اگر تاکنون نام صخره صحرا را نشنیده‌اید حقیقتا باخته‌اید. این هتل واقع در دره‌ای پنهان در میان قلل چشم‌اندازهای بیابان، درست در دل صخره حفر شده است. همانند محوطه‌های تاریخی پترا و العلا به منظره‌ای طبیعی دعوت می‌شوید و از خرد نبطیان باستان می‌آموزید: چگونه درون زمین زندگی کنید، نه روی آن.

گویی فلینت‌استون‌ها و دیزنی در نوع جدیدی از گردشگری به هم رسیده‌اند، اینجا دارای کیفیتی ویژه و درعین حال مصمم به شکستن تمام رکوردها است. بومگردی در سواحل دریای سرخ از نو بنا می‌شود، آن هم در مقیاسی بی‌سابقه – تا نشان بدهد سبز شدن، با خود دلار سبز می‌آورد. جزیره گردشگری دریای سرخ  (Red Sea Global) قرار است با هزینه‌ای بالغ بر ۲۵ میلیارد دلار در محوطه‌ای به وسعت بلژیک، به بزرگ‌ترین استراحتگاه جهان با تکیه بر انرژی‌های تجدیدپذیر بدل شود.

خاورمیانه ظرف ۷۰ سال گذشته با بهره‌برداری بیش از حد از منابع طبیعی‌اش، به پیشینه طولانی هم‌زیستی انسان و جهان طبیعت آسیب رسانده است. کوچ‌نشینان قرن‌ها پیش آداب‌ورسوم این سرزمین را شکل دادند؛ محوطه‌هایی نظیر شهر قدیمی جده و جبل‌القاره، بقایای گذشته‌ای با مولفه‌های پایداری را حفظ کرده‌اند.

چنانکه وضعیت نفت همچنان رو به افول می‌رود، خاورمیانه درصدد تعدیل میزان انتشار کربن است. مصدر، نخستین بوم-شهر جهان، در سال ۲۰۰۶ در امارات افتتاح شد. مصر آدرر آملال را دارد؛ هتلی که فقط با شمع و بدون برق کار می‌کند و دیوارهای آن از سنگ نمک و سقفش از نخل است. با این حال، جزیره گردشگری دریای سرخ  در نوع خود بی‌همتا است.

سه هتل اولی که بهار امسال افتتاح می‌شود، نزدیک به ۲۵۰ اتاق مجهز به انرژی خورشیدی دارد و این پیش از رونمایی بزرگ نزدیک به سه هزار اتاق دیگر در ۱۶ هتل تا پایان سال آینده خواهد بود.حدود ۲۳ هزار کارگر ساختمانی تا سال ۲۰۳۰ در  منطقه‌ای به وسعت ۲۸ هزار کیلومترمربع درمجموع ۵۰ هتل می‌سازند.

مهم‌ترین ویژگی جزیره گردشگری دریای سرخ این است که آن‌قدرها بزرگ به نظر نمی‌رسد و فقط در نمای هوایی مشخص می‌شود که چه وسعتی دارد. ما از بالا شن‌های طلایی را که روی تپه‌ها پهن شده بودند دیدیم. درختچه‌ها در دره‌های زرد اخرایی می‌پیچیدند و پایین می‌رفتند و شترها که برای خودشان می‌پلکیدند، کنجکاوانه بالا را نگاه کردند. ناگهان از روی آب سر درآوردیم: فلامینگوها زیر پایمان از جزیرکچه‌ای به جزیرکچه دیگر پرواز می‌کردند. اینجا جایی است که صحرا به مناطق استوایی می‌پیوندد، رنگ‌مایه‌های خشک تپه‌های شنی و جایی که فیروزه‌ای درخشان تالاب آغاز می‌شود.

جزیره گردشگری دریای سرخ برخلاف سایر طرح‌های عظیم مانند طرح‌های امارات متحده عربی بیشتر به کشوری کوچک شباهت دارد تا استراحتگاه. جان پاگانو، مدیرعامل این پروژه، اقامتگاهی چشم‌نواز را نشانمان داد که هماهنگ با این منظره طراحی شده است. سنگ صحرا که تا یک سال دیگر افتتاح می‌شود، تقریبا به‌اندازه پایگاه اصلی نامیبیایی دور است و بیش از ۲۵ کیلومتر از نزدیک‌ترین زیستگاه فاصله دارد. شما مباشر زمین خودتان می‌شوید، لحظه‌ای به کاوشگر بی‌باک خط‌الراس باستانی تبدیل می‌شوید و لحظه‌ای دیگر در حمامی که با انرژی خورشیدی کار می‌کند لم می‌دهید.   

