به طور معمول در کشوری مانند افغانستان که چهل سال درگیر بحران فرسایشی و جنگی خانمان‌سوز بوده است، باید سطح امید به زندگی به شدت پایین باشد و افسردگی نیز بخش اساسی رنج و آلام اجتماعی بشود، که همین گونه است. در چنین وضعیتی شادی و خوشحالی و استقبال از اعیاد مذهبی، فرهنگی و تاریخی هم معمولاً جایگاه ارزشی خود را تا حد زیادی از دست می‌دهد. اما در افغانستان با این که پیمانه رفاه و خوشبینی به زندگی، در حد زیادی خالی است، اما پرداختن به شادی‌های اعیاد مذهبی و تاریخی، مانند عیدهای فطر و قربان، نوروز و همچنین روزهای تاریخی، همچنان با شکوه و تجمل و هزینه‌های زیاد همراه است.

معمولاً در افغانستان با ماه رمضان به‌طور ویژه برخورد می‌شود. سفره‌های رنگین و پرتنوع در زمان افطار و سحر، مهمانی‌های بزرگ و چند صد نفره و مراسم ختم‌ قرآن متوالی، از خصوصیات ماه رمضان در افغانستان است. با رسیدن روزهای آخر ماه رمضان، بار دیگر جوش و خروش فوق العاده در بازارهای خرید و فروش مشاهده می‌شود. خصوصا بازارهای لباس و شیرینی در این روزها به شدت گرم می‌شود. در افغانستان بیشتر معمول است که در دو عید لباس نو تهیه کنند. چیزی که در ایران بیشتر در سال نو و ایام نوروز اتفاق می‌افتد.

در حالی که تا ۵ روز مانده به عید فطر مغازه‌ها تا زمان افطار باز هستند و بعد از افطار کمتر مغازه‌ای جز رستوران‌ها، اغذیه فروشی‌ها و آب میوه فروشی‌ها باز هستند، اما در پنج روز آخر ماه رمضان بیشتر مغازه‌های لباس فروشی، خیاطی‌ها، کفش فروشی‌ها، شیرینی سراهای بزرگ و مغازه‌های فروش تنقلات‌، تقریبا ۲۴ ساعته باز هستند. شهر کابل به دلیل تنوع اجتماعی و همچنین فاصله‌های طبقاتی مشخص، بازارهای متنوع دارد. در یک سوی شهر که به عنوان بالا شهر شناخته می شود، مغازه‌های بسیار بزرگ (سوپر مارکت‌ها) از قبل خود را برای فروش‌های سرسام آور آماده کرده‌اند. لباس و کفش‌های مارک‌دار- که گاهی بخشی از آنها تقلبی و ساخت کشور چین است – ویترین مغازه‌ها را تزئین می‌کند. مغازه‌های بزرگ شیرینی‌، با تبلیغ شیرینی‌های نروژی، دانمارکی و ایرانی سعی دارند توجه خریداران را جلب کنند. قیمت‌ها به یکباره بالا می‌رود. هرچند مشتریانی که به این مغازه‌های بزرگ مراجعه می کنند، زیاد نگران قیمت‌ها نیستند. در آن سوی شهر، جایی که زندگی در کلبه‌های محقر همچنان سوسو می‌زند هم شور و شوق استقبال از عید وجود دارد. با این تفاوت که از آن مغازه‌های پر زرق و برق و لباس و کفش‌های مارک‌دار و شیرینی‌های خارجی خبری نیست. در این سو بیشتر مردم به مغازه‌های فروش لباس دست دوم (بوتیک) که در افغانستان به «لیلامی» مشهور است هجوم می‌برند. برای تهیه سفره‌ عیدی به هیچ مغازه شیرینی فروشی مراجعه نمی‌کنند. بلکه خانم‌های خانه انواع و اقسام خوراکی‌های عید را خودشان تهیه می‌کنند. این‌گونه است که فقیر و توانمند در این سرزمین برای عید آماده می‌شوند.

روزهای سرخوشی نامزد‌ها

یک سنت دیگر در روزهای عید تهیه (خوانچه) عیدی برای دختر خانم‌هایی است که نامزد دارند. به طور معمول خانواده داماد چند روز مانده به عید، خوانچه‌ای که شامل لباس، کفش، شیرینی مخصوص عید و در صورت توان مالی مقداری زیورآلات، بویژه طلا، تهیه کرده و در مراسم خاصی به خانه عروس می‌برند. یعنی خانم‌های وابسته به خانواده داماد با خوانچه تهیه شده به خانه عروس می‌روند تا ساعتی را به خوشی و آواز خواندن بگذرانند. البته خانواده عروس هم تلاش می‌کند بسته به توان مالی، برای داماد خوانچه‌ای تهیه کند که هرچند جزء مراسم سنتی نبوده ولی تازگی‌ها مد شده است. روزهای عید نیز نامزدها برای گردش و دیدار از نزدیکان دو خانواده بیرون می‌روند.

روزهای اعیاد و سال نو، اگرچه زیر سایه جنگی مداوم وخسته کننده همیشه در افغانستان با دلهره و نگرانی همراه بوده، اما از ارزش آن کاسته نشده است. حالا که زمزمه‌هایی مبنی بر احتمال آتش‌بس از سوی طالبان در روزهای عید شنیده می‌شود، این خوش‌بینی وجود دارد که عید فطر با رونق بیشتری برگزار شود. هرچند هنوز هیچ پیام روشنی در این رابطه از سوی طالبان منتشر نشده است.