احتمالا بیشتر شما که این متن را می‌خوانید، از «ممنوع‌الکار» شدن تعداد زیادی از بازیگران زن سرشناس ایران به دلیل «کشف حجاب» و برخی بازیگران مرد به دلیل حرف‌هایی که زده‌اند، آگاه‌اید اما شاید به اهمیت موضوع چندان واقف نباشید. در این جستار تلاش شده است این موضوع کمی بیشتر شکافته شود.

جنبش و مبارزات مردم ایران علیه حکومت طی دهه‌های مختلف و در فراز و نشیب‌های عجیب و غریب، به جدایی کامل مردم از حکومت انجامید. اکنون دیگر کارکرد قدرت نرم برای سرکوب که همان «فریب و خدعه» بود، به کمترین میزان رسیده و تنها زور و سرنیزه موجب دوام حکومت شده است.

نکته کلیدی در جنبش مردمی و ملی اخیر این است که تقریبا تمام بخش‌های غیرحکومتی که زمانی چوب‌زیربغل حکومت بودند و در حالی که حیات و پایداری‌ حکومت به مویی بند بود، به کمکش می‌شتافتند، اکنون روبرویش ایستاده‌اند یا دست‌کم یاری‌اش نمی‌دهند.

در سال ۱۳۹۲، در حالی که هنوز آن را که رئیس‌جمهوری منتخب می‌خواندند و رقیب دیگر انتخاباتی‌اش در حصر خانگی بودند و رهبر هنوز همان رهبر بود و شورای نگهبان همان شورای نگهبان و حکومت می‌خواست بعد از سرکوب ۸۸ کمی به مردم باج بدهد، با رد صلاحیت همه‌ رقبای انتخاباتی حتی اکبر رفسنجانی و محمود احمدی‌نژاد اجازه دادند حسن روحانی نامزد شود.

حسن روحانی با حمایت اکثر همین هنرمندان سرشناس که آبرویی بین مردم داشتند، انتخاب شد و در انتخابات ۱۳۹۶ هم دوباره رای آورد. حتی وقتی قیام دی‌ ۱۳۹۶ فرا رسید و سرکوب شد، باز هم باب توجیه باز بود؛ اما آبان ۱۳۹۸ و قطع اینترنت و شلیک به هواپیمای مسافربری اوکراینی و ناکارآمدی و خیانت در مهار کوویدــ‌۱۹ که بسیاری از مردم و هنرمندان را قتل‌عام کرد، دیگر برای هیچ دولتی در جمهوری اسلامی جای هیچ دفاعی باقی نگذاشت.

قطع ارتباط مردم با حکومت هرگونه کورسوی امید به اصلاح را به یاس تبدیل کرد و سرشناس‌ترین زنان بازیگر که روزی‌روزگاری تنور انتخابات را که نان امنیتی‌ترین دولت مانند دولت حسن روحانی در آن پخت می‌شد، داغ می‌کردند، حالا روبروی حکومت ایستاده‌اند. زنانی که هرگز به حجاب باور نداشتند اما در مقابل زور حکومتی سر فرود می‌آوردند. آن‌ها که در فیلم‌ها با روسری به تخت‌خواب یا زیر دوش می‌رفتند، حالا روسری از سر برداشته‌اند. برخی از آن‌ها دستگیر شدند و به زندان افتادند و پس از مدتی آزاد شدند اما به هر حال موضوع قهر کردن این بازیگران جدی شد.

بازیگرانی چون باران کوثری، ویشکا آسایش، ترانه علیدوستی، کتایون ریاحی، مریم بوبانی، پانته‌آ بهرام، هنگامه قاضیانی، پگاه آهنگرانی، شبنم فرشادجو، الهام پاوه‌نژاد، گلاب آدینه، فاطمه معتمدآریا، شقایق دهقان، افسانه بایگان، آبان عسکری، دنیا مدنی و چندین نفر دیگر امروز ممنوع‌الکار شده‌اند.

