انفعال قابل پیش‌بینی دولت جو بایدن با دستور کار معامله با تهران، در برابر توقف اجرای پروتکل الحاقی و کاهش سطح نظارت‌های آژانس بین‌المللی انرژی اتمی، موجب شد بیش از ۴۰ سناتور جمهوری‌خواه در مخالفت با رویکرد دولت جدید آمریکا در برابر تهران و لغو تحریم‌ها، یک قطعنامه‌ ارایه کنند. 

هرچند احتمال تصویب این قطعنامه باتوجه به حضور پرشمار دمکرات‌ها در سنا و مجلس نمایندگان اندک است؛ ماهیت آن، چالش‌های پیش روی دولت بایدن در بازگشت به برجام را یادآوری می‌کند. چالش‌هایی که تا امروز مانع از آن شد که بایدن بر خلاف فضا‌سازی‌ها و انتظار تهران، در بین صدور ده‌ها فرمان اجرایی، دستور لغو تحریم‌های ایران را نیز امضاء کند.

علاوه بر جمهوری‌خواهان، متحدان منطقه‌ای آمریکا، از جمله اسرائیل و عربستان سعودی نیز نگرانی عمیق خود را نسبت به آنچه که سیاست «خشنودسازی» بایدن در برابر تهران عنوان می‌شود، اعلام کرده‌اند.

از همین رو ارایه یک قطعنامه‌ توبیخی علیه ایران به پیشنهاد آمریکا در نشست هفته آینده شورای حکام آژانس بین‌المللی انرژی اتمی بیش از آنکه اقدامی جدی در جهت تحت فشار قرار دادن تهران باشد، می‌تواند نشانه‌ای از تلاش تیم بایدن برای ایجاد توازن و دلجویی از متحدین و جمهوری‌خواهان با هدف پیشبرد کم‌تنش‌تر مذاکرات با ایران باشد. آن هم در زمانی که آمریکا در نامه‌ای به شورای امنیت سازمان ملل از لغو موضع دولت ترامپ مبنی بر فعال‌سازی مکانیسم ماشه و بازگشت همه تحریم‌ها علیه ایران خبر داده، محدودیت تردد دیپلمات‌های جمهوری اسلامی در نیویورک را لغو کرده، به کره جنوبی و برخی کانال‌های دیگر برای تسهیل دسترسی تهران به منابع مالی چراغ سبز نشان داده و برای مذاکره با تهران اعلام آمادگی کرده است. 

این قطعنامه در صورت تصویب در نشست هفته آینده شورای حکام در وین؛ غیرالزام‌آور خواهد بود. چنانکه مقامات تهران پس از تصویب نخستین قطعنامه توبیخی شورای حکام در خردادماه سال جاری که خواستار پایبندی ایران به تعهدات و همکاری با آژانس بود؛ به صراحت اعلام کردند که به آن عمل نمی‌کنند.

براساس سندی که خبرنگار رویترز در ارتباط با رایزنی‌های آمریکا برای تصویب قطعنامه منتشر کرده، واشینگتن از شورای حکام می‌خواهد نگرانی عمیق خود را نسبت به کاهش همکاری‌های ایران با آژانس بین‌المللی انرژی اتمی و تعهدات هسته‌ای اعلام کند. موضوع دیگر، تاکید بر دریافت پاسخ از ایران درباره رد اورانیوم در سایت‌های مشکوکی است که اخیرا مورد بازرسی قرار گرفته است. همچنین این قطعنامه احتمالی از ایران می‌خواهد با تعهدات خود در چارچوب توافق هسته‌ای و همکاری با آژانس بازگردد و نظارت‌های آژانس را دوباره برقرار کند.

رافائل گروسی، مدیرکل آژانس بین المللی انرژی اتمی در سفر اوایل هفته جاری به تهران در آستانه توقف اجرای پروتکل الحاقی توانست به توافقی دست یابد که به گفته او نظارت‌‌های ضروری را بر فعالیت‌های هسته‌ای ایران حفظ می‌کند. با این حال تهران می‌گوید در صورتی که تا سه ماه آینده، یعنی تا انتخابات ریاست‌جمهوری ۱۴۰۰ تحریم‌ها لغو نشود، تصاویر ویدیویی ضبط شده از فعالیت‌های هسته‌ای را از بین برده و اقدامات بیشتری در جهت کاهش تعهدات هسته‌ای انجام می‌دهد.

این توافق سه ماهه که از حمایت آشکار علی خامنه‌ای، رهبر جمهوری اسلامی و تصمیم‌گیرنده اصلی در سیاست‌های کلان برخوردار است، فرصتی برای پیشرفت رایزنی‌ها با آمریکا و ایجاد فضای خوش‌بینی در آستانه برگزاری انتخابات ریاست‌جمهوری پدید می‌آورد.

انتخاباتی که امسال بیش از هر زمان دیگری دغدغه میزان مشارکت در آن مطرح است و به «پمپاژ امید» نیاز دارد. خامنه‌ای در مراسم تنفیذ حکم دهمین دوره ریاست‌جمهوری در ۱۲ مرداد ۱۳۸۸ گفته بود: «امید به آینده اگر نباشد، دل ناامید و افسرده وارد میدان انتخاب نمی‌شود.»

پس از عبور رهبر جمهوری اسلامی از چهار سال «نَه» به مذاکره با دولت دونالد ترامپ، اکنون به دلایل روشن اقتصادی و انتخابات پیش رو، شعار «لغو تحریم‌ها» جایگزین «نه جنگ، نه مذاکره» شده است.

دولت بایدن نیز در کمک به جمهوری اسلامی ایران برای عبور از یک پیچ بزرگ دیگر آماده به‌نظر می‌رسد. اعلام آمادگی برای مذاکره با تهران و اصرار بر آن باوجود شدت گرفتن حمله‌ها علیه منافع آمریکا و متحدانش در منطقه و خروج ایران از پروتکل الحاقی از جمله نشانه‌های آن است. رویکردی که منتقدان و گروهی از جمهوری‌خواهان آن را نشانه دنباله‌روی بایدن از «سیاست‌های ضعیف اوباما» در قبال تهران تعبیر می‌کنند.

باوجود علاقمندی تیم بایدن به کنار آمدن با تهران، هنوز استراتژیِ ایرانِ دولت جدید آمریکا قوام نگرفته و تغییر محاسبه‌های منطقه‌ای و مساله‌ای به نام جمهوری‌خواهان پس از انتخابات ۲۰۲۰، در مقایسه با تجربه کاری بایدن و تیم‌اش در دوران ریاست‌جمهوری اوباما، مسیر پرفراز و نشیب‌تر و متفاوتی را پیش روی آنها قرار می‌دهد.