جو بایدن، رئیس‌جمهوری آمریکا، در ماه مه ۲۰۲۱، پیش از تخلیه نیروها از افغانستان، اعلام کرده بود که «القاعده بسیار ضعیف شده است و توان ضربه زدن به منافع آمریکا ندارد.» او بار دیگر در سال ۲۰۲۳ باز هم از «تضعیف القاعده» خبر داد و حتی گفت که «از طالبان برای ضعیف کردن القاعده کمک گرفته است.» با وجود این ادعاها، القاعده به‌تدریج در حال تقویت خود است.

این بار، القاعده روش‌های عملیاتی را تغییر داده و با شیوه‌های غیرمتعارف وارد عرصه شده است. در ماه اوت، یک جوان ۱۷ ساله در فیلادلفیای آمریکا به‌اتهام ارتباط با القاعده بازداشت شد. بعدا مشخص شد که این جوان در جست‌وجوی تسلیحات کشتار جمعی بوده است.

گزارش ماه ژوئن سازمان ملل متحد حکایت از توسعه حوزه فعالیت القاعده داشت. این گزارش نشان داد که القاعده نه‌تنها در افغانستان، بلکه در بخش‌های بیشتری از شرق آفریقا و غرب آسیا در حال گسترش فضای عملیاتی است. در حالی که القاعده می‌خواهد دوباره به سودان بازگردد، مراکش نیز به هدف تبلیغاتی این سازمان تبدیل شده است تا بتواند زمینه نفوذ در آن کشور را نیز فراهم کند. القاعده حتی به سوئد و دانمارک هشدار رسمی داده است که «ما اینجا هستیم و آماده عمل کردن.» پس از ماجرای سوزاندن قرآن در این کشورها، القاعده هشدار داد که تلافی خواهد کرد.

سارا هارموش، متخصص مبارزه با تروریسم که به نیروهای ناتو در مورد شبکه‌های تروریستی مذهبی مشورت می‌دهد، در مطلبی که در وب‌سایت war on the rocks منتشر شد نوشت که برخلاف باور جو بایدن، رئیس‌جمهوری آمریکا، پس از قدرت گرفتن طالبان، القاعده در حال تقویت خود است. او می‌نویسد: «فرماندهان القاعده به افغانستان بازگشته‌اند و به‌سرعت دارند حضور این گروه را دوباره فعال می‌کنند. اردوگاه‌های آموزشی آن‌ها اکنون در پنج استان فعال است، از جمله در زابل و نورستان، مناطقی که اسامه بن لادن زمانی آن‌ها را برای القاعده حیاتی می‌دانست. در نورستان، این اردوگاه‌ها فعالانه بمب‌گذاران انتحاری را آموزش می‌دهند، که نشان‌دهنده احیای استراتژی‌های گذشته القاعده است.»

تجدید قوای القاعده فقط به افغانستان محدود نمانده است. این شبکه خواهان گسترش حوزه نفوذ در آفریقا و غرب آسیا است. گروه‌های وابسته به القاعده در سال ۲۰۲۳ در مجموع ۱۳۰۵ حمله تروریستی در سراسر جهان صورت دادند. از این میان، ۱۰۵۷ حمله را گروه الشباب در سومالی و کنیا صورت داد. همچنین، جماعت نصرت الاسلام و المسلمین در ساحل عاج و القاعده در یمن به‌ترتیب ۱۸۴ و ۶۴ حمله انجام دادند. ناامنی‌ها، کودتاهای مکرر، و برخوردهای نظامی در غرب آفریقا القاعده را ترغیب کرد که به‌سوی کشورهایی چون بورکینافاسو، مالی، نیجر، و نیجریه پیشروی کند.

القاعده از درگیری‌های داخلی سودان نیز برای ایجاد پایگاهی جدید بهره‌برداری می‌کند. ابوحذیفه ال سودانی، یکی از چهره‌های برجسته القاعده و از همکاران سابق بن لادن، قصد دارد در میان هرج‌ومرج شکل‌گرفته در این منطقه «بذر جهاد بکارد.» او با استفاده از لفاظی‌های ستیزه‌جویانه و همچنین به پشتوانه حضور در افغانستان و عراق، در حال فراخوان دادن برای بسیج نیرو و جمع‌آوری سلاح است. نیروهای پشتیبانی سریع ابوحذیفه، که با القاعده همسو هستند، به نیروهای مسلح سودان ضربه زده‌اند و فرصت‌هایی برای فعالیت‌های افراطی ایجاد کرده‌اند.

از سوی دیگر، القاعده تلاش دارد روش‌های عملیاتی‌ را نیز تغییر دهد. با وجود تلاش آن‌ها برای جذب نیرو و تبلیغات، نیروی زیادی در اطراف این شبکه تروریستی جمع نشده است، زیرا با توجه به تعدد سازمان‌های تروریستی و حضور داعش، افرادی که در تلاش پیوستن به گروه‌های تروریستی جهادگرند پراکنده‌ می‌شوند. به همین دلیل، القاعده در تلاش است که از روش‌های دیگر برای حمله به هدف‌ها استفاده کند. گزارش‌ها حاکی از‌ آن است که القاعده روند عملیاتی‌ را بهبود بخشیده و طرح‌های حمله کلی را فراهم کرده است و به مجریان عملیات‌های تروریستی استقلال کامل برای اقدام داده است. این رویکرد باعث افزایش سرعت مانوردهی آن‌ها می‌شود. در این شیوه، افراد نیازی به ارتباط دائم با یکدیگر ندارند و روی یک اصل مشترک به‌صورت مستقل اقدام می‌کنند.

همچنین، پس از حمله‌های حماس به اسرائیل در هفتم اکتبر، القاعده روابط با سازمان‌های افراطی دیگر افزایش داده است. این سازمان در تلاش برای اتحاد با داعش نیز هست. آن‌ها قبل از این نیز تجربه همکاری در غرب آفریقا داشته‌اند.

چنین رویکردی، برخلاف باور بایدن، از القاعده بار دیگر قدرتی مخوف برای غرب می‌سازد. فرماندهان القاعده همین حالا در مقام‌های بلندمرتبه عملیاتی در رژیم طالبان فعالیت می‌کنند. یکی از اعضای مهم القاعده (تاج میر جواد) در رهبری دستگاه استخباراتی (اطلاعات)‌ طالبان حضور دارد. چند تن از فرماندهان القاعده در سمت استاندار فعالیت می‌کنند، آن هم در مناطقی که القاعده نیاز به برنامه‌ریزی دارد. نمی‌توان از خطری که القاعده بار دیگر برای جهان به وجود می‌آورد غافل شد. مشخص نیست سیاست‌های دولت بایدن برای نزدیک شدن با طالبان بر اساس چه راهبردی شکل گرفته است. اما برنده این سیاست دولت بایدن نبوده است.