محمدمهدی اسماعیلی، وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی، در حاشیه جلسه هیئت دولت اعلام کرد که این بازیگران امکان فعالیت نخواهند داشت. حبیب ایل‌بیگی هم در مصاحبه با یکی از رسانه‌ها گفت: «آن‌ها به دلیل محدودیتی که برایشان وجود دارد نمی‌توانند در فیلم‌های سینمایی بازی کنند. آثار قبلی‌شان به‌تدریج منتشر می‌شود تا مالکان فیلم‌ها متضرر نشوند. چون سرمایه زیادی خرج شده است ولی از این به بعد نمی‌توانند در فیلم جدیدی بازی کنند.»

نکته جالب اینجا است که حکومت روغن‌ریخته را نذر امامزاده کرده است؛ زیرا خود این بازیگران قبلا اعلام کرده بودند دیگر حاضر نیستند با روسری که موجب مرگ زنان و کودکان شده است، جلو دوربین بروند و شریک آن جنایت‌ها شوند.

تقریبا تمام بازیگرانی که در فهرست ممنوع‌الکاری قرار گرفتند، واکنش نشان دادند و گفتند که اساسا خیال ندارند پس از این در هیچ فیلمی بازی کنند. پانته‌آ بهرام در روایتگر اینستاگرامش نوشت: «ممنوع‌الکاری حتی آخرین دغدغه من هم نیست.» ترانه علیدوستی هم در اینستاگرام تصریح کرد: «در فیلم‌هایتان بازی نمی‌کنم چون از آن روسری زوری خون می‌چکد» و افزود: «من پارچه‌ای را که خواهرانم را کشت، برای فیلم‌های شما به سر نمی‌کنم.»

منیژه حکمت هم ضمن انتشار عکس بازیگران ممنوع‌الکارشده نوشت: «عزیزانم تک‌تک شما خود هنر هستید. خود خود سینما، این دوران نیز بگذرد. در بین این اسامی و عکس‌ها هیچ آقای بازیگری وجود ندارد؟؟ بازیگران دست‌چندم زن ما هم این روزها خوشحال‌اند و پی‌درپی قرارداد می‌بندند. ...خوشحال‌اید از حذف بازیگران قدر سینما؟؟؟… بدونید این آسیاب به نوبت است، اگر مزور نباشید.»

دختر او، پگاه آهنگرانی، هم کار را تمام کرد و در مصاحبه تلویزیونی در بی‌بی‌سی فارسی گفت (نقل به مضمون): «امروز دیگر بازیگران حاضر نیستد تف توی صورت وزیر ارشاد بیندازند.»

هنگامه قاضیانی هم نوشت: «حالا چرا پس از یک سال که خودم تصمیم به این مهمی را گرفتم، حس این رو دارید که شما من رو ممنوع‌الکار کردید؟»

دنیا مدنی، بازیگر جوانی که دختر رویا تیموریان از ازدواج اول او است و در اکس (توییتر سابق) فعال است، با انتشار عکس زنانی که مانند او ممنوع‌الکار شده‌اند، نوشت: «باعث افتخار و سربلندی بنده است که تحت نظارت هیچ رژیم و حکومتی نیستم.»

زنان ممنوع‌الکار اعلام‌شده‌ای که خارج از ایران‌اند، طبیعتا واکنش‌های تندتری نشان دادند. هرچند اسم هیچ بازیگر مردی نیامده است، برخی از مردان بازیگر هم عملا دیگر بازی نمی‌کنند یا ایران را ترک کرده‌اند.

این بحران بحرانی نیست که جمهوری اسلامی از آن جان سالم به‌ در ببرد؛ نه با ممنوع‌الکار کردن رسمی نه با راه انداختن وحشت و ترور. کاردآجین کردن داریوش مهرجویی و همسرش وحیده محمدی‌فر هم دیگر نمی‌تواند وحشت سال‌های قتل‌های زنجیره‌ای و سعید امامی را بازآفرینی کنند و موجب عقب‌نشینی هنرمندان شوند. باید از زبان حافظ به آن‌ها گفت: ای مگس عرصه سیمرغ نه جولانگه تست/ عرض خود می‌بری و زحمت ما می‌داری