شهروندان سوریه که در چند دهه گذشته پیوسته در انتظار تحقق رویای تغییر بودند، با سقوط رژیم بشار اسد، در شهرهای مختلف این پیروزی بزرگ را جشن گرفتند. مردم سوریه که در حال حاضر سرگرم خوشحالی و شادمانی‌اند، آرزوهای بزرگی در سر دارند. با این حال، برخی نگران‌اند که با بروز اختلاف و ناسازگاری میان گروه‌های مختلف، سوریه ممکن است بار دیگر در معرض جنگ‌های داخلی قرار گیرد و رویای مردم آن به کابوس بدل شود. همچنان ممکن است موفقیت انقلاب سوریه به رهبری یک سازمان جهادی که بسیاری از کشورها، ازجمله ایالات متحده، آن را سازمانی تروریستی می‌دانند، پای دخالت خارجی را به سوریه باز کند و این کشور به سمت ناامنی و درگیری بلغزد. با این حال، پس از تحولات اخیر سوریه، سخنانی مطرح شده است مبنی بر اینکه ممکن است برخی از کشورها در تروریستی خواندن هیئت تحریر شام تجدید نظر کنند.
چند روز پیش، جهانیان خبری درباره سوریه دریافت کردند که شاید به این زودی‌ها منتظرش نبودند. رژیم بشار اسد سقوط کرد و قرار است جنگ داخلی سوریه پس از ۱۳ سال درد و رنج پایان یابد. در عرض چند روز گروه‌های شورشی مسلح به رهبری هیئت تحریر شام - یک گروه اسلام‌گرای مسلح مستقر در ادلب در شمال سوریه- شهرهای حلب و حمص را تصرف کردند و سپس دمشق پایتخت سوریه را به تصرف خود درآوردند. هم‌زمان با ورود مخالفان به پایتخت گزارش‌هایی مبنی بر فرار بشار اسد به همراه خانواده‌اش به مسکو منتشر شد.
کسانی که به آینده خوش‌بین‌اند این لحظه را فرصتی برای دستیابی به صلح و آرامش می‌دانند، زیرا رژيم اسد سرنگون شده و متحدان اصلی‌اش یعنی روسیه و جمهوری اسلامی درگیر جنگ و چالش‌اند. افزون بر اینکه هم‌اکنون میان جناح‌های مسلح مختلف در سوریه آرامش شکننده‌ای حاکم است. اما برخی دیگر هشدار می‌دهند که خلا ایجادشده پس از سقوط اسد ممکن است سوریه را به سرنوشت لیبی پس از سقوط معمر قذافی در سال ۲۰۱۱ دچار کند و به بازگشت خشونت و هرج‌ومرج منجر شود.
Read More
This section contains relevant reference points, placed in (Inner related node field)
در حال حاضر، سوریه بر سر دو راهی قرار دارد و گام برداشتن در هر مسیر آینده‌ای متفاوت برای این کشور رقم می‌زند. برخی پیشتازی هیئت تحریر شام را خطری برای سوریه می‌دانند، زیرا این گروه اسلام‌گرای افراطی در حالی قدرت را به دست گرفته است که جهان از سال ۲۰۱۱ تا کنون پیوسته در تلاش برای جلوگیری از به قدرت رسیدن سازمان‌های افراطی در سوریه است.
اما اخیرا هیئت تحریر شام به دنبال آن است تا چهره معتدل‌تری از خود نشان دهد. اگر ادعاهای آن را باور کنیم، ممکن است هدفش تلاش برای سوق دادن سوریه به سمت آشتی و ثبات باشد. در عین حال، آینده سوریه به اقدام کشورهای دیگری بستگی دارد که قصد دارند با هیئت تحریر شام و گروه‌های وابسته به آن تعامل کنند. گروه‌هایی که در گذشته قوانین جنگ را زیر پا گذاشته‌اند ممکن است تسلیم فشارهای بین‌المللی شوند و رفتارشان را تغییر دهند. علاوه برآن، این گروه‌ها گاهی اوقات با مشارکت در مذاکرات و حل مناقشه پاسخ مثبت می‌دهند. اما زمانی که طرد، منزوی یا نادیده گرفته می‌شوند برعکس عمل می‌کنند. از سوی دیگر، جنگجویان وابسته به گروه‌های اسلام‌گرا از نفاق و دورویی سازمان‌های بین‌المللی شکایت دارند. زمانی که جنگجویان مزبور درصدد ارتباط با دولت‌ها و سازمان‌های بین‌المللی برمی‌آیند نادیده گرفته می‌شوند و این امر آن‌ها را به افراط‌گرایی بیشتر و پیوستن به سازمان‌های تندرو وامی‌دارد. در عین حال، باید یادآور شد که پذیرفتن ادعاهای گروه‌های مسلح مبنی بر تمایل آن‌ها به همکاری مسالمت‌آمیز خطایی بزرگ است، اما نادیده گرفتن آن‌ها هم روش درستی برای پایان دادن به جنگ و خشونت نیست و هدف موردنظر را برآورده نمی‌کند.
