نشریه هیل  شنبه، دهم فوریه (۲۱ بهمن)، یادداشتی به قلم عساف زوران، کارشناس امنیت بین‌الملل و محقق مرکز تحقیقاتی بلفر در دانشگاه هاروارد، درباره «پنهان شدن جمهوری اسلامی ایران پشت فعالیت گروه‌های نیابتی، برای رسیدن به خواسته‌های جاه‌طلبانه‌اش در منطقه» منتشر کرد.

زوران در این یادداشت تاکید می‌کند که تنش‌های فزاینده بین جمهوری اسلامی ایران و همسایگانش، اسرائیل و ایالات متحده پس از واکنش آمریکا به حمله‌های مرگبار گروه‌های نیابتی تهران، موجب نگرانی شدید حاکمان ایران شده است. در نتیجه این نگرانی‌ها، مقام‌های جمهوری اسلامی با متحدانشان تماس گرفتند و گروه شبه‌نظامی کتائب حزب‌الله عراق از تعلیق حمله علیه نیروهای آمریکایی خبر داد.

این محقق می‌افزاید که اگر رژیم حاکم بر ایران چندی پیش به جای واکنش‌های حمایتگرانه، فعالانه از متحدانش می‌خواست حمله‌های خود را در منطقه کاهش دهند، ممکن بود جان سه سرباز آمریکایی در امان بماند. با توجه به این نقش، برای کاهش احتمال تشدید تنش در آینده، بسیار مهم است که جمهوری اسلامی ایران پاسخگو دانسته شود و بداند که تسلیح، آموزش، تامین مالی و ترویج خشونت از طریق گروه‌های نیابتی، برایش هزینه خواهد داشت.

در یادداشت این پژوهشگر اشاره می‌شود که استفاده تهاجمی و همزمان جمهوری اسلامی ایران از زور در خاک کشورهای همسایه، واکنش‌های قاطع و تنش مرزی در پی داشته است. افزون بر این، شمار فزاینده حمله‌های اسرائیل علیه نیروهای ایرانی در سوریه نیز به چالش مهم دیگری برای تصمیم‌گیرندگان در تهران تبدیل شده است.

با توجه به این موارد، نگرانی اولیه‌ حاکمان جمهوری اسلامی احتمالا خطر تشدید کنترل‌نشدنی تنش‌ها، نزدیکی درگیری به مرزهای ایران و شکاف‌های احتمالی در مسیر راهبرد نیروهای نیابتی است. نگرانی دیگر را نیز می‌توان پیامد بلندمدت تشدید تنش فعلی، ازجمله احتمال تغییر در خروج ایالات متحده از منطقه دانست.

در واکنش به رخدادهای اخیر، رژیم حاکم بر ایران اقدام‌های خاصی برای کاهش تنش انجام داده است. از سویی، تهران هرگونه ارتباط خود را با حمله به سربازان آمریکایی در شمال اردن رد کرد و از سوی دیگر، فرمانده سپاه قدس با شبه‌نظامیان در عراق ملاقات کرد و در نتیجه، کتائب حزب‌الله از تعلیق حملاتش علیه نیروهای آمریکایی خبر داد. همزمان، گزارش‌ها حاکی از آن است که جمهوری اسلامی ایران دامنه فعالیت‌هایش را در سوریه کاهش داده و  هدف ضمنی‌اش، محدود کردن فرصت‌های اسرائیل برای حمله‌های بیشتر است.

به نوشته عساف زوران، مقام‌های اطلاعاتی با ارزیابی به وقایع اخیر، برآورد کردند که ایران بر گروه‌های نیابتی‌اش و حمله‌های آن‌ها کنترل کامل ندارد. در این صورت، شاید بتوان گفت که متحدان ایران، منافعشان را حفظ می‌کنند و تا حدی از خودمختاری برخوردارند. با این حال، وقتی از اراده مستقل متحدان تهران برای اعمال زور و انجام حمله‌های مرگبار صحبت می‌شود، [نباید از یاد برد که] جمهوری اسلامی ایران، حتی اگر دخالت مستقیم نداشته باشد، معمولا از آن‌ها حمایت می‌کند و از اقدام آن‌ها سود می‌برد. این امر، امکان فرافکنی را برای تهران و استفاده از ابزار دیپلماسی فراهم می‌کند تا  جمهوری اسلامی ایران کلید کاهش تنش شناخته شود.

گاهی اوقات رژیم حاکم بر ایران وانمود می‌کند که انگیزه و تمایل برای توقف حمله‌ها دارد تا تاثیرگذاری‌اش را بر متحدان و نیروهای نیابتی نشان دهد. نمونه چنین رفتاری را می‌توان در سفر اخیر فرمانده قدس سپاه پاسداران به عراق و در پی آن، اعلام کاهش تنش از زبان شبه‌نظامیان مستقر در این کشور دانست. نمونه دیگر نیز نوامبر ۲۰۲۰ بود؛ هنگامی که جمهوری اسلامی ایران از شبه‌نظامیان در عراق خواست که حمله‌ به نیروهای آمریکایی را متوقف کنند تا از آغاز تنش [بین واشینگتن و تهران] در اواخر دوران ریاست جمهوری دونالد ترامپ جلوگیری شود. اینک نیز رژیم حاکم بر ایران به خوبی می‌داند که تشدید حمله شبه‌نظامیان علیه نیروهای آمریکایی در ماه‌های اخیر، می‌تواند به عواقب مرگباری منجر شود.

زوران در ادامه یادداشتش تاکید می‌کند که هرچند ادعای اینکه نیروهای شبه‌نظامی حاضر در منطقه در کنترل کامل جمهوری اسلامی ایران نیستند، می‌تواند صحیح باشد، چنین اظهاراتی از دقت کافی برخوردار نیست و به تهران فرصت می‌دهد که انکارش را از نقش داشتن در تنش‌های منطقه، پذیرفتنی جلوه دهد و حفظ کند. این اظهارات همچنین توجیهی برای خودداری از افزایش فشار مستقیم یا در نظر گرفتن اقدام‌های تهاجمی‌تر علیه ایران، در اختیار چهره‌های محتاط می‌‌گذارد.

به باور زوران، کارزار مشترک اخیر ایالات متحده و بریتانیا برای مقابله با تجاوز حوثی‌ها، نشان‌دهنده تغییر مهمی در رویکرد غرب پس از اختلال در ترافیک دریایی جهانی است. این اتحاد، بیانگر قاطعیت و تعهد به نظم بین‌المللی است. با این حال، بعید است که تجاوز حوثی‌ها را متوقف کند و رهبر جمهوری اسلامی ایران نیز حوثی‌ها را به ادامه اقدام علیه کشتی‌های عبوری از دریای سرخ تشویق کرده است.

نویسنده یادداشت منتشرشده در نشریه هیل در پایان تاکید می‌کند که شواهد موجود، نشان می‌دهد که اگر جمهوری اسلامی ایران در ازای حمایت از اقدام‌های بی‌ثبات‌کننده‌اش با هزینه چشمگیری مواجه نشود، ممکن است راهبرد پنهان‌ شدن پشت نیروهای نیابتی را موثر بداند و به حمایت از خشونت ادامه دهد. از این رو، برای کاهش احتمال تشدید تنش‌ها در آینده، بسیار مهم است که حاکمان ایران را پاسخگو بدانیم. تهران باید بداند که تسلیح، آموزش، ارائه اطلاعات، تامین مالی و ترویج خشونت از طریق گروه‌های نیابتی برایش هزینه‌بر است، تا شاید به این رویکرد پایان دهد.