یک بررسی نوآورانه نشان داده است که آلودگی هوا و داروهای گیاهی سنتی ممکن است از عوامل اصلی خطر در بروز سرطان ریه در افرادی باشند که هیچ‌گونه سابقه مصرف سیگار ندارند.

با اینکه سیگار کشیدن عامل خطر اصلی برای سرطان ریه است، به نظر می‌رسد که حتی به‌رغم کاهش مصرف تنباکو در سطح جهانی، نرخ بروز این بدخیمی در میان افرادی که هرگز سیگار نکشیده‌اند در حال افزایش است.

بررسی‌های پیشین نشان داده‌اند که سرطان ریه، به‌شکل بی‌نظم و بی‌قاعده‌ای، زنان غیرسیگاری را تحت تاثیر قرار می‌دهد، به‌ویژه زنانی با تبار آسیایی را، و این بیماری در شرق آسیا شایع‌تر از کشورهای غربی است.

اکنون، یک بررسی جدید، که روز چهارشنبه در نشریه نیچر منتشر شد، شواهد قانع‌کننده‌ای ارائه می‌دهد مبنی بر اینکه آلودگی هوا و داروهای گیاهی ممکن است عامل جهش‌های ژنتیکی مرتبط با بروز سرطان ریه در افراد غیرسیگاری باشند.

لودمیل الکساندروف، یکی از نویسندگان این مقاله از دانشگاه کالیفرنیا سن‌دیگو، گفت: «ما با این روند نگران‌کننده مواجهیم که افراد غیرسیگاری به‌طور فزاینده‌ای به سرطان ریه مبتلا می‌شوند، اما هنوز نفهمیده‌ایم چرا.»

«بررسی ما نشان می‌دهد که آلودگی هوا ارتباطی قوی با همان جهش‌های دی‌ان‌ای دارد که معمولا آنها را با سیگار کشیدن مرتبط می‌دانیم.»

بیشتر بررسی‌های مربوط به شیوع سرطان ریه، داده‌های مربوط به افراد سیگاری را از داده‌های افراد غیرسیگاری جدا نکرده‌اند و همین سبب شده است که درباره علل احتمالی [بروز سرطان] در این بیماران اطلاعات محدودی به دست آید.

بررسی اخیر داده‌هایی را از افراد غیرسیگاری در سراسر جهان گردآوری کرد و با استفاده از ژنگان‌شناسی به شناسایی آن دسته از عوامل محیطی‌ پرداخت که به احتمال زیاد عامل این سرطان‌ها هستند.

ماریا ترزا لندی، نویسنده همکار این مقاله از موسسه ملی سرطان ایالات متحده، گفت: «این یک مشکل [مهم و] فوری و رو به گسترش در سطح جهانی است که ما در حال تلاش برای درک آن در رابطه با افراد غیرسیگاری هستیم.»

در حالی که بررسی‌های پیشین، ارتباط بالقوه میان آلودگی هوا و سرطان ریه در افراد غیرسیگاری را نشان داده‌اند، پژوهش جدید از این فراتر می‌رود و یک پیوند ژنومی را آشکار می‌سازد.

دانشمندان در این بررسی جامع، تومورهای ریوی ۸۷۱ فرد غیرسیگاری را که در ۲۸ منطقه با سطوح مختلف آلودگی هوا در آفریقا، آسیا، اروپا و آمریکای شمالی زندگی می‌کردند تحلیل کردند.

پژوهشگران برای شناسایی الگوهای متمایز جهش‌های ژنتیکی، از روش‌های توالی‌یابی ژنوم استفاده کردند که مانند اثر انگشت‌ مولکولی عمل می‌کند [و نشان می‌دهد که فرد] در گذشته در معرض [چه عوامل آسیب‌زایی] قرار داشته است.

آنها سپس، براساس اندازه‌گیری‌های ماهواره‌ای و زمینی از ذرات معلق ریز، داده‌های ژنومی را با برآوردهای مربوط به آلودگی مقایسه کردند.

