ایالات متحده آمریکا از زمان تاسیس اسرائیل بهعنوان متحد نزدیک در کنار دولت این کشور قرار گرفت و همکاریهای دوجانبه تنگاتنگی میان این دو کشور در بخشهای گوناگون وجود دارد. بر اساس یادداشت تفاهمی که میان آنها در بخش کمکهای نظامی به امضا رسیده، آمریکا ملزم است سالانه ۳.۳ میلیارد دلار در بخش نظامی اسرائیل هزینه کند. افزون برآن، آمریکا از سال مالی ۲۰۱۹ تا سال مالی ۲۰۲۸ باید ۵۰۰ میلیون دلار سالانه به برنامه دفاع موشکی مشترک واشینگتن – تلآویو بپردازد.
اما از دسامبر ۲۰۲۲ که نتانیاهو رهبر حزب لیکود با همکاری متحدان جدید افراطگرایش، ائتلاف ۲۰۲۱ -۲۰۲۲ را شکست داد و به قدرت بازگشت، روابط آمریکا و اسرائیل در هالهای از ابهام فرو رفته است. پس از دسامبر ۲۰۱۸ که نتانیاهو به اتهام فساد مورد پیگرد قانونی قرار گرفت، انتخابات ۲۰۲۲ پنجمین انتخابات در اسرائیل است که در نتیجه آن نتانیاهو بار دیگر به نخستوزیری رسید.
ورود شخصیتهای مشهوری از احزاب راست افراطی مانند بتسلایل سموتریش و ایتامور بنگویر در حکومت جدید نتانیاهو، جنجالهای زیادی را برانگیخته است و این نگرانی را به وجود آورده که ممکن است روند دموکراسی در اسرائیل که خود را یگانه کشور دموکراتیک در منطقه میداند، به خطر بیفتد. این موضوع همچنین توانایی این حکومت در مدیریت تنش با شهروندان عرب اسرائیلی و حفظ روابط سنتی اسرائیل با ایالات متحده آمریکا و سایر کشورها را زیر سوال برده است.
از سوی دیگر، حکومت جدید طرحی را برای اصلاح قوه قضاییه در اسرائیل پیشنهاد کرده که جنجال برانگیز شده است و اکنون این بحث در اسرائیل شدت گرفته که چگونه میتوان میان قوانین و هنجارهای داخلی و پیامدهای بینالمللی احتمالی آن توازن ایجاد کرد.
این در حالی است که از زمان تشکیل حکومت جدید در دسامبر سال گذشته در اسرائیل، شماری از کارشناسان سیاست خارجی آمریکا درباره روابط آینده ایالات متحده آمریکا و اسرائیل ابراز نگرانی کردهاند. آنها با اشاره به ایدئولوژیهای افراطی متحدان نتانیاهو در حکومت، هشدار دادهاند که ارزشهای مشترکی که دو کشور آمریکا و اسرائیل را به هم پیوند زده، در معرض خطر قرار گرفته است.
این هشدارها زمانی جدیتر شدند که حکومت جدید اسرائیل طرحی را برای ایجاد اصلاحات ریشهای در قوه قضاییه ارائه کرد. کارشناسان سیاست خارجی آمریکا معتقدند که اجرایی شدن این طرح ممکن است به بحران قانونی و حتی به پایان دموکراسی در اسرائیل بینجامد.
Read More
This section contains relevant reference points, placed in (Inner related node field)
اشتباه کارشناسان سیاست خارجی آمریکا در این است که هشدارهای خود را تنها بر احتمال به خطر افتادن «ارزشهای مشترک» بنا کردهاند، در حالی که روابط آمریکا و اسرائیل بر دو پایه «ارزشهای مشترک» و «منافع مشترک» استوار شده است. ازاینرو اگر برنامهها و سیاستهای حکومت جدید اسرائیل پایه نخست را سست کند و دموکراسی را در اسرائیل به خطر اندازد، پایه دوم پابرجا باقی میماند و خطری متوجه روابط مشترک راهبردی دو طرف نخواهد شد.
