در حالی‌که چهارمین دور مذاکرات هسته‌ای میان ایران و آمریکا روز یک‌شنبه در عمان برگزار شد، منابع مطلع به اکسیوس گفته‌اند که برای نخستین بار از آغاز این گفتگوها در اوایل آوریل، استیو ویتکاف، نماینده کاخ سفید، یک پیشنهاد مکتوب رسمی را به طرف ایرانی ارائه کرده است.
این سند که حاوی چارچوب‌های پیشنهادی دولت ترامپ برای آینده برنامه هسته‌ای ایران است، توسط وزیر خارجه ایران عباس عراقچی به تهران بازگردانده شده تا با علی خامنه‌ای، رهبر جمهوری اسلامی و مسعود پزشکیان و سایر مقامات ارشد بررسی شود.
محتوای پیشنهاد آمریکا چه بود؟
به گفته منابع آگاه، سند ارائه‌شده از سوی آمریکا شامل پارامترهایی درباره برنامه هسته‌ای غیرنظامی ایران، مکانیسم‌های نظارت و راستی‌آزمایی و همچنین الزامات کنار گذاشتن ذخایر اورانیوم با غنای بالا بوده است.
در مقابل، یک مشاور ارشد آیت‌الله خامنه‌ای نیز به NBC News گفته که ایران آماده امضای توافقی است که تنها اجازه غنی‌سازی در سطوح پایین برای مصارف صلح‌آمیز را می‌دهد، مشروط بر آن‌که تمام تحریم‌ها لغو و راستی‌آزمایی توسط بازرسان بین‌المللی انجام شود.
اکسیوس نوشته است که در نخستین دور گفتگوها، عراقچی سندی حاوی پیشنهادات ایران را به ویتکاف ارائه داد، اما طرف آمریکایی آن زمان تمایل داشت ابتدا «روابط کاری» شکل گیرد و سند را نپذیرفت. با این حال، در دور سوم مذاکرات، نسخه به‌روزشده‌ای از پیشنهادات ایران تحویل ویتکاف شد و تیم آمریکایی پس از بررسی دقیق، فهرستی از سوالات و درخواست‌های توضیحی را برای ایران ارسال کرد.
به گفته دو منبع مطلع، طرف ایرانی نیز به این پرسش‌ها پاسخ داد و سوالات جدیدی را مطرح کرد. این فرآیند متقابل در نهایت به تهیه سند مکتوب پیشنهادی آمریکا منجر شد که در دور چهارم تحویل داده شد.
واکنش‌های رسمی: «شاخه زیتون» یا اولتیماتوم؟
دونالد ترامپ رئیس‌جمهور آمریکا در جریان سفر خود به عربستان سعودی اعلام کرد که «شاخه زیتونی» به سمت ایران دراز کرده است، اما هشدار داد:
Read More
This section contains relevant reference points, placed in (Inner related node field)
«این پیشنهاد تا ابد روی میز نخواهد ماند. اکنون زمان تصمیم‌گیری برای ایران است.»
ترامپ همچنین روز پنج‌شنبه در جمع خبرنگاران گفت که مذاکرات «بسیار جدی» پیش می‌روند و اظهار داشت:
«ما به توافق نزدیک شده‌ایم. آنها با مفاد پیشنهادی موافقت کرده‌اند...»
در پشت‌صحنه، ویتکاف هفته گذشته در شورای امنیت سازمان ملل نیز این پیشنهاد را «بزرگ و برازنده» خوانده اما تأکید کرده که برای دستیابی به توافق نهایی، پیشرفت‌های بیشتری لازم است.
اروپا در کمین فعال‌سازی مکانیسم ماشه
درحالی‌که انتظار می‌رود دیپلمات‌های ایران و سه کشور اروپایی (فرانسه، آلمان، بریتانیا) روز جمعه در استانبول دیدار کنند، دیپلمات‌های اروپایی هشدار داده‌اند در صورت عدم حصول توافق تا ماه اوت (مرداد)، مکانیسم تحریم‌های بازگشت‌پذیر تحت برجام (مکانیسم ماشه) فعال خواهد شد.
مقام‌های جمهوری اسلامی تاکنون در مورد این خبر اکسیوس اظهار‌نظری نکرده‌اند ولی با توجه به موضع روز پنج‌شنبه علی شمخانی در مورد موافقت ایران با کاهش سطح غنی‌سازی و انتقال ذخایر غنی‌شده با درصد بالا، به نظر می‌رسد پیشنهاد مکتوب آمریکا اکنون روی میز تهران است.
تصمیم‌گیری درباره این پیشنهاد نه در وزارت خارجه، بلکه در حلقه‌های قدرت بالادستی همچون دفتر رهبر جمهوری اسلامی و شورای عالی امنیت ملی صورت خواهد گرفت.
با توجه به هشدارهای آمریکا، فشارهای اروپا و چشم‌انداز ناپایدار مذاکرات، هفته‌های آینده برای سرنوشت دیپلماسی هسته‌ای ایران حیاتی خواهد بود.
