وحید جعفریان، مدیرکل دفتر امور بیابان سازمان منابع طبیعی و آبخیزداری، درباره به صدا درآمدن «زنگ خطر» افزایش طوفان‌های شدید و خشکسالی‌های پیاپی ناشی از تغییرات اقلیمی هشدار داد و گفت که در این شرایط، برای اقدام‌های محکم، قوی و منطقه‌ای به‌ منظور مدیریت طوفان‌های ماسه و گردوغبار «وقت زیادی نداریم».

این مقام سازمان منابع طبیعی و آبخیزداری ضمن انتقاد از برنامه‌های ناکارآمد جمهوری اسلامی، به اقدام‌های کشورهای همسایه در زمینه مواجهه با تغییرات اقلیمی اشاره کرد و افزود: «کشورهایی مانند عربستان سعودی، امارات متحده عربی، ترکیه و عراق برنامه‌های جامعی دراین‌باره تعریف کرده‌اند.»

به گفته جعفریان، این کشورها از ظرفیت کنوانسیون‌ها و صندوق‌های مشترک مثل اکو، شانگهای و بانک توسعه اسلامی بهره می‌برند و تجارب جهانی را با برگزاری کارگاه‌های مختلف کنار هم قرار می‌دهند.

او بر ضرورت «چابک‌سازی» برنامه‌های منطقه‌ای مدیریت طوفان‌های ماسه و گردوغبار تاکید کرد و با کنایه به مقام‌های «ستاد ملی سیاستگذاری و هماهنگی مدیریت پدیده گردوغبار»، گفت که شاید رئیس ستاد «نظرهای دیگری داشته باشد».

مدیرکل دفتر امور بیابان سازمان منابع طبیعی و آبخیزداری در ادامه، به چالش‌های ناشی از گردوغبار در کشورهای آسیایی اشاره کرد و گفت که این کشورها برای کاهش این معضل با یکدیگر همکاری می‌کنند و به همکاری چین و مغولستان و کره‌ جنوبی و ژاپن با هم برای حل این مسئله اشاره کرد. علاوه‌ بر آن، به‌تازگی کشورهای آسیای میانه نیز برای مدیریت طوفان‌های گردوغبار با هم رایزنی کرده‌اند که این فعالیت‌ها تجاربی را به همراه دارد و ایران نیز می‌تواند از این ظرفیت‌ها بیشتر استفاده کند.

جعفریان در ادامه گفت‌وگو با خبرگزاری ایسنا، به‌طور تلویحی تایید کرد که ستاد موسوم به «سیاست‌گذاری و هماهنگی مدیریت پدیده گردوغبار» به توصیه‌ها در خصوص بهره‌گیری از ظرفیت‌های منطقه‌ای اعتنا نمی‌کند.

او با بیان اینکه مدیریت طوفان‌های ماسه و گردوغبار یک کار فرامرزی است، تاکید کرد: «ما باید بتوانیم برای کنار هم قرار دادن کشورها از چارچوب‌های الزام‌آورتری استفاده و نتایج نشست‌های برگزارشده را بررسی کنیم تا به این نتیجه برسیم آیا نیاز است سیاست‌گذاری‌ها در این زمینه را اصلاح کنیم یا نه؟»

این مقام سازمان منابع طبیعی در ادامه افزود: «ما در مقاطعی، پیشتاز فعالیت‌های کنوانسیون‌هایی مثل کنوانسیون مقابله با بیابان‌زایی در منطقه و قاره بودیم ولی به نظر می‌رسد که در حال حاضر، بحث‌های مربوط به مدیریت طوفان ماسه‌ و گردوغبار به‌صورت جدی در کشورهای دیگر دنبال می‌شود.»

حدود یک ماه قبل، یکی از مهم‌ترین نشست‌های مرتبط با مدیریت طوفان‌های ماسه و گردوغبار در چارچوب کمیته ارزیابی کنوانسیون مقابله با بیابان‌زایی در ازبکستان برگزار شد. در این اجلاس، متخصصان و کارشناسان در سطوح مختلف علمی و سیاست‌گذاری مقاله‌ها و ایده‌های متعددی را درباره مدیریت طوفان‌های گردوغبار ارائه کردند؛ اما در حالی‌ که ستاد سیاست‌گذاری و هماهنگی مدیریت پدیده گردوغبار می‌توانست با اعزام تیمی از کارشناسان، از ظرفیت‌های این کنفرانس استفاده کند، برای این کار برنامه‌ریزی نشد.

آن‌طور که مقام سازمان منابع طبیعی و آبخیزداری می‌گوید، نتایج اجلاسی که در تهران برگزار شد هم چندان مشخص نیست و متولیان برگزاری این کنفرانس هنوز درباره دستاوردهای آن نظر نداده‌اند.

اهمال در مدیریت پدیده گردوغبار در حالی است که تغییرات اقلیمی با شتاب فزاینده ادامه دارند. به گفته جعفریان، در چنین شرایطی کشورهای منطقه با اتخاذ سیاست‌های حمایتی برای سرمایه‌گذاری بخش خصوصی و نقش‌آفرینی جوامع محلی در احیای سرزمینشان اقدام‌های خوبی انجام داده‌اند. علاوه بر آن در بخش‌های زیربنایی نیز طرح‌های متعددی را تعریف کرده‌اند.

کارشناسان به‌تناوب هشدار داده‌اند که جمهوری اسلامی نه در جهت مدیریت طوفان‌های گردوغبار اقدام کارسازی انجام می‌دهد و نه از تجربیات کشورهای دیگر استفاده می‌کند. در پیوند با همین موضوع، وحید شقاقی شهری، اقتصاددان و عضو هیئت‌علمی دانشگاه خوارزمی، نیز به خبرگزاری رکنا گفت که احتمال دارد تا چند سال آینده به دلیل مشکلات ناشی از کمبود آب و فرونشست زمین برخی استان‌های ایران خالی از سکنه شوند.

او توضیح داد: «سیاست‌های آمایش سرزمین و توسعه متوازن در کشور اجرا نشده و همین امر موجب مهاجرت از روستاها به شهرها و از شهرها به کلان‌شهرها شده است.»

طی سال‌های اخیر، بسیاری از ساکنان نقاط مرزی در جنوب و شرق ایران برای فرار از کمبود آب و دردسر ریزگردها به شمال ایران مهاجرت کردند. پیش‌تر، علیرضا ورناصری قندعلی، عضو کمیسیون انرژی مجلس، اذعان کرده بود که تعداد قابل‌توجهی از روستاهای ایران که به آب و خاک وابسته بودند، حالا به دلیل کمبود آب، خالی از سکنه شده‌اند.

گزارش‌های آماری نشان می‌دهد که تنها در مدت یک سال، بالغ‌ بر ۱۰ هزار خانواده شهر و روستاهای زابل را ترک و به مکان‌های دیگری در ایران مهاجرت کردند. به همین میزان، مهاجرت‌های اقلیمی از نقاط مرکزی و جنوبی نیز در حال گسترش است.

یکی از جدیدترین گزارش مرکز پژوهش‌های مجلس نشان می‌دهد که ۴۷۶ شهر ایران تنش آبی دارند و به‌ طور کلی، ۲۲ استان دچار کاهش شدید بارش شده‌اند. در نتیجه این کمبود آب و فرونشست زمین، معیشت مردم و جان آنان به‌شدت در معرض خطر قرار گرفته و شرایط اکوسیستم‌های طبیعی از مرحله بحرانی نیز عبور کرده‌ است.