ایالات متحده آمریکا پس از دو دهه حضور نظامی در افغانستان، در اوت ۲۰۲۱ از این کشور خارج شد و طالبان با سرنگونی حکومت پیشین، قدرت را در دست گرفتند و تحت حاکمیت آنان، گروه‌های تروریستی همچنان به فعالیت در افغانستان ادامه می‌دهند. نه‌تنها مبارزه با تروریسم در افغانستان به پایان نرسیده، بلکه این کشور همچنان در معرض تهدیدهای تروریستی است و گروه موسوم به «شاخه خراسان دولت اسلامی» (داعش)، یکی از گروه‌های تروریستی و افراطی است که در دو سال گذشته در افغانستان حضور و فعالیت مخربی داشته است.  

داعش بیشتر در مناطق مرزی میان افغانستان و پاکستان حضور دارد و می‌کوشد از خلا موجود در پی خروج آمریکا از افغانستان استفاده کند و به نیرو و امکانات بیشتری دسترسی ‌یابد. جمهوری اسلامی ایران و کشورهای آسیای میانه از قدرت‌گرفتن داعش در افغانستان نگران‌اند و بارها از طالبان خواسته‌اند که امنیت مرزها را تامین و تهدید داعش را برطرف کند. طالبان نیز هرچند بر مصمم‌بودن خود در مبارزه با داعش تاکید می‌کنند، به‌ نظر می‌رسد که می‌خواهند با استفاده از نگرانی کشورهای همسایه از خطر داعش، از این کشورها امتیاز بگیرند. رهبران طالبان باور دارند که کشورهای منطقه برای جلوگیری از افزایش تهدید داعش، مجبورند با حکومت آن‌ها در تعامل و مذاکره باشند.  

گروه موسوم به شاخه خراسان دولت اسلامی در ۲۰۱۵ میلادی و با ترکیبی از ستیزه‌جویان افغان، پاکستانی و شهروندان چند کشور دیگر آسیای میانه شکل گرفت. بخشی از جنگجویان داعش از شبکه القاعده، تحریک طالبان پاکستان (تی‌تی‌پی) و طالبان افغان جدا شده‌ و به عضویت این گروه درآمده‌اند. داعش در افغانستان متشکل از جنگجویان خارجی و محلی است، اما به نظر نمی‌رسد که جنگجویان خارجی در قیاس با جنگجویان محلی، تهدید بزرگی برای حکومت طالبان باشند. برخلاف ستیزه‌جویان خارجی داعش، جنگجویان محلی این گروه قادرند اقتدار و «مشروعیت» حکومت طالبان را در میان مردم افغانستان زیر سوال ببرند. داعش از امضای توافقنامه ۲۹ فوریه ۲۰۱۹ طالبان با ایالات متحده آمریکا در دوحه  انتقاد می‌کند و روایت «جهاد» طالبان را زیر سوال برده است. داعش همچنین می‌کوشد از میان نیروهای طالبان که از تجربه دو دهه جنگ چریکی علیه نیروهای حکومت پیشین افغانستان و متحدان غربی آن برخوردارند، سربازگیری کند تا از این طریق، توان نظامی، قدرت مانور و نفوذ خود را در افغانستان افزایش دهد. 

داعش رویای براندازی نظام‌های کنونی و برپایی «خلافت اسلامی» در آسیای جنوبی و آسیای میانه را در سر می‌پروراند و به همین دلیل، در بیانیه‌های خود دولت‌های همسایه افغانستان، ازجمله و به‌ویژه پاکستان، را به سرنگونی تهدید می‌کند، اما در مقطع کنونی از منابع انسانی، مالی و نظامی لازم برای ایجاد خطری جدی در این راستا برخوردار نیست.

نیروهای حکومت پیشین افغانستان و طالبان تا ۲۰۱۹ ضربات سنگینی بر داعش وارد کرده بودند. در آن مقطع، داعش قلمرو و نیروی زیادی از دست داد و مجبور شد به راه‌اندازی عملیات تروریستی در مناطق شهری روی آورد، اما توانست به بقای خود ادامه دهد.  