البته رژیم اسد همواره از حمایت متحدانش برخوردار بود، اما زمانی که روسیه درگیر جنگ فرسایشی در اوکراین شد و حزب‌الله و جمهوری اسلامی هم درگیر چالش‌های ناشی از درگیری با اسرائیل شدند، هيئت تحریر شام این فرصت را غنیمت شمرد و درصدد براندازی رژیم اسد برآمد. هرچند بسیاری از مردم شکست مداخله جمهوری اسلامی و روسیه در سوریه را جشن می‌گیرند، اما بعید است که نفوذ دو کشور مزبور در سوریه به این راحتی پایان یابد. در واقع، رویدادهای اخیر می‌تواند تهران و مسکو را به سمت همکاری و مشارکت در پرونده‌های دیگر یا تبادل فناوری‌های تسلیحاتی سوق دهد. جمهوری اسلامی و روسیه هرگز از تحقق اهدافشان در سوریه دست برنمی‌دارند. برای مثال، روسیه پایگاه‌های هوایی و دریایی راهبردی در سوریه دارد که برای نمایش قدرت روسیه در خاورمیانه، مدیترانه و آفریقا حیاتی است. بنابراین روسیه این پایگاه‌ها را به‌راحتی ترک نمی‌کند.
از سوی دیگر، ترکیه که مدت‌ها است از هیئت تحریر شام حمایت می‌کند، در موقعیتی قوی برای تاثیرگذاری بر رویدادهای سوریه قرار دارد. ممکن است آنکارا با بهره‌جویی از این فرصت هیئت تحریر شام را به اعمال فشار علیه نیروهای دموکراتیک سوریه به رهبری کردها در شمال شرقی سوریه وادارد. اگرچه نیروهای دموکراتیک سوریه متحدان ایالات متحده به شمار می‌روند، اما بعید است که رهبران این سازمان فراموش کنند که چگونه دونالد ترامپ در سال ۲۰۱۹ ناگهان از حمایت آن‌ها دست برداشت. تصمیم رئیس‌جمهوری ایالات متحده برای خروج نیروهای نظامی آمریکا از سوریه، خلا قدرت ایجاد کرد و ترکیه با استفاده از این اقدام حمله علیه کردهای سوریه را آغاز کرد.
بنابراین، خودمختاری کردها در هاله‌ای از ابهام قرار دارد. با این حال، بعید است که نیروهای دموکراتیک سوریه، که در جنگ تجربه کافی به دست آورده‌اند، در قبال این امر ساکت بنشینند و بدون جنگ تسلیم شوند. هنوز مشخص نیست که دولت ترامپ چگونه با سوریه تحت کنترل هیئت تحریر شام روبه‌رو خواهد شد. همان‌گونه که افزایش مداخله آمریکا در سوریه دور از انتظار است، بعید به نظر می‌رسد که ترامپ به متحدی برای هیئت تحریر شام بدل شود.
در عین حال، اسرائیل بر منطقه حائل غیرنظامی در مناطق تحت کنترل سوریه در بلندی‌های جولان موقتا اعمال کنترل کرده است. برخی ابراز نگرانی می‌کنند که این امر به تشدید درگیری در سوریه منجر خواهد شد، به‌ویژه اینکه ارتش اسرائیل از شهروندان سوری ساکن در پنج روستای نزدیک به مناطق اشغالی خواسته است خانه‌های‌شان را ترک کنند.
رویدادهای اخیر سوریه بازتاب‌های عظیمی برای این کشور و منطقه دارد و هیئت تحریر شام در مرکز این بازتاب‌ها است. هنوز مشخص نیست که این گروه به حفظ قدرت در سوریه قادر است یا نه؟ و اگر موفق شود چه نوع حکومتی را برقرار خواهد کرد؟ در این برهه زمانی واکنش قدرت‌های منطقه‌ای و جهانی اهمیت بسیاری دارد، زیرا اگر هدف تمامی این کشورها دستیابی به صلح باشد تعامل با هیئت تحریر شام اقدامی مهم و حیاتی است.
