فضل محمد حقانی، کاردار طالبان در تهران در مراسم سی‌و‌چهارمین سالگرد مرگ روح‌الله خمینی، بنیان‌گذار جمهوری اسلامی شرکت کرد و شانه به شانه دو فرمانده سپاه پاسداران نشست. حقانی ‌مانند نمایندگان رسمی کشورهای دیگر به این مراسم دعوت شد.  

فضل محمد حقانی، هشتم اسفند به‌عنوان کاردار طالبان در تهران گمارده شد و کار خود را با چند دیپلمات این گروه آغاز کرد.  

دعوت از سفیر طالبان در این مراسم پس از درگیری و تنش مرزی با واکنش‌های زیادی مواجه شده است. گمان می‌رود که تهران می‌خواهد با این اقدام نشان دهد که با طالبان «دشمنی» ندارد.  

این در حالی است که حکومت طالبان مشروعیت جهانی ندارد و بسیاری از کشورها، نمایندگان طالبان را در مراسم‌ رسمی دعوت نمی‌کنند.

حسین امیر عبداللهیان، وزیر خارجه جمهوری اسلامی پنجشنبه چهارم خرداد گفته بود هیئت حاکمه فعلی افغانستان را به رسمیت نمی‌شناسند و خواستار تشکیل حکومت فراگیر در افغانستان‌اند. او گفته بود: «ما از اینکه در افغانستان دولت فراگیر تشکیل نشده ناخرسندیم و این موضوع را به حاکمان کنونی افغانستان نیز اعلام کرده‌ایم. همچنین طالبان بخشی از واقعیت افغانستان است نه همه آن.» 

با دعوت کاردار طالبان در تهران به یکی از بزرگترین مراسم حکومتی جمهوری اسلامی که نمایندگان رسمی حکومت‌ها و سازمان‌ها دعوت شده‌اند، این سخنان  امیرعبداللهیان پرسش‌برانگیز است.

شماری از شهروندان ایران و افغانستان از دعوت نماینده طالبان در سالگرد مرگ روح‌الله خمینی انتقاد کرده‌اند. 

هفته گذشته نیروهای طالبان به ایستگاه مرزبانان جمهوری اسلامی حمله کردند. نیروهای طالبان ویدیویی منتشر کردند که نشان می‌داد با آرپی‌جی، یکی از برجک‌های این پاسگاه را هدف قرار می‌دهند. مقام‌های جمهوری اسلامی کشته شدن دو مرزبان و طالبان کشته یک عضو خود را تایید کردند. پس از پایان این درگیری، فرماندهان و نیروهای طالبان «نماز شکر» خواندند و ادعا کردند که از قلمرو افغانستان دفاع کرده‌اند. پس از این رویداد طالبان نیرو و تجهیزات بیشتری را به استان نیمروز فرستادند.  

سه‌شنبه هفته گذشته تنش لفظی میان مرزبانان جمهوری اسلامی و طالبان در گذرگاه اسلام‌قلعه در استان هرات هم رخ داد و طالبان پس از این تنش، خودروهای زرهی، نفربر و نیرو به این منطقه فرستادند، اما دو طرف روی ساخت یک جاده در نقطه صفری به توافق رسیدند.  

از زمان به قدرت رسیدن طالبان در افغانستان تا کنون چند درگیری مرزی و تنش با ایران رخ داده است و در یک مورد یک مرزبان ایرانی در استان نیمروز برای چند ساعت در اسارت طالبان بود، که پس از مدتی گفت‌و‌گو آزاد شد.

این درحالی است که سپاه پاسداران جمهوری اسلامی با طالبان در تماس است. گزارش‌ها حاکی از آن است که سپاه به‌دلیل حضور نظامی ایالات متحده آمریکا و متحدان آن در افغانستان با طالبان تماس برقرار کرده بود. در آن زمان برخی از مقام‌های حکومت پیشین افغانستان ادعا می‌کردند که جمهوری اسلامی به‌ویژه سپاه پاسداران از طالبان حمایت مالی و تسلیحاتی می‌کند و برخی از تجهیزات ساخت ایران در جنگ افغانستان کشف شده بود. 

منابع در حکومت پیشین افغانستان ادعا می‌کردند که برخی از جنگجویان طالبان پس از زخمی شدن در میدان جنگ برای درمان به ایران منتقل می‌شوند.

با روی کار آمدن طالبان در اوت ۲۰۲۱، حضور سپاه پاسداران در افغانستان افزایش یافت و حسن کاضمی قمی به‌عنوان سرپرست سفارت ایران در کابل و حسن مرتضوی، بنیان‌گذار لشکر فاطمیون به‌عنوان معاون سفارت گمارده شده‌اند. هر دو مقام از چهره‌های برجسته سپاه‌ پاسداران‌اند که دوره ماموریت خود را در دوران حکومت طالبان در افغانستان می‌گذرانند.  

در عین حال مقام‌های جمهوری اسلامی از تکرار رویداد مزار شریف که به قتل هشت دیپلمات و خبرنگار ایرانی در کنسولگری این کشور در بلخ در دوران نخست حاکمیت طالبان در نیمه دوم دهه ۹۰ میلادی انجامید، نگران‌اند. در آن زمان جمهوری اسلامی تا آستانه حمله نظامی به طالبان پیش رفت، اما در نهایت عقب‌نشینی کرد.  

این در حالی است که فعالیت سفارت جمهوری اسلامی در دوران حکومت طالبان در افغانستان افزایش یافته است. مسئولان این سفارت دیدارهای متعددی با طالبان در شرق افغانستان داشتند و فعالیت آنها گسترش یافته است. پیشتر طالبان گفته بودند که جمهوری اسلامی تمایل دارد که کنسولگری در استان بادغیس فعال را نیز فعال کند.

از سوی دیگر، امیرعبداللهیان، وزیر خارجه جمهوری اسلامی روز پنجشنبه گفته بود که نمی‌خواهد که رویداد مزارشریف دوباره در افغانستان تکرار شود.  

جمهوری اسلامی از گسترش فعالیت‌ شاخه خراسان دولت اسلامی (داعش) در مرزهای شرقی خود با افغانستان نیز نگران است و از نگاه برخی تحلیلگران بخشی از همکاری و نرمش در روابط با طالبان به این موضوع بر می‌گردد. گفته می‌شود تهران حساب ویژه روی طالبان باز کرده و می‌خواهد از نفوذ این گروه برای ضربه زدن به داعش در افغانستان استفاده کند. اما با قدرت گرفتن طالبان، فعالیت گروه‌های تروریستی که تهدیدی برای منطقه به حساب می‌آید، افزایش یافته است. طالبان از کشورهای چین و پاکستان درخواست کردند که به شرط تامین کردن هزینه جنگی، با تروریست‌های مخالف آنها مقابله خواهند کرد.  

با همه این‌ها، این احتمال وجود دارد که با افزایش عمر حکومتداری طالبان و دست‌یابی به منابع بیشتر مالی و نظامی، طالبان افزون بر حقابه هیرمند، اهرم‌های دیگر فشار علیه جمهوری اسلامی استفاده کند. اعزام نیرو و تسلیحات در استان‌های نیمروز و هرات هم‌مرز با جمهوری اسلامی در هفته گذشته گواه بر این پیش‌بینی شمرده می‌شود.