چنین به نظر میرسد که دیدگاه دولت آمریکا نیز بر همین رویکرد اشتباه استوار است. آنتونی بلینکن، وزیر خارجه آمریکا، در نشست مشترکی با بنیامین نتانیاهو در قدس، از روند سیاستگذاری اسرائیل ابراز نگرانی کرد و با تاکید بر اهمیت دموکراسی، از نتانیاهو خواست که به تعهدات مشترک دو طرف مبنی بر تقویت دموکراسی و دفاع از ارزشهای آن، توجه کند.
دو هفته بعد از آن، جو بایدن نیز همین مطالب را تکرار کرد و اظهار داشت که ارزشهای مشترک اسرائیل و ایالات متحده آمریکا محکی است که بر همه چیز تقدم دارد. او گفت: «برازندگی و نبوغ دموکراسی آمریکا و اسرائیل در این است که هر دو بر نهادهای نیرومند و قوه قضاییه مستقل استوار شدهاند و از هنجارها و توازنهای لازم برخوردارند. مهم این است که درمورد ایجاد تغییرات در این منظومه توافقنظر وجود داشته باشد تا مردم به آن باور کنند و تداومش امکانپذیر شود.»
اگر ستایش جو بایدن از دموکراسی آمریکا و اسرائیل را بپذیریم، اما رفتار غیردموکراتیک حکومت فعلی اسرائیل پذیرفتنی نیست. از گفتمان عمومی دولت بایدن چنین برمیآید که در واقع واشینگتن خطری را که حکومت فعلی اسرائیل متوجه ارزشهای مشترک و منافع مشترک آمریکا و اسرائیل کرده، به درستی درک نکرده است.
مسئله فلسطین روشنترین مثالی است که حکومت فعلی اسرائیل بهوسیله آن منافع آمریکا را با خطر مواجه کرده است. البته سیاستهای توسعهطلبانه و خشونتآمیز روزافزون حکومت فعلی اسرائیل در کانون توجه آمریکا قرار دارد. برگزاری نشست اضطراری سران در اواخر ماه گذشته و سفرها و بازدیدهای مکرر مقامهای آمریکایی در هفتههای اخیر از اسرائیل، از جمله سفر ژنرال مارک میلی، رئیس ستاد مشترک ارتش آمریکا، نشان میدهد که دولت آمریکا تا چه اندازه به منافع خود در فلسطین توجه دارد.
حتی درمورد مسائل امنیتی نیز به نظر میرسد که گفتمان عمومی واشینگتن تنها در چارچوب اخلاق و ارزشها تنظیم شده است. بهعنوان مثال زمانی که بتسلایل سموتریش، وزیر دارایی اسرائیل، درباره نابود کردن شهرک حواره در فلسطین صحبت کرد، ند پرایس، سخنگوی وزارت خارجه آمریکا، گفتههای او را محکوم کرد و آن را «غیر مسئولانه، تهوعآور و مشمئزکننده» خواند. اما این کلمات بهرغم تندی و درشتی که دارند، تنها یک تنفر اخلاقی عمیق را بیان میکنند، نه یک خشم سیاسی و دیپلماسی را.
تمرکز دولت آمریکا بر ارزشهای مشترک واقعا شگفتآور است، در حالی که منافع سیاسی و دیپلماسی آن کمتر از ارزشهای اخلاقیاش در خطر نیست. بهعنوان مثال هرگونه بیثباتی در سرزمینهای اشغالی ممکن است به اردن سرایت کند که اکثریت مردم آن در کرانه باختری رود اردن با فلسطینیها همدلی و همنوایی دارند. اردن متحد و شریک اساسی ایالات متحده آمریکا به شمار میرود، بنابراین هرگونه بیثباتی در این کشور منافع آمریکا را به خطر میاندازد. افزون بر آن، کشورهایی مانند مصر، عربستان سعودی و کشورهای عربی حوزه خلیج فارس، ناگزیر از این وضعیت تاثیر میپذیرند و ممکن است که مواضعی بگیرند که با منافع سیاسی آمریکا همخوانی نداشته باشد.
به عبارت دیگر، آسیبی را که حکومت فعلی اسرائیل به منافع ایالات متحده آمریکا میزند، کمتر از ضرری نیست که به ارزشهای آن میرساند. اکنون وقت آن فرا رسیده است که واشینگتن این حقیقت را درک کند و متوجه شود که تا چه اندازه حکومت نتانیاهو ممکن است به منافع راهبردی آمریکا در خاورمیانه آسیب بزند.