دقایقی پیش، یک فروند بوئینگ ۷۴۷-۲۸۱اف شرکت هواپیمایی فارس ایر قشم در فرودگاه بین‌المللی سیمون بولیوار در کاراکاس، پایتخت ونزوئلا فرود آمد. این چهارمین پرواز باربری با دو فروند بوئینگ ۷۴۷-۲۸۱اف این شرکت هواپیمایی است که از تاریخ ۶ آبان ۱۳۹۹ از مبدأ فرودگاه خمینی تهران به مقصد این فرودگاه در نزدیکی کاراکاس انجام شده است.
پروازهایی جنجالی و پر سروصدا که منجر شد شماری از نمایندگان جمهوری‌خواه کنگره آمریکا با ارسال نامه‌ای به مایک پمپئو از وزارت امور خارجه‌شان بخواهند تا راهکاری جهت جلوگیری از آن‌ها که از نظرشان ممکن بود حمل‌کننده موشک‌های بالستیک با قابلیت هدف قرار دادن آمریکا باشد، اتخاذ کند.
متعاقباً به دنبال فشار دولت ایالات متحده بر برخی از کشورهای آفریقایی و حوزه اقیانوس اطلس از صدور مجوز جهت استفاده این هواپیماها از حریم هوایی‌شان خودداری کردند و یا از سوخت‌گیری‌شان در فرودگاه‌هایشان ممانعت کردند. این امر وزارت امور خارجه جمهوری اسلامی را مجبور کرد تا جهت فراهم کردن امکان رساندن محموله‌های با ارزش تسلیحاتی از ایران به ونزوئلا راهکارهای مختلفی پیدا کنند که در اینجا به بررسی آن‌ها می‌پردازیم.
همه چیز درباره بوئینگ ۷۴۷-۲۸۱اف های فارس ایر قشم
در سال ۱۳۹۳، شرکت هواپیمایی ماهان جهت تسهیل حمل بار و بخصوص تسلیحات ارسالی ایران به سوریه دو فروند هواپیمای باربری پهن‌پیکر بوئینگ ۷۴۷-۲۸۱اف از یک شرکت گرجستانی به اسم The Cargo Airlines خریداری کرد. به علت تحریم‌ها و ناتوانی در انتقال مستقیم هواپیماهای خریداری‌شده به ایران، هر دو هواپیما با کمک یکی از شرکت‌های وابسته به ماهان به نام South Airlines در ارمنستان خریداری و در تاریخ ۴ دی ۱۳۹۴، هر دو هواپیما شماره‌های ثبت ارمنستانی خود را دریافت کردند. به دلیل ناتوانی در تحویل این دو هواپیما توسط ماهان، علائم ثبت کشوری هر دو هواپیما تحت گواهینامه شرکت فارس ایر قشم متعلق به منطقه آزاد قشم ثبت شد.
فروند نخست با علامت ثبت کشوری EP-FAA در تاریخ ۱۱ اسفند ۱۳۹۵ و فروند دوم با علامت ثبت کشوری EP-FAB در شهریور ۱۳۹۶ از ایروان به تهران منتقل و جهت آماده‌سازی به منظور استفاده در پروازهای باربری به شرکت فجرآشیان منتقل می‌شوند. پس از آماده‌سازی و کسب گواهینامه صلاحیت پرواز از سوی معاونت بازرسی و ایمنی سازمان هواپیمایی کشوری، اولین پرواز از مبدأ فرودگاه خمینی تهران به مقصد فرودگاه بین‌المللی دمشق در تاریخ ۱۰ فروردین ۱۳۹۶ انجام شد. هواپیمای دوم نیز پس از آماده‌سازی نخستین پرواز خود را به دمشق در تاریخ ۱۹ دی ۱۳۹۶ انجام داد. پس از آن این دو هواپیما در کنار هواپیماهای ترابری سنگین ایلیوشین ۷۶ تی دی نیروی هوافضای سپاه و بوئینگ ۷۴۷-۱۳۱ و ۲جِ۹اِف نیروی هوایی ارتش به حمل اقلام غذایی، دارویی و همچنین تسلیحات به سوریه پرداختند.
در تاریخ ۴ بهمن‌ماه ۱۳۹۷، وزارت خزانه‌داری ایالات متحده، شرکت هواپیمایی فارس ایر قشم را به علت حمل تسلیحات برای سپاه قدس از ایران به سوریه در لیست سیاه قرار داد. همچنین هر دو هواپیمای این شرکت مشمول تحریم‌های ایالات‌متحده شده و از آن تاریخ تا به امروز هرگونه خدمت‌رسانی به این هواپیماها شامل ارائه سوخت و صدور مجوز پرواز و فرود در کشور صادرکننده مجوز می‌تواند موجب مورد تحریم آمریکا آن شود.
