حمله مرگبار نیروهای جیش‌العدل به کلانتری شهرستان راسک در استان سیستان و بلوچستان ایران در روز جمعه ۲۴ آذر، دست‌کم ۱۲ نفر از نیروهای انتظامی ایران را به کشتن داد و شماری نیز زخمی شدند. این حمله نشان از ناکامی «کلان» اطلاعاتی و نظامی جمهوری اسلامی ایران داشت.

استان سیستان‌ و بلوچستان ایران مرز مشترک با افغانستان و پاکستان دارد. به همین دلیل، مورد تهدید گروه‌های تروریستی و قاچاقچیان مواد مخدر و تبهکاران قرار دارد.  

رحمت‌الله نبیل، رئیس پیشین امنیت ملی افغانستان، در واکنش به حمله «جیش‌العدل» در سیستان و بلوچستان گفت که این گروه در سال ۲۰۲۱ در پشتیبانی از طالبان با نیروهای امنیتی افغانستان در چند استان جنگیده بود و باعث سقوط نیمروز شدند. در هنگام افزایش حمله‌های طالبان در اوت ۲۰۲۱ برای سرنگون کردن نظام جمهوری نیز او ادعا کرده بود که سازمان استخبارات (اطلاعات) پاکستان حدود ۶۰۰ جنگجوی جیش‌العدل را برای کمک به طالبان افغانستان به استان‌های نیمروز و هرات و فراه فرستاده بود.

حمید خراسانی، یکی از فرماندهان پیشین طالبان، در آوریل ۲۰۲۲ جمهوری اسلامی ایران را تهدید کرده بود که رفتارش را در مقابل مهاجران افغان تغییر دهد تا رژیم طالبان از جیش‌العدل حمایت نکند.

او در حساب کاربری‌اش در شبکه ایکس نوشته بود: «ایران همسایه ما است و ما تعهد کردیم که از خاک ما به هیچ کشوری آسیب نخواهد رسید. کشتن چند افغان بیگانه را ایران باید پاسخ بدهد. اگر جیش‌العدل را تقویت کنیم، باز ایران مجبور به عذرخواهی خواهد شد. دولت ایران باید رفتارش با مهاجران افغان را تغییر بدهد.» حمید خراسانی در تصمیم‌گیری‌های کلان رژیم طالبان سهمی نداشته است. مقام مسئول امنیت پلیس طالبان در پنجشیر مهم‌ترین مسند نظامی او بوده است.

جیش‌العدل بارها با نیروهای سپاه پاسداران و همچنین مرزبانان ایران در استان سیستان و بلوچستان درگیری مسلحانه داشته است. جیش‌العدل ۱۷ تیر امسال به کلانتری ۱۶ شهر زاهدان حمله کرد که در آن، یک مامور کادر و یک سرباز ایرانی کشته شدند. هفتم تیر نیز ویدئویی منتشر کرد که در آن از همکاری ناصر افغان و عدنان بلوچ و وارث ملازهی، به‌ترتیب شهروندان افغانستان و پاکستان و ایران، با «سپاه پاسداران» خبر داده بود. 

گروه شبه‌نظامی جیش‌العدل به‌دلیل حمله‌های مسلحانه به غیرنظامیان در فهرست گروه‌های تروریستی آمریکا، ژاپن، نیوزیلند، و جمهوری اسلامی ایران قرار دارد. اما برخی از مقام‌های حکومت پیشین افغانستان مدعی بودند که در برخی مواقع جیش‌العدل در کنار طالبان می‌جنگیدند. 

جمهوری اسلامی ایران نگران حمله‌های جیش‌العدل و داعش از قلمرو افغانستان به مرزهای شرقی‌اش است. به همین دلیل، برای گسترش تعامل و تماس با طالبان اقدام کرده است. دولت ایران از طالبان خواسته است که به گروه‌هایی که منافع جمهوری اسلامی را تهدید می‌کنند اجازه فعالیت در افغانستان ندهند و در عوض علیه آن‌ها اقدام کنند.

اما با گذشت بیش از دو سال از عمر رژیم طالبان، گزارش‌های مستندی مبنی بر اقدام طالبان علیه جیش‌العدل افغانستان منتشر نشده است. طالبان نیز تمایلی ندارند که در مورد این گروه‌ها صحبت کنند. طالبان با شبه‌نظامیان و تروریست‌های منطقه‌ای که آن‌ها را در جنگیدن با حکومت افغانستان و ناتو همکاری کرده‌اند درگیر نشده‌اند. طالبان هراس دارند که فشار به گروه‌های شبه‌نظامی بر اساس درخواست کشورهای منطقه باعث اتحاد این گروه‌ها با گروه‌های تروریستی دیگر همچون داعش شود. به همین دلیل، محتاطانه عمل می‌کنند.

از سویی نیز رژیم طالبان، که برای شناسایی بین‌المللی و افزایش تماس و تعامل با کشورهای جهان تلاش می‌کند و هر نوع همکاری با گروه‌های مسلح و تروریستی در منطقه را رد می‎‌کند، هیچ سندی مبنی بر پایان همکاری با این گروه‌ها ارائه نکرده‌ است. شاخه خراسان دولت اسلامی (داعش) تنها گروهی است که طالبان با آن مبارزه کرده است. 

حکومت‌های افغانستان تسلط کامل بر مرزهای این کشور نداشته‌اند. بنابراین، تردد غیرقانونی در این مرزها، به‌ویژه در مرزهای کشورهای ایران و پاکستان، و نگرانی از رفت‌و‌آمد گروه‌های تروریستی بین ایران و پاکستان و افغانستان وجود دارد.

در حکومت طالبان، نیروهای مرزی این گروه بارها موجب درگیری مرزی در استان‌های نیمروز و هرات شده و حتی حریم زمینی ایران را نقض کرده‌اند. برخی از تحلیگران نظامی افغانستان زیر حاکمیت طالبان را انباری پر از باروت در منطقه توصیف می‌کنند که می‌تواند بحرانی عظیم در منطقه به وجود آورد.

گروه طالبان پیشینه‌ استفاده از روش‌های تبلیغاتی برای سربازگیری و زنده‌ نگه‌ داشتن انگیزه «جهاد» و «کشتار» در میان نیروها و هوادارانش دارند. طالبان با روایت «اشغال افغانستان» و حضور کشورهای «کفری» (کافر) در افغانستان توانسته بودند نیروهای زیادی بسیج کنند. بیم آن وجود دارد که با متشنج شدن روابط طالبان با کشورهای همسایه، به‌ویژه با جمهوری اسلامی ایران، طالبان نیروهای «جهادی» و متحدانشان را به مرزهای شرقی ایران سوق دهند.

طالبان به‌مدت دو دهه با حکومت افغانستان و متحدان قدرتمندش آمریکا و ناتو جنگیدند و در اوت ۲۰۲۱ توانستند دوباره بر افغانستان مسلط شوند. اما پاکستان و ایران، که از خروج آمریکا و ناتو از افغانستان خرسند بودند، در نظر نگرفته بودند که تهدید تروریسم در رژیم طالبان افزایش پیدا می‌کند. گروه‌های شبه‌‌نظامی و تروریستی در منطقه از پیروزی طالبان در افغانستان الهام گرفته‌اند و با حمله‌هایشان برای براندازی نظام‌ها در منطقه با توسل به زور می‌کوشند.

پاکستان، از حامیان اصلی طالبان، با گسترش روزافزون خشونت گروه‌های تندرو و تروریستی مواجه است و جیش‌العدل نیز حمله‌هایش به ایران را ادامه داده است.