استفاده از «فیس‌اپ» بار دیگر و این بار پس از دو سال در شبکه‌های اجتماعی به‌طور چشمگیری فراگیر شده است. کاربران عکس‌ها و سلفی‌های خود را روی اپلیکیشنی که گروهی از برنامه‌نویسان روس در سال ۲۰۱۷ طراحی کرده‌اند، آپلود می‌کنند تا الگوریتم هوش مصنوعی آن تصویری از چهره آنها در سال‌های پیری را پیش چشمان‌شان بگذارد، یا جوان‌ترشان کند.
تصویر سال‌های پیری یکی از محبوب‌ترین امکانات این اپلیکیشن در روزهای اخیر بوده، اما در کنار آن گزینه‌های ویرایشی گوناگون دیگری هم ارائه می‌شود: می‌توانید روی هر چهره‌ای لبخندی بنشانید، یا جنسیت صاحب عکس را تغییر دهید و ریش و سبیل و مو بکارید یا رنگ و حالات پوست را ویرایش کنید.
چالش «فیس‌اپ» هم به راه افتاده و با پیوستن بسیاری از چهره‌های مشهور و افراد مشهور اینستاگرامی به این موج، تب فیس‌اپ تندتر از همیشه شده است. سرویس مبتنی بر شبکه‌های عصبی و هوش مصنوعی که این اپلیکیشن ارائه می‌کند برای بسیاری از کاربران جذاب و سرگرم‌کننده است.
یاروسلاو گونچاروف، مدیر فیس‌اپ و تیم چهار نفره‌ای از برنامه‌نویسان مستقر در سن‌پترزبورگ است که این اپلیکیشن را طراحی کرده‌اند. او درباره مزایایی که فیس‌اپ نسبت به دیگر اپلیکیشن‌های چهره‌آرایی دارد، در گفت‌وگو با «تک‌کرانچ» می‌گوید: «نکته مهم درباره فیس‌اپ این است که ما روی سلفی‌های کاربران، فیلتری قرار نمی‌دهیم، بلکه با استفاده از هوش مصنوعی و یادگیری ماشین (Machine Learning) امکان بهینه‌سازی عکس را فراهم می‌کنیم». او «فتورئالیسم» یا واقعی ماندن عکس پس از ویرایش آن را برگ برنده فیس‌اپ می‌داند.
اما آیا کاربران پرشور اپلیکیشن‌های چهره‌آرایی که داوطلبانه تصاویر خود را در اختیار این کمپانی‌ها می‌گذارند، از پشت پرده و مخاطرات احتمالی آن آگاه‌اند؟ بررسی‌های متخصصان امنیت تاکنون نشان داده که فیس‌اپ همه عکس‌های موجود روی موبایل‌تان را روی سرورها ذخیره نمی‌کند و تنها عکس‌هایی آپلود می‌شوند که روی آنها کلیک کرده باشید. این یعنی تا وقتی روی عکسی کلیک نکرده‌اید، فیس‌اپ به آن دسترسی نخواهد داشت که نکته‌ای مثبت محسوب می‌شود.
اما مسئله اینجاست که فیس‌اپ این تصاویر را برای پردازش روی کلاود می‌فرستد. یعنی تغییرات نه روی موبایل کاربر، که روی کلاود انجام می‌شود و عموم کاربران از این موضوع آگاه نیستند. با توجه به این‌که بسیاری از کاربران از اطلاعات حساسی نظیر حساب بانکی و غیره اسکرین‌شات می‌گیرند و روی موبایل‌هایشان نگه می‌دارند، دسترسی سرویس‌هایی نظیر فیس‌اپ به مجموعه عکس‌های موبایل کاربران می‌تواند دردسرساز و به تهدید امنیتی بزرگی بدل شود.
کاوش‌های متخصصان امنیت و حریم خصوصی همچنین نشان می‌دهد سرورهای فیس‌اپ هم نه در روسیه، که عموما در آمریکا، ایرلند و سنگاپور مستقرند و از سرویس میزبانی آمازون و گوگل استفاده می‌کنند. با این همه، داده‌های ذخیره‌شده در این سرورها می‌تواند در «روند آینه‌ای» به سن‌پترزبورگ برگردد و هنوز از میزان دسترسی طراحان فیس‌اپ به این داده‌ها اطلاعات دقیقی منتشر نشده است.