این کار به آنها کمک کرد تا میزان مواجهه بلندمدت بیماران با آلودگی هوا را برآورد کنند.

این بررسی نشان داد که افراد غیرسیگاری که در محیط‌های آلوده‌تری زندگی می‌کنند به‌طور قابل‌توجهی جهش‌های بیشتری در تومورهای ریوی خود دارند، به‌ویژه از نوعی که مستقیما موجب بروز سرطان می‌شوند.

دانشمندان همچنین در این گروه، آثار مولکولی بیشتری یافتند که با سرطان ارتباط دارند و به‌عنوان نوعی سابقه از تمام مواجهه‌های گذشته فرد با عوامل محیطی جهش‌زا عمل می‌کنند. 

برای نمونه، در این افراد، میزان یک اثر مولکولی جهش‌زای مرتبط با مصرف تنباکو، تقریبا چهار برابر افزایش داشتند و همچنین در اثر دیگری که با پیری مرتبط است، ۷۶ درصد افزایش داشتند.

مارکوس دیاز-گای، نویسنده همکار این مقاله گفت: «آنچه مشاهده می‌کنیم این است که آلودگی هوا با افزایش جهش‌های سوماتیکی مرتبط است، ازجمله با آنهایی که در چارچوب اثرهای شناخته‌شده جهش‌زا قرار می‌گیرند که به مصرف تنباکو و پیری نسبت داده شده‌اند.»

[توضیح مترجم: جهش های سوماتیکی به تغییر در ژنی گفته می‌شود که بعد از حاملگی در جنین در حال رشد رخ می‌دهد. این گونه جهش‌ها در تمامی سلول‌های بدن در حال رشد به جز در تخمک و اسپرم اتفاق می‌افتند. از این رو جهش‌های سوماتیک نمی‌توانند از والدین به فرزندان انتقال پیدا کنند و ارثی نیستند.]

دانشمندان دریافتند هرچه میزان مواجهه فرد با آلودگی بیشتر باشد، در تومورهای ریوی او جهش‌ها بیشتری یافت می‌شود و همچنین نشانه‌های بیشتری از این‌ مشاهده می‌شود که سلول‌های فرد دستخوش پیری زودرس شده‌اند.

یکی دیگر از عوامل خطر محیطی که در این بررسی آشکار شد، «آریستولوچیک اسید» بود، یک ماده شیمیایی شناخته‌شده و سرطان‌زا که در برخی داروهای گیاهی سنتی چینی و آیورودایی یافت می‌شود.

این ماده شیمیایی، که از گیاهان خانواده «زرآوند» استخراج می‌شود، با یک اثر جهش‌زای مشخص در تومورهای ریوی افراد غیرسیگاری از تایوان مرتبط شناخته شد.

اگرچه مصرف این ماده گیاهی پیش‌تر با سرطان‌های مثانه، روده، کلیه و کبد مرتبط دانسته شده بود، اما این بررسی جدید نخستین گزارشی است که شواهدی ارائه می‌دهد مبنی بر اینکه احتمالا این گیاه در بروز سرطان ریه نیز نقش دارد.

دکتر لندی گفت: «این مسئله درباره اینکه چگونه درمان‌های سنتی، به صورت ناخواسته، خطر ابتلا به سرطان را افزایش می‌دهند، نگرانی‌های تازه‌ای ایجاد می‌کند. همچنین فرصتی را برای بهداشت عمومی در زمینه پیشگیری از سرطان، به‌ویژه در آسیا، فراهم می‌سازد.»

این بررسی همچنین یک اثر جهش‌زای جدید و جالب توجه را شناسایی کرد که در تومورهای ریوی اغلبِ افراد غیرسیگاری دیده می‌شود، اما در افراد سیگاری وجود ندارد.

دکتر الکساندروف گفت: «ما هنوز نمی‌دانیم چه عاملی آن را به وجود می‌آورد.»

«این یک موضوع کاملا متفاوت است و یک حوزه کاملا جدید را برای تحقیق می‌گشاید.»