تهدید حمله قریب‌الوقوع اسرائیل به شهر رفح و تصرف بخش فلسطینی گذرگاه مرزی آن با دو اتفاق مهم دیگر همزمان شد؛ نخست اظهارات جمهوری اسلامی درمورد تغییر دکترین هسته‌ای‌اش و دوم تشدید حملات حزب‌الله به اسرائيل، به‌گونه‌ای که از زمان آغاز درگیری در اکتبر ۲۰۲۳ تاکنون بی‌سابقه است.

در مورد اول، کمال خرازی، مشاور رهبر جمهوری اسلامی، گفت اگر موجودیت ایران تهدید شود ناچاریم دکترین هسته‌ای‌ خود را تغییر دهیم. خرازی هشدار داد که در صورت حمله تل‌آویو به تاسیسات هسته‌ای سیاست بازدارندگی جمهوری اسلامی تغییر خواهد کرد. این اظهارات بیانگر این واقعیت است که جمهوری اسلامی ایران ماهیت برنامه هسته‌ای‌اش را تغییر خواهد داد و به‌دنبال توسعه برنامه نظامی‌اش خواهد رفت.

به‌صراحت می‌توان گفت که هیچ مدرکی وجود ندارد که جمهوری اسلامی برنامه هسته‌ای نظامی مخفی نداشته باشد، به‌ویژه با توجه به سیاست مبهم‌سازی که تهران از یک سال و نیم پیش در تعامل با آژانس بین‌المللی انرژی اتمی در پیش گرفته و مانع دسترسی بازرسان به تاسیسات هسته‌ای شده است، افزون برآن مساله کشف آثار اورانیوم غنی‌شده است در مکان‌های اعلام‌نشده به آژانس.

بنابراین، به‌نظر می‌رسد هدف از این اظهارات اعمال فشار بر آمریکا و اسرائیل است، به‌ویژه آنکه چندی پیش گزارش‌هایی درباره مذاکرات محرمانه واشینگتن و تهران منتشر شد، بی‌آنکه از جزئیات و مفاد آن ذکری به میان آید.

مشاور رهبر جمهوری اسلامی زمانی به این موضوع اشاره کرد که مدیرکل آژانس بین‌المللی انرژی اتمی گفت: «در حالی که مقام‌های جمهوری اسلامی متعهد به اتخاذ اقدام‌های واقعی شده بودند، اما وضعیت پرونده هسته‌ای ایران به هیچ‌وجه رضایت‌بخش نیست.»

البته این نخستین باری نیست که جمهوری اسلامی به تغییر دکترین هسته‌ای اشاره می‌کند. در جریان رویارویی مستقیم تهران و تل‌آویو، سرتیپ پاسدار احمد حق‌طلب، فرمانده سپاه حفاظت و امنیت مراکز هسته‌ای جمهوری اسلامی ایران، گفت: «تهدیدهای اسرائیل ممکن است تهران را به بازنگری دکترین هسته‌ای و عدول از ملاحظات اعلامی گذشته وادار کند.»

هرچند جمهوری اسلامی اورانیوم را تا خلوص ۶۰ درصد غنی‌سازی می‌کند و برای ساخت سلاح هسته‌ای باید اورانیوم تا ۹۰ درصد غنی‌سازی شود، اما رژیم ایران می‌تواند با اقدام به افزایش سطح غنای اورانیوم زمینه تولید سلاح هسته‌ای را فراهم کند.

این در حالی است که از زمان فروپاشی توافق هسته‌ای،‌ تنش‌ میان تهران و آژانس بین‌المللی انرژی اتمی پیوسته در حال افزایش است. همچنین، مدیر کل آژانس بارها از جمهوری اسلامی به‌دلیل طفره‌ رفتن از همکاری در عرصه‌های مختلف، ازجمله گسترش فعالیت‌های هسته‌ای، جلوگیری از دسترسی بازرسان و از کار انداختن دستگاه‌های نظارتی آژانس در تاسیسات هسته‌ای ایران، انتقاد کرده است.

در گزارش آژانس بین‌المللی انرژی اتمی، که در آخرین نشست شورای حکام در ماه مارس گذشته صادر شد، آمده است که ذخایر تخمینی اورانیوم غنی‌شده ایران به ۲۷ برابر حد تعیین‌شده در توافقنامه ۲۰۱۵ رسیده است و این آژانس نمی‌تواند درمورد پایبندی رژیم ایران به مفاد برجام مطمئن باشد.

در پیوند با مورد دوم، حزب‌الله با تشدید حملات موشکی و پهپادی به شمال اسرائیل، که اخیرا به کشته شدن دو سرباز اسرائيلی منجر شد، به دنبال تغییر قواعد رویارویی با اسرائيل است. این در حالی است که از اکتبر گذشته، جمهوری اسلامی ایران و حزب‌الله برای اجتناب از رویارویی با اسرائیل، به تشدید درگیری مایل نبوده‌اند و حسن نصرالله، دبیرکل حزب‌الله لبنان، اعلام کرده بود که هدف از اقدام‌های این حزب حمایت از جنگ در نوار غزه است. به همین دلیل، درگیری حزب‌الله و تل‌آویو در چارچوب قواعد درگیری توافق‌شده میان دو طرف محدود ماند و به گسترش دامنه جنگ در منطقه منجر نشد.

اکنون این پرسش مطرح می‌شود که چرا از دوشنبه گذشته (۶ مه ۲۰۲۴) که نیروهای اسرائیلی وارد گذرگاه مرزی رفح شدند، حزب‌الله اقدام به تشدید جنگ کرد و دست به حمله پهپادی زد که به کشته شدن دو سرباز اسرائیلی منجر شد؟

به‌ نظر می‌رسد با توجه به اظهارات اسرائیل مبنی بر اینکه پس از رهایی از شر حماس در نوار غزه برای مبارزه علیه حزب‌الله آماده خواهد شد، حزب‌الله و جمهوری اسلامی ایران بر این باورند که باید برای جلوگیری از ورود اسرائیل به رفح و از بین رفتن حماس، که حلقه مهمی در به‌اصطلاح «محور مقاومت» به شمار می‌آید، جنگ علیه اسرائيل از جبهه جنوب لبنان شدت گیرد.

درواقع، رابطه با «حماس» به رابطه جمهوری اسلامی با مساله فلسطین مشروعیت می‌بخشد؛ افزون بر اینکه تلاش برای ممانعت اسرائیل از لشکرکشی به رفح و ریشه‌کن کردن حماس، از بازگشت ارتش اسرائیل به شمال کشور برای سرکوب حزب‌الله جلوگیری می‌کند، به‌ویژه اینکه، جز شهر رفح که حدود یک میلیون و دویست هزار نفر جمعیت دارد، سراسر نوار غزه در کنترل اسرائيل است.

بنابراین، هرچند طرف‌های درگیر در منطقه همواره درپی حفظ قواعد درگیری بودند تا از لغزیدن به سوی یک جنگ گسترده‌ای منطقه جلوگیری شود، لشکرکشی اسرائیل به شهر رفح قواعد درگیری را کاملا دگرگون خواهد کرد.

برگرفته از ایندیپندنت عربی