فیس‌اپ با تحلیل تصاویری که کاربران روی سرورهایش آپلود می‌کنند، الگوریتم تغییر چهره خود را بهینه‌سازی می‌کند. مشارکت هر کاربر، قطره‌ای در این اقیانوس داده‌هاست و در روند بهینه‌سازی هوش مصنوعی موثر واقع می‌شود. اما انجام این کار روی موبایل کاربران هم ممکن است و فیس‌اپ هنوز اعلام نکرده چرا اصرار به آپلود آن روی سرورهای خود دارد.
یاروسلاو گونچاروف روز چهارشنبه بیانیه‌ای منتشر و اعلام کرد که «عموم عکس‌های ذخیره شده روی سرورهای این کمپانی ۴۸ ساعت پس از آپلود به صورت اتوماتیک پاک می‌شوند و گذشته از این، هر کاربری که بخواهد می‌تواند با ارسال درخواستی به فیس‌اپ، اعلام کند که می‌خواهد همه داده‌های مرتبط با او پاک شوند». او تاکید کرده که فیس‌اپ داده‌های کاربران را به هیچ شخص یا نهاد ثالثی نمی‌فروشد.
با این همه، نکته مهمی در این میان وجود دارد: شور و اشتیاق کاربران برای استفاده از اپلیکیشن‌های چهره‌آرایی، به توسعه اکوسیستمی کمک می‌کند که موجب گسترش بی‌حد و حصر تکنولوژی‌های «تشخیص چهره» می‌شود. نیویورک‌تایمز در مقاله‌ای هشدار داده که «هیچ نظارتی بر داده‌هایی که از این راه‌ها جمع‌آوری می‌شود وجود ندارد و در مواردی دیده شده که دولت‌ها، از جمله دولت آمریکا و چین، برای تشخیص چهره مهاجران غیرقانونی یا تطابق عکس‌های روی گذرنامه و گواهینامه‌های رانندگی با صاحبان عکس‌ها، از این داده‌ها بهره می‌گیرند».
در هفته‌های اخیر برخی از کمپانی‌ها و دانشگاه‌ها، از جمله مایکروسافت و دانشگاه استنفورد، در واکنش به همین نگرانی‌ها پیرامون حریم خصوصی کاربران، دیتابیس چهره‌های خود را از اینترنت پاک کردند اما پژوهشگران و متخصصان امنیت می‌گویند با توجه به این‌که این دیتابیس‌ها مدتی طولانی آنلاین بوده‌اند، احتمالا دولت‌ها و کمپانی‌های متمرکز بر تجسس، آنها را در اختیار گرفته‌اند.
با توجه به نگرانی‌های فزاینده پیرامون حریم خصوصی در داده‌های مرتبط با تشخیص چهره، توصیه متخصصان این است که از اپلیکیشن‌هایی نظیر فیس‌اپ استفاده نکنید و اگر به هر دلیلی نتوانستید در برابر این تب تند مقاومت کنید، حتما پس از استفاده، با تماس با این سرویس‌ها، از آنها بخواهید که همه داده‌های مرتبط با شما را از سرورهای خود پاک کنند.
کارولین هاسکینز، تکنولوژی‌نویس «وایس» هم در مقاله‌ای هشدار می‌دهد «استخراج داده‌ها از کاربران کم‌حواس و فروش آن به دیگران و توجیه این کار در سیاست‌های حریم خصوصی کمپانی‌ها که عموم کاربران به آن بی‌توجه‌اند، کاری است که در همه‌جای دنیا انجام می‌شود. این اقدامی مختص روس‌ها یا آمریکایی‌ها نیست. این یک اقدام کاپیتالیستی است. کمپانی‌ها فقط در صورتی می‌توانند اپلیکیشن‌های رایگان ارائه کنند و سود ببرند که بخشی از داده‌های کاربران را به اینجا و آنجا بفروشند».