با کاهش عملیات‌های هوایی آمریکا در دو سال پایانی نظام جمهوریت در افغانستان، داعش شروع به بازسازی خود کرد تا با خروج آمریکا از افغانستان، آماده باشد و یکی از مرگبارترین حمله‌های تروریستی را در ۲۶ اوت ۲۰۲۱، هنگام خروج آشفته آمریکا و متحدان آن، در فرودگاه کابل انجام داد. در این حمله انتحاری ۱۶۹ شهروند افغان و ۱۳ سرباز آمریکایی کشته شدند. حمله داعش به فرودگاه کابل در آن زمان، حامل این پیام بود که تلاش آمریکا برای مبارزه با تروریسم، موفقیت چندانی نداشته است و با پایان ماموریت نظامی آن کشور در افغانستان، این گروه قادر به انجام حمله‌های مرگبار است. از آن پس نیز  شاخه خراسان دولت اسلامی مسئولیت چندین حمله مرگبار به مقام‌های ارشد طالبان و برخی هدف‌های دیگر، از جمله و به‌ویژه  جامعه هزاره، را برعهده گرفته است. این حمله‌ها ادعای طالبان مبنی‌بر تامین امنیت سراسری و برگشت آرامش به افغانستان زیر حاکمیت این گروه را نقش بر آب کرد و نگرانی مردم از تداوم حمله‌های تروریستی را افزایش داد.  

هرچند نقطه تمرکز کنونی داعش، به‌ویژه جنگجویان افغان آن، براندازی حکومت طالبان است، اما این به‌معنای آن نیست که خطر این گروه فقط متوجه افغانستان است و تهدیدی جهانی محسوب نمی‌شود. تحلیلگران نظامی معتقدند که داعش اگر قادر به حمله به منافع آمریکا و دیگر کشورهای غربی باشد، از آن دریغ نخواهد کرد. 

پس از اینکه داعش درخواست طالبان برای ایجاد نکردن شبکه «جهادی موازی» در افغانستان را نپذیرفت، رابطه این دو گروه بحرانی شد. طالبان کوشیدند داعش را در افغانستان سرکوب کنند و تاکنون درگیری‌های متعددی بین نیروهای دو طرف شکل گرفته است. بر این مبنا، هر گونه احتمال همکاری نزدیک میان داعش و طالبان بعید به نظر می‌رسد. 

در پی خروج آمریکا از افغانستان، فروپاشی نظام پیشین و کاهش کمک‌های جهانی، وضعیت اقتصادی این کشور بحرانی است و میلیون‌ها شهروند آن به کمک‌های بشردوستانه نیاز دارند. نابسامانی کنونی و شرایط وخیم اقتصادی، از جمله دلایلی است که باعث می‌شود برخی از شهروندان افغان به گروه‌های تروریستی ملحق شوند. 

ایالات متحده آمریکا تاکید دارد که قادر است از طریق حمله‌های پهپادی، گروه‌های تروریستی را در افغانستان هدف قرار دهد. واشنگتن سال گذشته، ۳۱ ژوئیه ۲۰۲۲، با استفاده از هواپیمای بی‌سرنشین محل اقامت ایمن الظواهری، رهبر شبکه القاعده، را در منطقه دیپلمات‌نشین کابل هدف قرار داد و او را به قتل رساند. مقام‌های آمریکایی ادعا می‌کنند که در صورت لزوم، این شیوه از حمله به «تروریست‌ها» را در افغانستان ادامه خواهند داد.

شورای امنیت سازمان ملل متحد اعلام کرده است که حدود ۲۰ گروه تروریستی، از جمله داعش، القاعده و تی‌تی‌پی در افغانستان حضور دارند. بیم آن می‌رود که در افغانستان تحت حاکمیت طالبان، تروریست‌های بین‌المللی بار دیگر حمله‌های مرگباری شبیه وقایع ۱۱ سپتامبر ۲۰۰۱ را برنامه‌ریزی و اجرا کنند.