میهمان‌ها با قایق یا هواپیمای آبی-خاکی که با انرژی هیدرولیک کار می‌کند، به ویلاهایشان می‌روند. در فاصله ۲۰ کیلومتری اینجا فرودگاه بین‌المللی دریای سرخ واقع است که قرار است امسال تکمیل ‌شود تا میهمانان در کوتاه‌ترین زمان به استراحتگاهشان برسند.

واقعا این حس به آدم دست می‌دهد که اینجا جای زندگی است. محوطه‌های مختلف در بوم‌های متنوع، محله‌های گوناگونی را تداعی می‌کند که هریک ویژگی معماری خاص خود را دارد. ما در جزیره امهات فرود آمدیم که ویلاها کمی بالاتر از سطح آب قرار دارند و شبیه مرجان‌های غول‌پیکری‌اند که از دل زمین بیرون کشیده شده‌اند. سقفی  از الوارهای بومی کل هر اتاق را در برمی‌گیرد و یادآور صدف دریایی مارپیچی است.

این سازه C شکل که طراح آن کنگو کوما، معماری ژاپنی است، انحنای تپه‌ماهورهای آن حوالی و فرازوفرود آب زیرینش را تداعی می‌کند. همچنان که در این آپارتمان قدم می‌زدم کنده‌کاری‌های ظریف روی دیوار از اشکال گیاهان دریایی، الگوهای انتزاعی و موج‌دارشان نظرم را جلب کرد، نمای میراثی در بستری نوین.

چند کیلومتر پایین‌تر از ساحل، جزیره شیباره به‌مراتب تمام و کمال‌تر است: سوئیت‌هایی که در گوی‌های فولادی ضدزنگ قرار دارد. هرکدام با ۱۳۰ تن وزن با تیری افقی روی آب ایستاده، به‌طوری که گویی بر سطح آب شناور است. همان‌قدر که سوئیت‌های کوما گرم و خانوادگی‌اند، این سوئیت‌ها جسورانه و با نگاهی به آینده بنا شده‌اند.

همه این‌ها با انرژی قدرت‌زا نوری [فتوولتائیک] که از مزارع خورشیدی در نزدیکی فرودگاه منشعب می‌شود کار می‌کند، اینجا برای هرکسی چیزی دارد، چون محمد بن سلمان که باورش به اهمیت پایداری باعث شد ابتکار سبز سعودی را در سال ۲۰۲۱ راه‌اندازی کند، تلاش می‌کند تا مصرف نفت را در کشورش متعادل کند.

به ازای هر جزیره ساخت دست بشر و یک استراحتگاه، سه جزیره دست‌نخورده باقی می‌ماند. بسیاری از این محوطه‌ها از قدیم محل لانه‌سازی لاک‌پشت‌ها بوده‌اند. متاسفانه فصل جوجه‌کشی آن‌ها را که یک ماه پیش بود از دست دادم. چنانکه در عربستان سعودی رایج است، مردم اینجا دوست دارند سنگ تمام بگذارند. در جزیره گردشگری دریای سرخ، حفاظت از منابع طبیعی صرفا نقطه شروعی برای طرح‌های بازسازی بلندپروازانه‌تر است.

با دکتر پاملا نوبرت، از زیست‌شناسان دریایی، دیداری داشتم که من را با قایق به دیدن نهالستان‌های مرجانی برد که گروهش ساخته‌اند. درست به‌موقع برای غروب رسیدیم، از قایق پیاده شدیم و روی تخته‌های چوبی که از آن طناب‌هایی به داخل آب آویزان شده بود ایستادیم و آنجا مرجان‌ها مثل کالیدوسکوپ‌های [زیبابین] سبزفام روییده بودند.

دکتر نوبرت در مین (Maine) بزرگ شده بود، جایی که طبیعت ساحل اقیانوس اطلس الهام‌بخش علاقه مادام‌العمرش به اقیانوس شد. این نهالستان‌های جزیره گردشگری دریای سرخ را برای مرجان‌هایی ساختند که در بحبوحه ساخت‌وساز این استراحتگاه باید جابه‌جا می‌شدند، اما با نظارت او زندگی خودشان را دارند.

