مت هنکاک، وزیر بهداشت بریتانیا، چند روز پیش، هنگام اطلاع‌رسانی از تشدید محدودیت‌ها در جنوب شرقی انگلستان، نکاتی نگران‌کننده درباره نوعی جدید از ویروس سارس-کوو-۲ (ویروس عامل بیماری کووید-۱۹) مطرح کرد. 

این نوع جدید با موارد ابتلای اخیر انگلستان در ارتباط است، اما هیچ تغییری در وخامت بیماری گزارش نشده است. از آن زمان پژوهشگران آزمایشگاه گوپتا در دانشگاه کمبریج به جزئیات بیشتری درباره این گونه جدید ویروس دست یافته‌اند. براساس نتایج این پژوهش، گونه جدید با چند جهش ژنتیکی که احتمالا بیولوژی (ویژگی‌ها و رفتار) ویروس را تغییر داده قابل تشخیص است. 

دانشمندان در آن‌سوی دنیا نیز فعالانه با استفاده از روش‌های ژنتیکی به ردیابی ویروس سارس-کوو-۲ مشغولند و همه تغییرات این ویروس را جدی می‌گیرند. اما این گونه جهش‌ یافته در حال حاضر نباید موجب نگرانی عموم مردم شود. 

با این حال، متخصصان بیماری‌های مسری، همه‌گیرشناسی و متخصصان بالینی تمام تلاش خود را وقف تحقیق درباره جزئیات مربوط به این گونه جدید ویروس کرده‌اند تا تاثیر احتمالی آن را ارزیابی کنند. تمام تمهیدات فعلی از جمله پوشیدن ماسک، حفظ فاصله اجتماعی و واکسن‌های مهم تازه‌تولیدشده نباید به گونه‌ای عمده تحت تاثیر تغییرات ویروس قرار گیرند. 

ویروس‌ها متخصص جهش ژنتیکی و تکامل‌اند. تغییرات ژنتیکی مانند مورد جدیدی که در این ویروس دیده شده است، امری کاملا طبیعی است که انتظار آن می‌رود و ما باید به آن عادت کنیم. در واقع، این تغییرات است که به ما اجازه می‌دهد سرایت ویروس میان مردم را در کشورهای سراسر دنیا ردیابی کنیم. 

بریتانیا یکی از کشورهای پیش‌روی دنیا در زمینه ردیابی تکامل و جهش‌های ژنتیکی ویروس سارس-کوو-۲ (و بسیاری از ویروس‌های دیگر) است. در این کشور تیم‌هایی وجود دارد که فعالانه به کشف، ثبت و تحلیل ساخت ژنتیکی سارس-کوو-۲ می‌پردازند. یکی از موارد این نظارت مداوم، به کشف گونه جدید ویروس منتهی شد. 

گرچه ویروس‌هایی نظیر سارس-کوو-۲ در سلول‌های داخلی بینی و ریه‌ها ساخته می‌شوند اما هنگام کپی‌برداری از ساخت ژنتیکی خود ممکن است اشتباه کنند. به این گونه اشتباهات می‌توان مثل غلط‌های املایی فکر کرد که هنگام کپی‌برداری ساخت ژنتیکی اتفاق می‌افتد، این اشتباه ممکن است حتی باعث حذف کامل یک کلمه شود و بعضی اوقات ویروس می‌تواند کلمات جدیدی تولید کند که پیش از آن وجود نداشتند. این تغییرات یا جهش‌های ژنتیکی معمولا به‌طور اتفاقی رخ می‌دهد، اما می‌تواند زمینه تکامل ویروس را فراهم کند که در بعضی موارد ممکن است منجر به تغییرات بنیادین بین گونه‌های مختلف شود. 

ویروس آنفلوانزا هر سال شاهد جهش ژنتیکی است و به همین دلیل ما هر زمستان نیاز داریم واکسن جدید آن را دریافت کنیم. این ویژگی جهش ژنتیکی ویروس‌ها و فرار از ایجاد مصونیت علیه خود، یکی از ویژگی‌های نگران‌کننده تکامل ویروس‌ها از جمله در مورد همین ویروس سارس-کوو-۲ است. 

