اگرچه چندین سال است که روابط ترکیه و سوریه در وضعیت پرتنشی قرار دارد، اما شرایط کنونی ایجاب می‌کند که این دو کشور خصومت‌ها را کنار بگذارند و هرچه زودتر برای عادی‌سازی روابطشان اقدام کنند، زیرا این امر هم به سود هر دو کشور و هم به سود منطقه و جامعه بین‌المللی است.

عادی‌سازی روابط میان سوریه و ترکیه باعث تقویت همکاری‌های اقتصادی و دادوستد تجاری میان دو کشور می‌شود و در نتیجه سبب بهبود وضعیت اقتصادی و تجاری در دو کشور همسایه می‌شود.

افزون بر آن، عادی‌سازی روابط میان سوریه و ترکیه به تامین امنیت و ثبات در منطقه کمک می‌کند، زیرا این دو کشور مرزهای طولانی زمینی و هوایی مشترک دارند و با عادی شدن روابط، راه برای همکاری‌های امنیتی و نظامی هموار می‌شود که در نتیجه آن، از بسیاری اعمال تروریستی جلوگیری می‌شود و میزان قاچاق و جرائم سازمان‌یافته در منطقه کاهش می‌یابد.

همچنین عادی‌سازی روابط می‌تواند به تحقق صلح و ثبات در سوریه -که بیش از یک دهه جنگ داخلی را تجربه کرده است- منجر شود. البته طبیعی است که تامین صلح و ثبات در سوریه می‌تواند بر کل منطقه خاورمیانه نیز تاثیر مثبت بگذارد و موجب ثبات و آرامش منطقه شود.

از‌این‌رو، تاکید می‌کنم که عادی‌سازی روابط میان سوریه و ترکیه بسیار ضروری و مهم است و باید به‌طور جدی برای تحقق آن اقدام کرد، زیرا این امر نه‌تنها در راستای منافع راهبردی هر دو کشور است، بلکه می‌تواند به تامین صلح و ثبات در منطقه منجر شود.

شایان ذکر است که روسیه از چندی پیش مشغول میانجیگری میان ترکیه و سوریه است، به همین دلیل در دیدار مهمی ‌که بشار اسد، رئیس‌جمهوری سوریه، در مارس ۲۰۲۳ از مسکو داشت، مصالحه میان سوریه و ترکیه بخشی از دستور‌کار مذاکرات او با رئیس‌جمهوری روسیه بود. دیدار وزیران دفاع سوریه و ترکیه در دسامبر ۲۰۲۲ در مسکو نیز در همین راستا صورت گرفت.

همچنین هدف نشست وزیران خارجه روسیه، سوریه، ایران و ترکیه که در ۱۰ مه ۲۰۲۳ در مسکو برگزار شد نیز این بود که روابط آنکارا و دمشق پس از سال‌ها خصومت، احیا شود و بهبود یابد.

در همین‌ حال، رجب طیب اردوغان، رئیس‌جمهوری ترکیه، نیز به دیدار با بشار اسد تمایل نشان داد‌، اما رئیس‌جمهوری سوریه در جریان سفر اخیرش به مسکو گفت تا زمانی که بخشی از خاک سوریه در اشغال ترکیه باشد، با اردوغان دیدار نخواهد کرد.

البته روشن است که اردوغان پس از پیروزی در انتخابات ریاست‌جمهوری، کماکان به مصالحه با سوریه علاقه‌مند است، زیرا اگر در کارزار انتخاباتی ترجیح می‌داد با کارت سوریه در برابر رقیب خود بازی کند، اکنون لزومی به این کار نمی‌بیند و حتی ممکن است پس از این به ماجراجویی‌های بیشتری اقدام کند تا به امنیت و ثبات در منطقه منجر شود.

افزون از آن، اردوغان می‌تواند از مصالحه با سوریه برای حل بحران پناهندگان سوری در ترکیه استفاده کند، زیرا ترکیه بیشترین تعداد پناهندگان در جهان را در خود جای داده است که اکنون به یکی از داغ‌ترین و جنجالی‌ترین مسائل سیاسی روز در این کشور بدل شده و حساسیت‌های زیادی را علیه مهاجران برانگیخته است.

