هم‌زمان با ۱۲ ماه مه، ‌روز جهانی پرستار، رسانه‌های ایران از مرگ سه پرستار در زمان خواب طی یک ماه گذشته در اثر خستگی زیاد ناشی از کار خبر داده‌اند.

محمد شریفی‌مقدم، دبیرکل خانه پرستار ایران، با تایید این خبر اعلام کرد طی یک ماه گذشته ۳ پرستاران در خواب فوت کرده‌اند و علت مرگ «سندرم کاروشی» و مرگ در اثر کار زیاد بوده است.

شریفی‌مقدم همچنین افزوده است که پرستاران ایرانی امروز خسته، بی‌انگیزه و فرسوده شده‌اند و اگر توان مهاجرت نداشته باشند، به دنبال راهی برای تغییر شغل می‌گردند.

کاروشی اصطلاحی در زبان ژاپنی است که به مرگ‌های ناشی از فعالیت شغلی زیاد اطلاق می‌شود. به طور معمول مرگ‌های موسوم به سندرم کاروشی در خواب و در اثر سکته‌های مغزی و قلبی روی می‌دهد و علت اصلی آن فشار روانی سنگین بر فرد فوت‌شده به‌دلیل فعالیت شغلی بیش از حد توان است.

در روزهای اخیر مرگ سه پرستار به‌این‌علت، مسئله فشار مضاعف بر پرستاران ایرانی را مورد توجه قرار داده است. یکی از مسئولان سازمان نظام پرستاری ایران پیش‌تر مدعی شده بود در سال‌های اخیر دست‌کم ۱۷ پرستار دچار مرگ کاروشی شده‌اند.

شاید مهم‌ترین عامل خستگی بیش از توان پرستاران، کاهش تعداد پرستار در کشور به‌ازای تخت‌های بیمارستانی  و حضور در شیفت‌های طولانی کاری باشد.

بر اساس آمارهای رسمی ارائه‌شده از سوی سازمان نظام پرستاری، در سال ۲۰۱۸ در ایران ۱.۶ پرستار به‌ازای هزار نفر جمعیت فعال بوده است که این یعنی تعداد پرستاران ایرانی تنها نیمی از حداقل تعیین‌شده ازسوی سازمان بهداشت جهانی است.

کافی نبودن دستمزد پرستاران نیز عاملی شده است تا برخی از این افراد برای تامین مخارج زندگی خود ناچار به پذیرش شیفت‌های اضافه باشند و همین موضوع فشار خستگی را بر ذهن و جسم پرستاران تحمیل کرده است.

مسئله حقوق پرستاران در سال‌های اخیر یکی از مهم‌ترین دلایل اعتراض این جامعه صنفی بوده است. جامعه پرستاری ایران معتقد است میزان دستمزد تعیین شده برای پرستاران حتی از معلمان نیز کمتر است.

با آگاهی از دستمزد هر ساعت ۱۵هزار تومان در ازای اضافه کاری متوجه می‌شویم چرا پرستاران نیازمند، با وجود خستگی حاضر به پذیرش شیفت‌های اضافه در کنار اشتغال جانبی شده‌اند که این موضوع می‌تواند به فرسایش جسمی و روانی آن‌ها دامن بزند.

مسئله استخدام رسمی پرستاران دیگر معضل این گروه از کادر درمان است. مطابق آمارها دست‌کم ۲۰هزار پرستار طرحی در ایران بلاتکلیف‌اند و پرستارانی باسابقه ۲۰ساله خدمت با قراردادهای شرکتی مشغول به فعالیت در مراکز درمانی‌ شده‌اند.

محمد علوی، پرستار و فعال صنفی حوزه پرستاران، ۱۲ اردیبهشت‌ماه سال جاری اعلام کرده بود: «با وجودِ کمبود بیش از ۱۰۰هزار پرستار در کشور، وزارت بهداشت حاضر نیست ۲۰ هزار پرستار را که طرح خود را در دوره کرونا گذرانده‌اند و به پرستاران طرحی شناخته می‌شوند، جذب کند.»

به گفته علوی این پرستاران که نقش مهمی در عبور کشور از وضعیت بحرانی کرونا را داشتند، با ازخودگذشتگی اقدام به آغاز زودهنگام دوره‌های طرح خود کردند تا کمبود پرستار در شرایط کرونا جبران شود.

مشکلات پرستاران تنها به مرگ‌های ناشی از خستگی ختم نمی‌شود. در ماه‌های اخیر با وجود پرهیز از انتشار اخباری که می‌تواند اثر مخرب روانی بر جامعه داشته باشد، اخبار مرگ‌های خودخواسته کادر درمان و پرستاران منتشر شده است.

فروردین ماه سال جاری در کرمانشاه ساسان احمدی، پرستار مرکز درمانی امام خمینی این شهر، که همانند بسیاری از پرستاران با وجود گذراندن طرح خود در دوره کرونا امکان استخدام رسمی نیافته بود، به زندگی خود پایان داد.

مهرماه سال ۱۴۰۲ نیز خبری مبنی‌بر پیداشدن پیکر یکی از پرستاران جوان بیمارستانی در تهران خبرساز شد که علت مرگ او نامشخص بود.

در هفته‌های گذشته اعلام شده است که مرگ‌های خودخواسته در میان جامعه پزشکان و پرستاران رو به‌ افزایش دارد. به گفته سخنگوی سازمان نظام‌ پزشکی نگرانی از آینده، فشار کاری و ناامیدی از وضعیت فعلی عوامل اصلی مرگ‌های خودخواسته در میان نیروهای دوره رزیدنتی و کادر درمان است.

برخورد نهادهای امنیتی با اعتراض صنفی پرستاران هم به‌خوبی نگاه حاکمیت به خواسته‌های این گروه شغلی را مشخص می‌کند. دبیرکل خانه پرستار اسفندماه سال ۱۴۰۲ اعلام کرده بود برای پرستارانی که در اعتراض صنفی شرکت کرده‌اند، ۶ ماه انفصال‌ازخدمت تعیین شده است. این پرستاران در کنار خواسته‌های متعدد خود، در آخرین اعتراض این پرسش را مطرح کردند که چرا وزارت بهداشت با وجود وعده وزیر مبنی بر استخدام دست‌کم ۲۰ هزار پرستار، حتی یک مورد استخدامی نداشته است.

روزنامه هم‌میهن به نقل از یک فعال صنفی پرستاران مدعی شده است: «سرکوب اعتراضات پرستاری، از سیاست‌های وزارت بهداشت است چرا که آن‌ها نمی‌خواهند پرستاران دنبال حق‌وحقوق خود باشند.»

این فعال صنفی پرستاران که نامش اعلام نشده است، تاکید دارد یکی از برنامه‌ها که از سوی مسئولان دنبال شد، رد صلاحیت فعالان حوزه پرستاری در انتخابات نظام پرستاری است.

با توجه‌ به شرایط فعلی، سرخوردگی پرستاران ایرانی یکی از بزرگ‌ترین موج‌های مهاجرت در این صنف را رقم زده است. مطابق آمارها سالانه ۳هزار پرستار از ایران مهاجرت می‌کنند.

همچنین تایید تغییر شغل پرستاران در سال‌های اخیر، در کنار دیگر عوامل اعلام‌شده نشانگر آن است که شغل پرستاری در ایران روزبه‌روز خواهان کمتری دارد و مشخص نیست با تداوم این روند، مراکز درمانی ایران طی سال‌های آینده برای تامین حداقل نیروی پرستاری مورد نیاز چه وضعیتی خواهند داشت.