از زمان کشف اسکلت فردی بلندپایه در سال ۲۰۰۸ داخل مقبره‌ای در شبه‌جزیره ایبری که بین سه هزار و ۲۰۰ تا دو هزار و ۲۰۰ سال پیش از میلاد می‌زیست، چنین تصور می‌شد که بقایای پیکر یک مرد باشد اما پژوهش‌های تازه نشان می‌دهد که این فرد زن بوده است.

بنا بر مطالعه‌ای که در نشریه ساینتفیک ریپورتز منتشر شد، باستان‌شناسان اسپانیایی بر اساس اشیایی از جمله یک قطعه عاج، سنگ چخماق، پوسته تخم شترمرغ، کهربا و خنجری از کریستال که در کنار اسکلت این زن یافتند، او را «بانوی عاج» نامیدند.

به گزارش لایو ساینس، باستان‌شناسان بیش از یک دهه به اشتباه او را مرد می‌دانستند و حتی به او لقب «تاجر عاج» داده بودند.

لئوناردو گارسیا سن‌خوان، استاد پیشاتاریخ دانشگاه سویا اسپانیا و از نویسندگان این مطالعه، به لایوساینس گفت: «نخستین گزارش مردم‌شناسی که بر اساس تجزیه و تحلیل لگن این اسکلت انجام شد، نشان داد که او به احتمال زیاد مرد است.»

از آن‌جا که ناحیه لگن اسکلت به‌خوبی حفظ نشده بود، گروه جدید پژوهشگران از روشی متفاوت برای تجزیه و تحلیل این بقایا استفاده کرد. در بیانیه آن‌ها آمده است که روی مینای دندان این اسکلت تجزیه پپتید آملوژنین انجام دادند تا ببیند آیا ژن املکس (AMLEX) در کروموزوم اکس (یکی از دو کروموزوم جنسی انسان) در آن یافت می‌شود یا خیر.

آن‌ها بعد از آزمایشی که روی دو دندان انجام دادند، موفق  شدن املکس را بیابند. گارسیا گفت: «این تجزیه و تحلیل ثابت کرد که اسکلت مذکور متعلق به یک زن است.»

در مورد هویت این زن اطلاعات زیادی در دست نیست اما باستان‌شناسان گمان می‌کنند زمانی مهم‌ترین فرد این جامعه خاص بوده است.

گارسیا گفت: «در این دوره زمانی شکل‌های جدیدی از رهبری در جوامع اروپای غربی دیدیم. این زن رهبری بود که پیش از پادشاهان و ملکه‌ها می‌زیست و موقعیت او موروثی نبود، یعنی بر اساس دستاوردها، مهارت‌ها و شخصیتش به رهبری رسیده بود.»

مقبره او از معدود مقبره‌های یک‌نفره این منطقه است که نشان‌دهنده جایگاه والای او در عصر مس ایبری (دو هزار و ۹۰۰ تا دو هزار و ۶۵۰ پیش از میلاد) است.

به گفته گارسیا این یک خاکسپاری ویژه است؛ چون فقط یک نفر داخل قبر قرار دارد، یعنی گور گروهی نیست. «افزون بر آن، با مقایسه اشیای داخل این قبر با اطلاعات موجود در پایگاه داده‌هایمان به‌وضوح دریافتیم که او از نظر ثروت و موقعیت اجتماعی چند رتبه بالاتر از سایر افراد قرار داشته است.»

مثلا در مقبره مجلل عصر مس که در همان نزدیکی قرار دارد، بقایای دست‌کم ۱۵ زن یافت شده است. به گفته پژوهشگران، این گور ممکن است برای تدفین افرادی ساخته شده باشد که ادعا می‌شود از تبار بانوی عاج بوده‌اند.

گارسیا اشاره می‌کند: «طی ۱۵ سال اخیر و با پژوهش‌های تازه دریافتیم که این‌جا محل مهمی بوده است و بزرگ‌ترین کانون تمدن در ایبریا محسوب می‌شود. به نظر ما اینجا یک مرکز تجمع بوده که مردم دور هم جمع می‌شدند و کاملا منطقی به نظر می‌رسد که بانوی عاج این‌جا دفن شده باشد.»

این نخستین بار نیست که باستان‌شناسان جنسیت بیولوژیکی اشتباهی را به یک اسکلت نسبت داده‌اند.

دانشمندان پیش از این برای تشخیص جنسیت اسکلت‌های به‌جامانده از دوران باستان آناتومی اسکلت یا دی‌ان‌ای را بررسی می‌کردند که معمولا احتمال خطا در آن وجود داشت. اما اکنون این روش به آن‌ها کمک می‌کند که جنسیت را با دقتی بیشتر از روش‌های پیشین تخمین بزنند.