دونالد ترامپ، رئیس‌جمهوری ایالات متحده، در آغاز سفرش به عربستان سعودی، گفت که «من به ریاض آمدم تا درباره آینده‌ای روشن برای خاورمیانه صحبت کنم». این جمله‌ای بود که صدای رئیس‌جمهوری آمریکا را در همه‌جا طنین‌انداز کرد، چه برای آن‌هایی که او را دوست دارند و چه آن‌هایی که از او متنفرند.

ترامپ زمان سخنرانی‌اش را طوری انتخاب کرد که عصر ریاض، هم‌زمان با صبح ایالات متحده، باشد. او سخنرانی عمومی ایراد نکرد و به طور خاص به رابطه با عربستان سعودی نپرداخت، بلکه بر مسائل اصلی وگره‌گاه‌های بنیادین بحران‌های منطقه تمرکز کرد.

او ضمن ستایش از تغییرات اقتصادی مثبت در عربستان سعودی، گفت: «در اینجا آن‌ها بیابان را به مزارع تبدیل کرده‌اند، در حالی که ایران مزارعش را به بیابان بدل کرده است». ترامپ در ادامه افزود: «من اینجا نیستم تا آنچه را ایران در گذشته انجام داد، محکوم کنم، بلکه آمده‌ام تا مسیر جدیدی را به آن‌ها پیشنهاد دهم.»

او با اعلام سیاست جدید آمریکا در قبال سوریه شامل پایان دادن به قطع رابطه با سوریه و لغو تحریم‌های اعمال‌شده علیه این کشور، همه را شگفت‌زده کرد. این در حالی است که تا همین دو هفته پیش، منابعی در وزارت خارجه ایالات متحده و حتی برخی مشاوران کاخ سفید درخواست‌ها برای لغو تحریم‌ها علیه سوریه را رد می‌کردند.

پاسخ آنان این بود که «بگذارید تا پایان سال صبر کنیم و ببینیم چه می‌شود». اما اکنون ترامپ می‌گوید که با شنیدن سخنان شاهزاده محمد بن سلمان، ولیعهد عربستان سعودی، نه‌تنها تحریم‌ها را کنار گذاشته، بلکه با برداشتن گامی جسورانه، تصمیم گرفته است روابط دیپلماتیک با دمشق را که از سال ۲۰۱۲ قطع شده بود، از سرگیرد.

او خطاب به جمهوری اسلامی، ابراز امیدواری کرد که بتواند آن کشور را به گفتگو برای رسیدن به صلح و دست کشیدن از برنامه هسته‌ای‌‌اش متقاعد کند. ترامپ افزود: «تهران هرگز به سلاح هسته‌ای دست نخواهد یافت و من می‌خواهم با آن‌ها توافقی امضا کنم تا جهان امن‌تر شود». سپس در پاسخ به منتقدانی که او را به‌ دلیل مذاکره با ایران نکوهش می‌کنند، گفت: «من همیشه کنار صلح و همکاری خواهم ایستاد. فقط احمق‌ها طور دیگری فکر می‌کنند». 

ترامپ خود را در موقعیتی می‌بیند که می‌تواند جمهوری اسلامی را به‌سمت دگرگونی بنیادین سوق دهد و به‌قول خود، این فرصت را در اختیار آن‌ها قرار داده است.

تردیدی نیست که مهم‌ترین رویداد این سفر، اعلام صریح و بی‌قیدوشرط ترامپ مبنی بر از سرگیری روابط با دولت جدید سوریه است. این در حالی است که تا دیروز، دیپلمات‌های سوری در نیویورک حتی از آزادی حرکت در سطح شهر محروم بودند و تنها می‌توانستند در چند منطقه محدود رفت‌وآمد کنند. دولت سوریه نیز مجاز نبود برای پرداخت حقوق کارمندانش از منابع خارجی بیش از ۱۵ میلیون دلار در ماه دریافت کند.

چرا واشینگتن سیاستش را در قبال سوریه تغییر داد؟

در واقع، ترامپ به این نتیجه رسیده که بهتر است حکومت جدید سوریه را تحت تحریم‌هایی که بر رژیم سابق تحمیل شده قرار ندهد و مهم‌تر از آن، مردم سوریه نباید بابت «احتمالات آتی» مجازات شوند؛ به‌ویژه اینکه ادامه محاصره سیاسی و اقتصادی دمشق، می‌تواند به فروپاشی بیشتر سوریه منجر ‌شود.

به همین دلیل، ترامپ در واکنش به رویکرد ریاض مبنی بر اینکه باید به سوریه فرصت داد تا شاید بخت و آینده‌اش متحول شود، اعلام کرد که «زمان شکوفایی و درخشش سوریه فرا رسیده است و همه تحریم‌هایی اعمال‌شده علیه این کشور برداشته خواهد شد». سپس ترامپ ضمن آرزوی موفقیت برای سوریه، گفت: «اکنون لازم است سوریه رویکردش را در عمل ثابت کند.»

ترامپ در بخش دیگری از سخنانش، بار دیگر از عربستان سعودی سخن گفت و بارها ولیعهد عربستان سعودی را ستود و از او قدردانی کرد. او با اشاره سفر هشت سال پیش خود به عربستان سعودی و تغییرات مثبتی که حاصل شده است، افزود: «دیدگاه من درباره ولیعهد عربستان سعودی کاملا درست بود و ما با عربستان سعودی گام‌هایی برداشتیم که رابطه‌مان را از هر زمان دیگری قوی‌تر کرده است.»

ترامپ در عین حال هشدار داد که ایالات متحده در برابر هرگونه تهدید علیه خود و متحدانش با «نیروی کوبنده و ویرانگر» واکنش نشان خواهد داد.

البته سفر ترامپ به عربستان سعودی هنوز پایان نیافته و امروز دومین روز آن است. ترامپ قرار است امروز (چهارشنبه) در نشست سران کشورهای شورای همکاری خلیج فارس در ریاض شرکت کند.

برگرفته از روزنامه الشرق‌الاوسط