اسرائیل پس از مجموعه‌ای از حملات هوایی هدفمند که سامانه‌های پدافندی جمهوری اسلامی را تضعیف کرده و برتری فناورانه و راهبردی تل‌آویو را به نمایش گذاشته، اعلام کرده است که به برتری کامل هوایی بر فراز تهران دست یافته است. ارتش اسرائیل این دستاورد را پس از آغاز موجی از حملات پهپادی و موشکی اعلام کرد که با حمله پیش‌دستانه بامداد جمعه آغاز شد.
به گفته افی دفرین، سخنگوی ارتش اسرائیل، این کشور اکنون کنترل حریم هوایی تهران را در دست دارد که به هواپیماهای اسرائیلی امکان می‌دهد با کمترین مقاومت عملیات انجام دهند. به نوشته نیوزویک، این برتری هوایی امکان حملات دقیق‌تر و آزادانه‌تر را فراهم کرده و وابستگی به تسلیحات دوربرد را کاهش داده است و استفاده از بمب‌های سقوط آزاد و ارزان‌تر را ممکن میکند.
جاستین برانک، از موسسه خدمات سلطنتی متحد بریتانیا (RUSI)، عملیات اسرائیل را «چشمگیر» خواند و به هماهنگی بی‌نقص بین جنگنده‌های رادارگریز اف‌ـ۳۵آی، جنگنده‌های اف‌ـ۱۵ و اف‌ـ۱۶ و تسلیحات پیشرفته‌ای چون موشک‌های بالستیک رمپیج اشاره کرد.
برانک توضیح داد که اسرائیل از نسخه بومی جنگنده‌های رادارگریز اف‌ـ۳۵ برای شناسایی رادارهای پدافند هوایی استفاده کرد، در حالی که جنگنده‌های دیگر نظیر اف‌ـ۱۵ و اف‌ـ۱۶ را که به موشک‌های دوربرد و بمب‌های گلاید مجهزند، برای انهدام آن‌ها به کار گرفت.
ویلیام فریر، از اندیشکده شورای ژئواستراتژی بریتانیا، افزود ترکیبی از اطلاعات دقیق، هواپیماهای رادارگریز و تسلیحات هدایت‌شونده به اسرائیل اجازه داد تا فقط ظرف چند روز برتری هوایی را به دست آورد. او تاکید کرد که اکنون هواپیماهای اف‌ـ۱۵ و اف‌ـ۱۶ می‌توانند تقریبا آزادانه بر فراز ایران پرواز کنند، هرچند پرواز در ارتفاع پایین همچنان با خطر همراه است.
مقایسه نیروی هوایی ایران و اسرائیل
اسرائیل هم از نظر تجهیزات و هم از نظر نیروی انسانی، یکی از پیشرفته‌ترین و توانمندترین نیروهای هوایی جهان را در اختیار دارد. طبق داده‌های موسسه مطالعات راهبردی بین‌المللی (IISS)، اسرائیل دارای حدود ۳۴۰ هواپیمای عملیاتی است که ۳۹ فروند جنگنده نسل پنجم اف‌ـ۳۵آی آدیر، ۷۵ فروند اف‌ـ۱۵ و نزدیک به ۲۰۰ فروند اف‌ـ۱۶ را شامل می‌شود. نیروی هوایی اسرائیل از فناوری پیشرفته، حمایت لجستیکی آمریکا، نیروهای آموزش‌دیده و ذخایر گسترده‌ای از مهمات هوشمند بهره‌مند است.
اسرائیل حدود یک دهه پیش جنگنده‌های اف‌ـ۳۵آی را برای نفوذ به سامانه‌های پدافند هوایی وارد خدمت کرد و دو سال بعد موشک رمپیج را به‌کار گرفت تا فاصله درگیری هواپیماها را افزایش دهد.
در مقابل، نیروی هوایی جمهوری اسلامی ایران قدیمی و کم‌تجهیز است. جمهوری اسلامی حدود ۲۶۵ هواپیمای عملیاتی دارد که ۱۳۸ جنگنده و بیش از ۷۰ هواپیمای پشتیبانی زمینی را شامل می‌شود. این ناوگان عمدتا متشکل از هواپیماهای ساخت شوروی مانند میگ‌ـ۲۹ و مدل‌های آمریکایی پیش از انقلاب ۱۳۵۷، مانند اف‌ـ۵ و تعداد محدودی اف‌ـ۱۴ تامکت است.
Read More
This section contains relevant reference points, placed in (Inner related node field)
فریر با صراحت گفت: «جمهوری اسلامی عملا نیروی هوایی ندارد.»
فردریک مرتنز، تحلیلگر راهبردی، تاکید کرد که فناوری‌های منسوخ‌شده نمی‌توانند در برابر سامانه‌های مدرن برتری پیدا کنند و افزود: «نیروی هوایی جمهوری اسلامی تنها سایه‌ای از چیزی است که در دوران شاه بود.»