هر دو فروند بوئینگ ۷۴۷-۲۸۱اف شرکت هواپیمایی فارس ایر قشم حدود ۲۹ سال دارند. فروند نخست یعنی EP-FAA در تاریخ ۲۴ مهر ۱۳۶۹ نخستین بار پرواز کرد. در حالی که هواپیمای دیگر یعنی EP-FAB نخستین پروازش را در تاریخ ۱۳ آبان ۱۳۷۰ انجام داد. هر دو با فاصله یک سال تحویل شرکت نیپون کارگو ایرلاینز(Nippon Cargo Airlines)، یعنی سفارش‌دهنده‌شان شدند. تاریخ تحویلشان به ترتیب ۱۵ آبان 1369 و 20 آبان ۱۳۷۰ بود. هر دویشان تا سال ۱۳۸۶ در خدمت این شرکت ژاپنی باقی ماندند تا این که به یک شرکت حمل بار هوایی به نام ایر بریج کارگو (Air Bridge Cargo) فروخته شدند و تا زمان خریداری توسط ماهان در سال ۱۳۹۴ در خدمت این شرکت روسی بودند.
در حال حاضر، تنها شش فروند بوئینگ ۷۴۷ سری ۲۰۰ غیرنظامی از مجموع حدود ۳۸۰ فروند تولیدشده در دنیا به‌طور پروازی و عملیاتی باقی مانده‌اند. از این تعداد، سه فروند در ایران شامل دو فروند موجود در شرکت فارس ایر قشم است. فروند سوم در خدمت شرکت ایران ایر است و از آن برای حمل تسلیحات نظامی استفاده نمی‌شود. سه فروند دیگر در خارج از ایران هستند که شامل یک فروند در اختیار یک شرکت رومانیایی و دو فروند در اختیار یک شرکت حمل بار اسرائیلی هستند.
پروازهای پرمخاطره به ونزوئلا و تلاش آمریکا برای جلوگیری از آن‌ها
پس از پایان تحریم تسلیحاتی ناشی از قطعنامه ۱۷۴۷ شورای امنیت سازمان ملل در تاریخ ۲۷ مهر ۱۳۹۹ و فراهم شدن امکان فروش تسلیحات از سوی ایران به ونزوئلا و نقل‌وانتقال آن‌ها توسط هواپیماهای ایرانی، شرکت فارس ایر قشم برای نخستین بار در تاریخ ۶ آبان ماه ۱۳۹۹، محموله‌ای که مقامات آمریکایی معتقد بودند ممکن است موشک‌های بالستیک دوربرد باشد از تهران به کاراکاس با استفاده از هواپیمای EP-FAB منتقل کرد.
این هواپیما در طول مسیرش برای رسیدن به ونزوئلا دو بار سوخت‌گیری کرد. بار نخست در تونس و بار دوم در کیپ ورد. این سوخت‌گیری‌ها نشان‌دهنده آن بود که هواپیما به علت حمل محموله‌ای بسیار سنگین حدود نیمی از حداکثر میزان سوخت قابل‌حمل در باک‌هایش ذخیره داشت.
سه روز پس از این پرواز، شماری از نمایندگان جمهوری‌خواه کنگره از مایک پمپئو خواستند تا تمامی توان وزارت امور خارجه آمریکا را جهت جلوگیری از رسیدن محموله‌های بعدی این هواپیما به ونزوئلا به کار گیرد.
رایزنی سفرای ایالات‌متحده با مقامات کشورهایی که در مسیر پرواز این هواپیما بودند، آغاز شد تا از صدور مجوز جهت پرواز برفراز این کشورها و حتی سوخت‌گیری در فرودگاه‌هایشان صادر نشود. این امر سبب شد تا در پرواز بعدی که در روز ۱۶ آبان صورت گرفت، خدمه این هواپیما پس از توقف و سوخت‌گیری در دمشق و تونس مجوزهای لازم جهت سوخت‌گیری در فرودگاه بین‌المللی آمیلکار کاربال (Amílcar Cabral) جزیره سال از کشور کیپ ورد را از دولت این کشور دریافت نکنند.
سوخت‌گیری در داکار و بلگراد، راه حلی برای ناکام گذاشتن اقدامات آمریکا
پس از عدم صدور مجوز برای سوخت‌رسانی به بوئینگ ۷۴۷-۲۸۱اف با علامت کشوری EP-FAB در فرودگاه آمیلکار کاربال واقع در جزیره سال از کیپ ورد در تاریخ ۱۶ آبان، خدمه هواپیما تصمیم به برگشت به سمت آفریقا و توقف در داکار، پایتخت سِنِگال، یکی از کشورهای آفریقایی که رابطه خوبی با رژیم جمهوری اسلامی دارد می‌گیرند. سرانجام پس از چند ساعت رایزنی مقامات دو کشور، این هواپیما سوخت لازم را جهت پرواز مستقیم از داکار به فرودگاه سیمون بولیوار در شمال غرب کاراکاس دریافت می‌کند و داکار را در ساعت ۲۱:۲۰ به وقت گرینویچ ترک می‌کند.
