه فوق الذکر از جمله مرمت و یا تخریب به منظور تجدید بنا نیازمند استعلام به صورت تک‌به‌تک از این اداره کل بوده و هر نوع عملیات بر روی پلاک‌های محدوده، بدون اخذ مجوز از این اداره کل ممنوع و غیرقانونی است.»
البته سرپرست معاونت میراث فرهنگی اداره کل میراث فرهنگی و گردشگری فارس هم‌زمان وجود «مصوبه کمیسیون ماده ۵» درباره بافت تاریخی شیراز را تایید کرد، اما مدعی شد که «در طرح مصوب کمیسیون ماده ۵ خط پروژه‌ای که تصویب شده، محدوده تملک را مشخص می‌کند و در این محدوده که حدود ۹۰ پلاک را شامل می‌شود انواع مداخلات از جمله حفاظت، مرمت و نوسازی در نظر گرفته شده اما به معنای خط تخریب نبوده» و این اداره کل، مخالف جدی هرگونه تخریب در بافت تاریخی شیراز است.
اما از سوی دیگر، غلامحسین معماریان، استاد معماری دانشگاه علم و صنعت، در بخشی از نامه هشداردهنده و اعتراضی روز جمعه ۱۴ بهمن‌ماه، خود به صراحت، جزئیات همکاری میراث فرهنگی با تولیت حرم شاهچراغ برای تخریب بافت تاریخی شیراز را فاش کرد.
استاد معماری دانشگاه علم و صنعت گفت: «در طرح مشاورین، سال ۱۴۰۰» برای شرق شاهچراغ، «هیچ‌گونه تخریبی در وضع موجود پیش‌بینی نشده بود»، اما «وزارت میراث فرهنگی و گردشگری که باید جلودار دفاع از این میراث گرانبها باشد، خودش خط تخریبی را معین کرده است که این خط، حدودا با طرحی که تولیت شاهچراغ در چند سال پیش تعیین کرده بود، شباهت دارد».
غلامحسین معماریان افزود که اقدام وزارت میراث فرهنگی و گردشگری در همکاری با تولیت حرم شاهچراغ در زمینه‌سازی برای تخریب بافت تاریخی شیراز، «نشان می‌دهد که نه تنها وزارت میراث فرهنگی برای منافع ملی و فرهنگی مردم عمل نکرده، بلکه در جهت کسب رضایت برخی از مسئولان گام برداشته است».
بافت تاریخی شیراز از دهه ۶۰ شاهد تخریب گسترده و مکرر تحت عناوین طرح‌های مختلف و از طرف ارگان‌های مختلف حکومتی بوده است. این رویه، در نیمه‌های دهه ۹۰ و به‌دنبال اعتراض‌های گسترده و مکرر تعدادی از شهروندان، حامیان میراث فرهنگی و تنی چند از اعضای شورای شهر شیراز متوقف شد، اما از سال گذشته، بار دیگر، طرح تخریب بافت تاریخی شیراز تحت عنوان «توسعه حرم شاهچراغ» به جریان افتاده است.
«تخریب بافت تاریخی شمال مسجد نو با نابودی ده‌ها خانه و ساخت خیابان دستغیب در دهه ۱۳۶۰»، «تخریب حدود ۸۰ هزار متر مربع از بافت تاریخی در جنوب شاهچراغ به نام بین‌الحرمین در اوایل دهه ۱۳۷۰ و تبدیل آن به پاساژها و هتل»، «تخریب ۳۵ هزار متر مربع فضای پیرامون مدرسه خان و تبدیل آن به پاساژ طلافروشی در حریم حفاظتی این مدرسه تاریخی»، «تخریب ده‌ها خانه تاریخی به بهانه احداث خیابانی به نام ۹ دی در بافت تاریخی به بهانه ایجاد دسترسی به در غربی شاهچراغ»، بخشی از تخریب خانه‌ها و محله‌های تاریخی شیراز است که تاکنون در طور دوره استقرار جمهوری اسلامی اجرا شده است.
بخش عمده‌ای از این تخریب‌ها با هدف اجرای «طرح ۵۷۰ هزار متر مربعی گسترش حرم شاهچراغ» انجام شده و در حال انجام است، طرحی که با تخریب بخش‌های بزرگی از میراث فرهنگی و خانه‌های تاریخی شیراز در نهایت قرار است به ایجاد صحن بزرگ، قبرستان زیرزمینی و مراکز رفاهی و خرید در بین حرم‌های «امامزاده شاهچراغ و علاء‌الدین حسین» منجر شود و هدف نهایی آن، تبدیل شیراز از یک شهر تاریخی‌فرهنگی در تاریخ ایران به شهری مذهبی در جمهوری اسلامی است.
حامیان حفظ میراث تاریخی و فرهنگی ایران و همچنین متخصصان معماری و شهرسازی تاکنون بارها به طرح‌های تخریب خانه‌های تاریخی شیراز اعتراض کرده و آن را «پاک‌سازی تاریخی» مشابه اقدام‌های انجام‌شده در مشهد و چندین شهر عنوان کرده و تاکید دارند که تخریب خانه‌ها و محله‌های تاریخی شیراز «پاک کردن و حذف بخشی از حافظه تاریخی شیراز» و خیانتی بزرگ به تاریخ و فرهنگ ایران است.