ضعف نیروی هوایی جمهوری اسلامی ایران موجب شده است که این کشور تقریبا به‌طور کامل به سامانه‌های زمینی برای انجام و مقابله با حملات تکیه کند، و این دقیقا همان نقطه‌ای است که ماموریت دوم به اسرائیل در کسب برتری هوایی کمک کرده است.
نقش موساد و عملیات مخفی زمینی
یکی از عوامل کلیدی در موفقیت اسرائیل، عملیات‌های زمینی مخفی به رهبری موساد بوده است. گزارش‌ها حاکی از آن است که اسرائیل یک پایگاه مخفی پهپادی در خاک ایران ایجاد کرده و از آن برای حمله به موشک‌اندازهای بالستیک استفاده کرده است. این اقدام‌ها با قاچاق تسلیحات به داخل ایران و عملیات خرابکاری برای نابودی سامانه‌های پدافندی همراه بوده است.
نیروهای ویژه اسرائیل نیز حملات دقیقی به سایت‌های پدافند هوایی در مناطق مرکزی ایران انجام دادند که زمینه‌ساز موفقیت هوایی اسرائیل شد. تحلیلگران معتقدند این عملیات‌ها بر پایه حملات پیشین در سال ۲۰۲۴ شکل گرفت که سامانه‌های پدافند هوایی ایران را تضعیف کرده بود.
اسرائیل در آوریل، سامانه‌های پدافند اس‌ـ۳۰۰ جمهوری اسلامی را در نزدیکی اصفهان هدف قرار داد و در حملات گسترده‌تر در اکتبر، باقی‌مانده این سامانه‌ها را نابود کرد. به گفته دنیل شپیرو، سفیر پیشین آمریکا در اسرائیل، این اقدام باعث شد جمهوری اسلامی مقابل حملات هوایی آسیب‌پذیرتر شود و نتواند از مراکز حساس محافظت کند.
اطلاعات لحظه‌ای و مسیرهای پروازی تاکتیکی
با اینکه اسرائیل مدعی کنترل گسترده بر حریم هوایی ایران است، همه سامانه‌های پدافند هوایی جمهوری اسلامی نابود نشده‌اند. خلبانان اسرائیلی باید مسیرهای دقیق پروازی را طی کنند و با اتکا به اطلاعات لحظه‌ای از تهدیدهای باقی‌مانده اجتناب کنند. یک مقام دفاعی اسرائیل به نیویورک تایمز گفت که «مسیرهای امن‌تری» برای پرواز بر فراز ایران طراحی شده است.
دفرین افزود که ده‌ها فروند هواپیما هم‌زمان در حملات به سامانه‌های پدافندی و مراکز فرماندهی در مرکز ایران مشارکت داشتند. ارتش اسرائیل اعلام کرد که «کنترل هوایی بر تهران از سمت غرب» برقرار شده است.
روسیه و اوکراین و زمینه منطقه‌ای
وابستگی جمهوری اسلامی به هواپیماها و سامانه‌های دفاعی ساخت شوروی و روسیه، مقایسه‌هایی با جنگ اوکراین ایجاد کرده است. اما تحلیلگران هشدار می‌دهند که شرایط خاورمیانه با جنگ روسیه و اوکراین تفاوت زیادی دارد.
روسیه با ۱۲۲۴ هواپیمای عملیاتی و ناوگان بزرگ بمب‌افکن، نتوانسته برتری هوایی قاطعی بر اوکراین به دست آورد. ضعف آموزش خلبانان، فقدان هواپیماهای رادارگریز و کمبود موشک‌های ضد رادار از عوامل این ناکامی عنوان شده‌اند.
نیروی هوایی اوکراین در آغاز جنگ به‌شدت تضعیف شد و اکنون فقط ۶۶ هواپیمای جنگی عملیاتی دارد. با اینکه اوکراین چند فروند جنگنده اف‌ـ۱۶ غربی دریافت کرده است، تعداد اندک و ورود دیرهنگام آن‌ها تاثیر بزرگی نداشته‌اند.
جمهوری اسلامی در کوتاه‌مدت قادر به بازسازی سامانه‌های پدافند هوایی آسیب‌دیده یا ارتقای نیروی هوایی‌‌اش نخواهد بود، مگر با کمک خارجی. گرچه روسیه ممکن است گزینه‌ای برای کمک باشد، اما مشخص نیست آیا مسکو توان یا اراده لازم برای ارتقای توان هوایی ایران را دارد یا خیر.
در حال حاضر، سلطه هوایی اسرائیل باعث تغییر توازن نظامی شده و به این کشور اجازه می‌دهد زیرساخت‌های جمهوری اسلامی را با دقت و مقاومت کمتر هدف قرار دهد، که می‌تواند عامل تعیین‌کننده در شکل‌دهی به مرحله بعدی این درگیری باشد.