با وجود آن که در تاریخ ۱۶ آبان‌ماه امکان سوخت‌گیری برای پرواز شماره ۹۹۷۰ شرکت هواپیمایی فارس ایر قشم در فرودگاه داکار ممکن شد، اما در دو پرواز دیگر این شرکت به کاراکاس که پس از آن صورت گرفته است شامل پرواز امروز، دیگر توقفی در این شهر جهت دریافت سوخت صورت نگرفت. بر اساس اطلاعات و داده‌های موجود در وب سایت‌های رصد زنده پرواز هواپیماهای نظامی و غیرنظامی، در جریان این دو پرواز در روزهای ۲۳ آبان و ۱ آذر، هواپیمای بوئینگ ۷۴۷-۲۸۱ مورد نظر که این بار EP-FAA بود تنها با یک توقف جهت سوخت‌گیری در فرودگاه بین‌المللی نیکولای تسلا واقع در بلگراد، صربستان خود را به کاراکاس رساند.
فاصله بلگراد تا شمال کاراکاس حدود ۸۹۹۰ کیلومتر است که جهت طی کردن این مسیر مستقیم بدون نیاز به سوخت‌گیری در کیپ ورد یا سنگال، هواپیما باید به میزان حدود ۶۰ درصد از حداکثر ظرفیت کابین و محفظه‌هایش بار حمل کند. زیرا یک هواپیمای ترابری سنگین بوئینگ ۷۴۷ سری ۲۰۰ مجهز به چهار موتور توربوفن جنرال الکتریک سی اِف۶-۵۰ئی در صورت حمل بار به میزان حداکثر مقدار تعیین‌شده توسط کارخانه سازنده خود (حدود ۱۱۰ تن) دارای بردی معادل با ۳۰۰۰ ناتیکال مایل یا ۵۵۵۶ کیلومتر است.
Read More
This section contains relevant reference points, placed in (Inner related node field)
تا به امروز مقامات جمهوری اسلامی موفق شده‌اند تا از طریق استفاده از فرودگاه بین‌المللی نیکولای تسلا در نزدیکی بلگراد، امکان ارسال محموله با هواپیماهای بوئینگ ۷۴۷-۲۸۱اف از ایران به ونزوئلا فراهم کنند. از این طریق، دیگر هواپیماها نیازی به توقف در تونس و سنگال برای سوخت‌گیری ندارند. همچنین برخلاف شمال آفریقا، شرکت هواپیمایی فارس ایر قشم آزادی کامل جهت دریافت مجوز و به پرواز درآوردن هواپیماهایش برفراز آسمان اروپا را دارد. تا به امروز هیچ یک از کشورهای اروپایی از جمله ایتالیا، فرانسه و اسپانیا که در مسیر پروازهای هواپیماهای این شرکت از صربستان به ونزوئلا قرار دارند به درخواست ایالات‌متحده آمریکا از این پروازها جلوگیری نکرده‌اند.
در جریان دو پرواز نخست فارس ایر قشم به ونزوئلا در روزهای ۶ و ۱۶ آبان که هواپیمای EP-FAB در تونس سوخت‌گیری کرد، الجزایر از صدور مجوز پرواز این هواپیما در حریم هوایی‌اش جهت رسیدن به اقیانوس اطلس جلوگیری کرد و در عوض دولت‌های فرانسه و اسپانیا حریم هوایی خود را برای این هواپیما باز گذاشتند. به نظر می‌رسد عمده کشورهای آفریقایی به علت آسیب‌پذیری بیشترشان در برابر تحریم‌های ایالات‌متحده آمریکا به دستورات وزارت خارجه این کشور جهت ممانعت از پرواز بوئینگ ۷۴۷-۲۸۱اف های فارس ایر قشم به سمت ونزوئلا گوش فرا می‌دهند، اما کشورهای اروپایی به علت عدم آسیب‌پذیری‌شان توجهی به درخواست‌های آمریکا نکرده و امکان پرواز آزادانه این هواپیماها را در حریم هوایی کشورهایشان فراهم کرده‌اند.
با توجه به آسیب‌پذیری کشتی‌های باربری ایرانی و همچنین احتمال توقیف هرگونه محموله نظامی ارسالی از سوی ایران توسط نیروی دریایی ایالات متحده در اقیانوس اطلس در حال حاضر حمل هوایی آن‌ها ایمن‌ترین و سریع‌ترین روش جهت انتقالشان از ایران به ونزوئلا است و تصور نمی‌‌رود که پایانی برای این امر وجود داشته باشد. محموله‌های تسلیحاتی‌ای که به نظر می‌رسد برخلاف تصور سناتورهای جمهوری‌خواه کنگره آمریکا به جای آنکه موشک‌های بالستیک دوربرد باشند پهپادهای رزمی مهاجر-۶ هستند.