این گروه متوجه شد اینجا ظرفیتی فراتر از حفاظت از صخره‌های مرجانی دارد، درواقع شرایط بی‌مانند دریای سرخ امکان انجام آزمایش‌هایی را فراهم می‌کند که صخره‌های سرتاسر کره زمین را دوباره پر می‌کند.

دریای سرخ یکی از گرم‌ترین دریاهای جهان است: دمای تابستان به شکلی بی‌سابقه به ۳۰ درجه سانتی‌گراد رسیده است. این یعنی مرجان‌های آنجا به‌مرور زمان در برابر گرما مقاوم شده‌اند و در بحبوحه گرمایش جهانی همچنان به رویش خود ادامه می‌دهند. تالاب الوجه، چهارمین سیستم سد آبسنگی بزرگ جهان – که در فاصله کوتاهی از دریای سرخ قرار دارد - سالم است. در مقابل، تغییرات اقلیمی در دهه گذشته چهار مرتبه موجب رنگ‌باختگی انبوه سد آبسنگی بزرگ استرالیا شده است.

دانشمندان در جزیره گردشگری دریای سرخ به‌دنبال سویه‌های ژنتیکی‌اند که باعث مقاومت برتر مرجان‌های این منطقه شده‌ و هدفشان این است که ببینند آیا این‌ها در سراسر جهان موجب دگردیسی می‌شوند یا خیر. مشتاق کسب اطلاعات بیشتر درباره این موضوع به دانشگاه علم و فناوری ملک عبدالله رفتم، یکی از شرکای جزیره گردشگری دریای سرخ که دکتر شانون کلاین در آنجا دو راه‌حل احتمالی را شرح داد.

راه‌حل نخست؛ استفاده از مرجان‌های مقاوم‌تر دیواره‌های عمیق‌تر برای احیای مرجان‌هایی است که در آب‌های کم‌عمق رنگ ‌باخته‌اند. راه‌حل دوم و اساسی‌تر پیوندزنی [هیبریداسیون] است: تلاقی ژن‌های دو گونه مرجانی برای تشکیل نمونه مقاوم‌تر سوم.

این نوع مهندسی ژنتیک مطمئنا زنگ خطر را برای محیط‌زیست‌گرایان افراطی به صدا درمی‌آورد، اما نمونه اخیر دخالت بشر صرفا اصلاحی است، به جبران یک عمر غفلتی که اکنون بقای زیست‌بوم‌های دریایی را در بسیاری از نقاط کره زمین به مخاطره انداخته است.

مانند غالب طرح‌های بزرگ، بهتر است با [گام‌های] کوچک شروع کرد. نهالستان مرجانی جزیره گردشگری دریای سرخ به دانشمندان امکان می‌دهد تا زیست‌بوم مرجانی را در مقیاسی کوچک بازسازی و تجزیه‌وتحلیل کنند. بعد از مطالعه درمورد اینکه هرگونه مرجانی برای رشد و نمو به چه شرایطی نیاز دارد، مرجان‌های آزمایشگاهی تخم‌ریزی می‌کنند و از مرحله گامت تا نونهالی و پیش از اینکه هدف انتقال به نهالستان قرار بگیرند، از آن‌ها مراقبت می‌شود. میزان بقای این مرجان‌ها بیش از ۹۵ درصد است. مرجان‌های ترکیبی [هیبرید] نیز به‌زودی همین روال را طی می‌کنند.

اینجا جایی است که ذهن‌های باز به سراغ نوآوری‌های جسورانه می‌روند و جهانگردها با دانشمندان و مهندسان معاشرت می‌کنند. اینجا جای کار و آرامش توامان است، جایی که دهکده‌ای با ظرفیت اسکان ۴۰ هزار نفری در حال ساخت است، برای آن‌هایی که مشتاق‌اند از ریاض بیرون بیایند و با کمال میل زندگی کنار دریا را بپذیرند.   

اینجا تقریبا شبیه یک کمون [بخش] است – به‌ویژه به این دلیل که به جزیره گردشگری دریای سرخ امتیازهایی برای ایجاد منطقه ویژه اقتصادی داده شده است. این یعنی ساکنان این جزیره به رعایت قوانین محافظه‌کارانه‌ای که در سایر نقاط این کشور اعمال می‌شود، مقید نیستند. آدم می‌تواند مثل جاهای دیگر پیناکولادا بنوشد و با کسی که دوستش دارد در ساحل زیر آسمان مهتابی با موسیقی راک برقصد.