به‌طور ویژه، ویروس جدید سارس-کوو-۲ دست‌کم هفت‌بار جهش ژنتیکی را از سر گذرانده است، از جمله حذف دو حرف از ساخت ژنتیکی (یا دو آمینواسید) که باعث ساخت شاخک پروتئینی ویروس می‌شود و شش تغییر دیگر در همین شاخک پروتئینی. این شاخک بخشی از ویروس است که برای ورود به داخل سلول ما به کار می‌آید و از عناصر کلیدی واکسن‌های کووید-۱۹ است.

محققان گروهی از ۳۵۰ مورد ابتلا به گونه جدید را در انگلستان کشف کرده‌اند. آن‌چه به‌طور ویژه باعث ایجاد نگرانی درباره این جهش ژنتیکی می‌شود، آن است که در محیطی از شاخک‌های ویروس اتفاق می‌افتد که می‌دانیم در نحوه ترکیب و ورود ویروس به سلول‌های ما موثر است و همچنین این دقیقا همان بخشی است که مورد شناسایی سیستم ایمنی بدن ما قرار می‌گیرد. ما هم‌اینک نیز براساس نتایج منتشرشده در ماه گذشته ازبررسی‌های آزمایشگاه پروفسور پاول دوپرکس در مرکز تحقیقات واکسن دانشگاه پیتزبورگ و آزمایشگاه گوپتا، اطلاعاتی درباره این جهش‌های ژنتیکی در دسترس داریم. 

علاوه‌بر این، بعضی از جهش‌های ژنتیکی در بیش از یک موقعیت ایجاد شده‌اند و اغلب با یکدیگر مصادف بوده‌اند که حاکی از کارکرد احتمالی آن‌ها برای ویروس است. پادتن‌هایی که به این بخش از ویروس متصل می‌شوند جلوی سرایت آن را به سایر سلول‌های بدن می‌گیرند ولی جهش ژنتیکی در همین بخش‌ها باعث می‌شود ویروس بتواند از دفاع پادتن‌ها فرار کند. با این وضع، در حال حاضر تاثیر این هفت تغییر ژنتیکی در بیولوژی ویروس مشخص نیست. 

برای تشخیص تاثیر جهش‌های ژنتیکی جدید بر رفتار و مشخصات ویروس، نحوه شیوع و سرایت آن در بین مردم، و این‌که آیا سیستم ایمنی بدن ما توانایی متوقف کرن آن را دارد یا نه، پژوهشگران اکنون به بررسی جزئیات بیشتری درباره نحوه شیوع این گونه از ویروس می‌پردازند. با این حال، از آن‌جا که بررسی دقیق تاثیر یک جهش ژنتیکی کوچک بر رفتار و مشخصات ویروس تحت شرایط طبیعی و به‌ویژه گره‌گشایی از آن با استفاده از عوامل همه‌گیرشناختی و شانس تصادفی، کار بسیارمشکلی است، بنابراین برای این مطالعه مقایسه داده‌های موجود از ویروس قدیمی با نوع جهش‌یافته آن بسیار یاری‌رسان خواهد بود. 

سارس-کوو-۲، چه گونه جدید آن و چه نوع اولیه‌اش، ویروسی به‌شدت مسری و بیماری‌زا باقی خواهد ماند. واکسن‌های ضد کووید-۱۹ عنصری کلیدی در مبارزه ما علیه ویروس سارس-کوو-۲ خواهند بود و موجب خواهند شد در سال آینده شرایط تاحدی به‌سمت عادی‌شدن برود. علاوه‌بر واکسینه کردن جمعیت، ما اکنون می‌دانیم که چگونه با به‌کار بستن ترکیبی از تمهیدات، از جمله پوشیدن ماسک، حفظ فاصله اجتماعی و داشتن نظامی کارآمد برای آزمایش، ردیابی و قرنطینه موارد مبتلا، کووید-۱۹ را شکست دهیم. تمهیدات فعلی احتمالا به اندازه کافی قوی هستند تا از ما علیه هر گونه جدید این ویروس که اکنون ظهور کرده یا در آینده ظاهر خواهد شد محافظت کنند. 

ما بیشتر باید درباره ویروسی که اکنون با آن سروکار داریم نگران باشیم، تا گونه‌هایی که در آینده ایجاد خواهد شد. اما به هر صورت باید به جهش ژنتیکی ویروس هم عادت کنیم. ویروس سارس-کوو-۲ هرچه بیشتر و طولانی‌تر در بین مردم سرایت یابد، بیشتر جهش ژنتیکی پیدا می‌کند و گونه‌های جدیدتری از آن ایجاد خواهد شد.