استرس شدید فشار زیادی بر بدن وارد میکند، از جمله اینکه خواب را مختل میکند، ضربان قلب را بالا میبرد و موجب دردهای جسمی و گرفتگی عضلات میشود، اما اکنون مشخص شده که با انواعی از ریزش مو نیز مرتبط است؛ بهویژه آلوپسی آرهآتا یا اصطلاحا ریزش موی سکهای که یک بیماری خودایمنی مزمن است که در آن سلولهای ایمنی به فولیکولهای مو حمله میکنند.
با وجود اینکه بسیاری از افراد پیش از بروز این نوع ریزش مو، دورههایی پراسترس را پشت سر گذاشته بودند، دانشمندان تاکنون نتوانستهاند ثابت کنند که واقعا استرس عامل شروع آن است. اکنون لایوساینس مینویسد پژوهشی جدید که ۲۶ نوامبر در مجله «سلول» (Cell) منتشر شد، از طریق مجموعهای از آزمایشها روی موشها توانسته است این قطعه گمشده را پیدا و طرح را تکمیل کند.
چرا ریزش مو ممکن است سالها پس از یک شوک استرسی عود کند؟
برای پاسخ به این پرسش، پژوهشگران به موشها فرصت دادند تا از حالت استرس خارج و سلولهای مویشان وارد مرحله رشد شوند. سپس آنها را در معرض التهاب قرار دادند، مشابه آنچه در زمان ابتلا به یک بیماری رخ میدهد. آنها مشاهده کردند در موشهایی که قبلا استرس شدید را تجربه کرده بودند، این التهاب دوباره موجب حمله سلولهای ایمنی به پیاز مو شد. اما موشهایی که پیشتر تحت استرس نبودند، چنین آسیبی نشان ندادند.
پژوهشگر حوزه بازآفرینی بافت در دانشگاه هاروارد و یکی از نویسندگان این مطالعه، گفت: «این میتواند توضیح دهد که چرا برخی افراد سالها پس از یک رویداد استرسزا، دوباره دچار آلوپسی میشوند.» او افزود که این سازوکار احتمالا در سایر انواع ریزش موی ناشی از استرس از جمله تلوژن افلوویوم، نیز نقش دارد.
اگرچه این مطالعه روی موشها انجام شد، شناسایی این مسیرها نشان میدهد که ممکن است برای مداخله پزشکی در مراحل مختلف این فرایند، راهکارهایی وجود داشته باشد؛ چه برای کاهش اثر استرس و چه برای مهار واکنشهای خودایمنی مرتبط با ریزش مو.
هسو گفت آنها قصد دارد در پژوهشهای آینده، درمانهای احتمالی و همچنین چگونگی نقش استرس در سایر بیماریهای خودایمنی را بررسی کنند.
هسو گفت: «درباره اینکه تجربهها در زندگی چگونه روی بدن ما اثر میگذارند، استرس چگونه بافتهای ما را تغییر میدهد و به بیماری منجر میشود، اطلاعات بسیار کمی داریم و به نظر من، سلولهای مو مدل مناسبی برای بررسی اثر استرس بر بدناند.»
استرس اعصاب را هدف میگیرد
هم آلوپسی آرهآتا و هم تلوژن افلوویوم (نوعی ریزش موی مرتبط با استرس) سلولهای در حال رشد مو را تحت تاثیر قرار میدهند. موهای روی سر انسان را سلولهای بنیادی مستقیم تولید نمیکنند، بلکه آنها را سلولهای در حال تکثیر سریعی به نام سلولهای تقویتکننده فولیکول مو (HF-TACs) میسازند.
فرضیه هسو و همکارانش این بود که این سلولها ممکن است در مواجهه با استرس آسیبپذیر باشند، زیرا استرس بدن را وارد حالت «جنگ یا گریز» میکند و در این وضعیت، فرایندهای غیرضروری مانند رشد مو به نفع فرایندهای حیاتیتر کنار گذاشته میشوند.
آنها برای آزمایش این فرضیه، به موشها مادهای شیمیایی به نام رزینیفراتوکسین (resiniferatoxin) تزریق کردند (مشابه کپسایسین، ماده تندکننده فلفل). این ماده دستگاه اعصاب سمپاتیک را که مسئول واکنش جنگ یا گریز است، فعال میکند.
دانشمندان مشاهده کردند که موشها ظرف ۲۴ ساعت، ۳۰ درصد از فولیکولهای مویشان را از دست دادند. همچنین دریافتند مناطقی از پوست که در آنها سلولهای تقویتکننده فولیکول مو بیشتر از بین رفته بودند، با رشتههای عصبی سمپاتیک بیشتری احاطه شدهاند و مهار سیگنالدهی اعصاب سمپاتیک جلو ریزش مو را گرفت. مسدود کردن گیرندههای سلولهای تقویتکننده فولیکول مو برای نوراپینفرین (هورمونی که اعصاب سمپاتیک آزاد میکنند) نیز ریزش مو را متوقف کرد.
Read More
This section contains relevant reference points, placed in (Inner related node field)
تحلیل دقیقتر نشان داد که سلولهای تقویتکننده فولیکول برای رشد سریع، بهشدت به میتوکندریها وابستهاند، اما افزایش ناگهانی نوراپینفرین باعث تحریک گیرندههایی میشود که میتوکندری را با یونهای کلسیم پر میکنند. هسو توضیح داد: «این هجوم ناگهانی کلسیم به میتوکندری آسیب میزند. پس از آن، سلول توان انجام دادن عملکردهای ضروری مثل تولید انرژی و حفظ تعادل یونی را از دست میدهد و دچار فروپاشی میشود و این فروپاشی در نهایت باعث مرگ سلولهای مو میشود.»
مرگ سلولی ناشی از استرس با التهاب شدید همراه است
در شرایط طبیعی، سلولهای مو وارد مرحلهای برنامهریزیشده به نام کاتاژن میشوند تا چرخه رشد جدید شروع شود، اما سلولهایی که با استرس کشته میشوند، از طریق نکروز (مرگ سلولی غیرقابلکنترل) میمیرند. گروه هسو مشاهده کرد که نکروز به التهاب شدید در بافتهای اطراف و افزایش سلولهای ایمنی در غدد لنفاوی هم منجر میشود. مهمتر اینکه این سلولهای ایمنی «خودفعال» بودند و آمادگی حمله به بافتهای خود بدنــ از جمله پیاز موــ را داشتند، همانطور که در آلوپسی آرهآتا دیده میشود.
