موسسه مطالعات جنگ مستقر در آمریکا در گزارشی جدید که مارس ۲۰۲۴ منتشر کرد، به تشریح این موضوع پرداخته که رژیم طالبان نظامی یکدست و همگون نیست بلکه ائتلافی گسترده از جناح‌ها با روابط قومی‌قبیله‌ای، سیاسی، تجاری و ایدئولوژیک مختلف است که گاهی بین آن‌ها رقابت هم وجود دارد.
در گزارش این موسسه آمده است که در درون طالبان دو جناح قدرتمند وجود دارد؛ یکی طالبان مشرقی به رهبری سراج‌الدین حقانی، وزیر داخله طالبان و رهبر شبکه حقانی و یکی طالبان جنوبی یا قندهاری. سراج‌الدین حقانی، بستگانش را در برخی مناصب کلیدی منصوب کرده و ملا هبت‌الله آخندزاده، رهبر این گروه، هم در قندهار با حلقه کوچکی از روحانیون و حامیانش که اغلب به‌عنوان طالبان قندهاری از آن‌ها یاد می‌شوند، بر افغانستان حکومت می‌کند.
در این گزارش ذکر شده است که ملا یعقوب، وزیر دفاع طالبان و فرزند ملا عمر، بنیان‌گذار طالبان، و ملا عبدالغنی برادر، معاون اقتصادی نخست‌وزیر طالبان، نیز با اینکه پیشینه قندهاری دارند، به دلیل اینکه با برخی سیاست‌های ملا هبت‌الله مخالف‌اند، در کابل حضور دارند.
به نوشته موسسه مطالعات جنگ، از سال ۲۰۱۰ به بعد طالبان ازبک‌تبار و تاجیک‌تبار هم به بدنه این گروه افزوده شدند و قاری فصیح‌الدین، رئیس ستاد ارتش طالبان، بیشترین نفوذ را در میان طالبان تاجیک‌تبار دارد و عبدالسلام حنفی، معاون نخست‌وزیر طالبان و عطاالله عمری، وزیر کشاورزی طالبان، هم دو چهره مطرح طالبان ازبک‌تبارند. قاری صلاح‌الدین ایوبی هم یکی از فرماندهان ارشد نظامی ازبک‌تبار طالبان در شمال افغانستان بود که در میان این گروه به «فاتح استان‌های شمالی» شهرت داشت و در تصرف این استان‌ها نقش کلیدی ایفا کرد، اما اینک فرمانده پلیس استان زابل شده و قدرت نظامی او کاهش یافته است.
Read More
This section contains relevant reference points, placed in (Inner related node field)
در این گزارش بیان شده است که رهبر طالبان در تلاش برای تحکیم قدرتش است اما برخی فرماندهان رده میانی طالبان از فرمان‌های او «سرپیچی» می‌کنند و با بهره‌گیری از روابط نزدیکشان با رهبران ارشد حامی خود، از پاسخ‌گویی در مورد تنش‌های ایجاد‌شده یا نقض فرمان‌های رهبر طالبان «خودداری» می‌کنند.
بر اساس این گزارش، وزرای دفاع، داخله و معاون اقتصادی نخست‌وزیر طالبان هم با برخی سیاست‌های رهبر طالبان مخالفت کرده‌اند، اما ملا هبت‌الله همچنان سیاست‌های موردنظرش را عملی می‌کند و گفته شده که رهبر طالبان تصمیم کابینه مبنی بر بازگشایی درهای مدارس به روی دختران در ماه مارس ۲۰۲۲ را لغو کرده است.
در این گزارش تصریح شده که «تصمیم‌گیرنده نهایی در حکومت طالبان ملا هبت‌الله آخندزاده است که در حال تحکیم قدرتش در قندهار و جابه‌جایی مرکز قدرت و تصمیم‌گیری از کابل به قندرهار است، جایی که آنجا در انزوای نسبی زندگی می‌کند. رهبر طالبان اوایل آوریل ۲۰۲۳ به‌عنوان بخشی از این تغییر قدرت، سخنگوی این گروه و برخی مقام‌های دیگر را مجبور کرد به قندهار نقل‌مکان کنند و چندین جلسه کابینه نیز در قندهار برگزار شد. این تلاش‌های ملا هبت‌الله برای ایجاد یک حکومت موازی در قندهار و تغییر مرکز تصمیم‌گیری از کابل به قندهار، با انتقاد سراج‌الدین حقانی و ملا یعقوب مواجه شد».
بر اساس این گزارش، سراج‌الدین حقانی اواسط فوریه ۲۰۲۳ در یک سخنرانی از رهبر طالبان به دلیل انحصار قدرت و ناتوانی در رسیدگی به نگرانی‌های مردم انتقاد کرد و سپس چندین مقام دیگر طالبان از جمله ملا یعقوب هم تلویحا از او انتقاد کردند، اما حامیان رهبر طالبان با محکوم کردن این انتقادها، تاکید کردند که همه اعضای طالبان باید از ملا هبت‌الله اطاعت کنند و این یک «وظیفه دینی» است.
موسسه مطالعات جنگ می‌افزاید که همه طالبان قندهاری در جبهه ملا هبت‌الله آخندزاده قرار ندارند و همان‌طور که گفته شد، ملا یعقوب، وزیر دفاع طالبان، هم ارتباطش را با طالبان قندهاری حفظ کرده است و هم وزارت دفاع را اداره می‌کند و ملا عبدالغنی برادر هم که معاون اقتصادی نخست‌وزیر است، با طالبان قندهاری نیز ارتباط خوبی دارد.
در گزارش این موسسه آمده که رهبر طالبان در حال تشکیل یک سپاه ۴۰ هزار نفری برای خود است که مستقل از ارتش و پلیس رژیم طالبان خواهد بود و اعضای آن اغلب از قوم نورزی‌اند و به سایر فرماندهان ارشد این گروه وفادار نیستند.
این گزارش می‌افزاید که حکومت طالبان پناهگاه امنی برای گروه‌های سلفی و جهادی فراهم کرده است، اما بر آن‌ها کنترل کافی ندارد و بعید به نظر می‌رسد که طالبان بتوانند از حملات برون‌مرزی این گروه‌ها ممانعت یا آن‌ها را خنثی کنند و «فقدان یک راهبرد امنیتی موثر» در رژیم طالبان باعث شده است که گروه‌های سلفی‌ــ‌جهادی در افغانستان تقویت شوند.