با توجه به این‌که اکثریت این پناهندگان را شهروندان سوریه تشکیل می‌دهند، اگر اردوغان در مصالحه با بشار اسد پیروز شود، راه برای بازگشت پناهندگان سوری هموار می‌شود و اردوغان می‌تواند خود را به‌عنوان یک رهبر توانا، قاطع و مبتکر در افکار عمومی ترکیه ثبت کند.

همچنین اردوغان امیدوار است که ‌مصالحه و عادی‌سازی روابط با سوریه، برای از بین بردن خطر گروه‌های مسلح کرد که امنیت ترکیه را در مرز با سوریه تهدید می‌کنند و دولت ترکیه آن‌ها را «گروه‌های تروریستی» می‌خواند مفید واقع شود، زیرا عادی شدن روابط باعث افزایش همکاری امنیتی میان ترکیه و سوریه خواهد شد و تهدید امنیتی علیه ترکیه از خاک سوریه صورت نخواهد گرفت.

در مقابل بشار اسد، رئیس‌جمهوری سوریه، برای مصالحه و عادی‌سازی روابط با ترکیه دو پیش‌شرط دارد؛ اول این‌که دولت ترکیه از ارسال کمک به مخالفان مسلح دولت سوریه دست بردارد؛ دوم، ارتش ترکیه نیروهای خود را از خاک سوریه خارج کند.

به نظر می‌رسد انگیزه‌های سوریه برای مصالحه نسبت به ترکیه بیشتر و روشن‌‌تر است، زیرا مصالحه برای بشار اسد و دولت سوریه پیروزی محسوب می‌شود. دیدار مستقیم اردوغان با بشار اسد و مصالحه با ترکیه‌ -پس از این‌که سال‌ها از مخالفان نظامی و سیاسی دولت سوریه با هدف براندازی آن حمایت کرده- به این معنی است که دولت سوریه در دفاع از خود پایدار و در هنر دیپلماسی موفق بوده است. دوم، مصالحه ترکیه و سوریه باعث تقویت جایگاه سیاسی و دیپلماسی بشار اسد خواهد شد که در نتیجه آن، بقیه کشورهای جهان هم برای احیای روابط و مصالحه با کشور سوریه اقدام می‌کنند.

سومین امتیازی ‌که از مصالحه نصیب سوریه می‌شود، امکان جلوگیری از عملیات نظامی ارتش ترکیه در خاک سوریه است. ترکیه در گذشته چندین عملیات‌ نظامی بزرگ را در خاک سوریه انجام داده است و اکنون به شکل مستقیم یا غیرمستقیم، کنترل بخش وسیعی از اراضی سوریه را در دست دارد. اردوغان در تابستان ۲۰۲۲ نیز از عملیات جدیدی در شمال سوریه سخن می‌گفت، گرچه در عمل اقدامی انجام نداد.

البته ترکیه بدون چراغ سبز آمریکا و روسیه، هیچ‌گاه به انجام عملیات در خاک سوریه اقدام نکرده است و نخواهد کرد، اما زمانی که ترکیه این چراغ سبز را دریافت کند، دولت سوریه ضعیف‌تر از آن است که بتواند مانع انجام چنین عملیاتی شود. در صورتی که مصالحه صورت بگیرد و درهای مذاکره باز شود، به احتمال زیاد تلاش‌های سیاسی دمشق برای جلوگیری از توسعه‌طلبی نظامی آنکارا سودمند خواهد بود.

به هر ترتیب، مصالحه و عادی‌سازی روابط میان ترکیه و سوریه از مسائل حساس و پیچیده‌ منطقه و از ضروریات و نیازهای مبرم روز محسوب می‌شود که با توجه به دلایل سیاسی، اجتماعی و اقتصادی، هم برای این دو کشور و هم برای منطقه و جامعه بین‌المللی، از اهمیت فراوانی برخوردار است. به همین دلیل لازم است که برای دست یافتن به این هدف مهم، از هیچ تلاشی دریغ نشود.