به گزارش خبرگزاری «آ حابر» ترکیه، رجب طیب اردوغان، رئیس جمهور ترکیه، در جمع اعضای شورای مرکزی مدیریت و تصمیم‌گیری حزب عدالت و توسعه، که برای تحلیل نتایج انتخابات شهرداری‌های این کشور گرد هم آمده‌بودند، گفت: «پس از تکمیل طرح جدید سلامت، دیگر خدمات درمانی کاملا رایگان نخواهد بود و پناهجویان سوری در ازای دریافت خدمات درمانی، حق مشارکت خواهند پرداخت، یعنی درصدی از هزینه خدمات ارائه شده».
او ضمن اشاره به طرح تشویقی برای بازگشت داوطلبانه پناهجویان سوری به مناطق امن در سوریه، گفت: «از این پس پناهجویانی که در ترکیه مرتکب جرم شوند، وضعیت پناهندگی‌شان باطل می‌شود و بی‌درنگ به کشور مبدأ بازگردانده خواهند شد».
چندی پیش نیز اداره کل مهاجرت ترکیه از آغاز اجرای طرح موسوم به «استراتژی مقابله با مهاجرت نامنظم یا برنامه اقدام ملی» خبر داده‌بود. در این طرح شش ماهه، وزارت کشور و دستگاه‌های زیر مجموعه آن، از جمله اداره مهاجرت، موظف به سامان‌دهی و تکمیل اطلاعات مرتبط با پناهجویان، اجرای طرح‌هایی برای آشنایی و سازگار کردن پناهجویان با قوانین، فرهنگ و سنت‌های ترکیه، تشویق پناهجویان به بازگشت داوطلبانه به کشور مبدأ، اخراج پناهجویان مجرم و کنترل و ممیزی سخت‌گیرانه‌تر در مبادی ورودی به ترکیه خواهند بود.
شمار اتباع سوری که در طرح بازگشت داوطلبانه با دریافت کمکهای نقدی و غیر نقدی به مناطقی که امنیت آن از طریق ارتش ترکیه تامین می‌شود بازگشته‌اند، تا کنون به بیش از ۳۳۵ هزار نفر می‌رسد.
با توجه به سخنان رئیس‌جمهور ترکیه و آغاز اجرای این طرح، می‌توان گفت که حزب عدالت و توسعه و دولت برآمده از آن، در مقابل فشار افکار عمومی و احزاب مخالف دولت تسلیم شده و تصمیم به تغییر سیاست‌های پذیرش پناهجوی خود گرفته‌است. در سال‌های اخیر، احزاب مخالف دولت انتقادهای فراوانی را به سیاست‌های پناهجوپذیری دولت وارد کرده‌اند و با استفاده از ناخشنودی مردم ترکیه از حضور میلیون‌ها پناهجوی خارجی در این کشور، توانسته‌اند آرای زیادی را در انتخابات اخیر در ترکیه به دست آورند.
دلایل ناخشنودی مردم ترکیه از حضور پناهجویان خارجی در این کشور
با توجه به آمار ارائه شده از سوی اداره مهاجرت ترکیه، ۳ میلیون و ۶۱۳ هزار و ۶۴۴ پناهجوی سوری، ۱۶۹ هزار افغانستانی، ۱۴۳ هزار عراقی، ۳۵ هزار ایرانی، ۴ هزارو ۸۰۰ سومالیایی، و بیش از ۱۰ هزار نفر نیز از اتباع سایر کشورها به عنوان پناهجو در ترکیه حضور دارند. این تعداد درکنار نزدیک به یک میلیون نفر از اتباع خارجی (شامل ۴۴ هزارو ۳۱۳ تبعه ایرانی و ۳۹ هزارو ۲۸۳ افغانستانی) که با اجازه اقامت در ترکیه زندگی می‌کنند، بیش از ۶ درصد کل جمعیت ترکیه را تشکیل می‌دهد. حضور بیش از ۵ میلیون پناهجو و مهاجر خارجی در ترکیه برای مردم عمدتاً ملی‌گرای این کشور پذیرفتنی نیست.
حضور گسترده پناهجویان سوری در ترکیه نگرانی‌از برهم خوردن توازن جمعیتی، فرهنگی و امنیتی در این کشور را افزایش داده‌است. به گزارش وزارت کشور ترکیه، جمعیت اتباع سوریه‌ای در هفت استان بیش از ۱۰ درصد جمعیت کل است، و در شهرستان «کلیس» در جنوب ترکیه، جمعیت پناهجویان سوری به رقم بحرانی ۱۳۰ هزار نفر در مقابل ۹۰ هزار نفر شهروند ترک رسیده است.
انصراف و بازگشت پناهجویان ایرانی به ایران و حضور گسترده پناهجویان سوری برای گذراندن تعطیلات در سوریه و بازگشت دوباره آنها به ترکیه، تردیدهایی را در میان مردم و برخی مسئولان درباره امنیت کشورهای مبدأ و صداقت پناهجویان در تشریح شرایط خود در کشورهایی که شهروندی آن را دارا هستند، به وجود آورده است. با توجه به آمارهای وزارت کشور ترکیه، تنها در تعطیلات عید فطر سال ۲۰۱۹، از ۲۰ هزارو ۵۷۶ سوری، بیش از ۱۳ هزار نفر پس از گذراندن تعطیلات در سوریه، به ترکیه بازگشتند.
علاوه بر این، انتشار هر روزه اخبار مرتبط با پناهجویانی که در ترکیه مرتکب جرم و جنایت می‌شوند، خشم مردم ترکیه را برانگیخته‌است. این اخبار صرفا در ارتباط با اتباع سوری نیست. خبرهای مربوطه به ایرانی‌ها و افغان‌ها، به‌ویژه در ارتباط با توزیع و قاچاق مواد مخدر، بازتاب گسترده‌ای در رسانه‌های جمعی می‌یابند.
در این میان، شایعات مربوطه به اعطای تسهیلات و کمکهای مالی گسترده، تا نرخ بالای ارتکاب جرم در بین پناهجویان این گروه، چنان بازار داغی در رسانه‌های اجتماعی دارد که چندی پیش در روز جهانی پناهجو، اداره مهاجرت ترکیه برای مقابله با این شایعات، مقالات و گزارش‌های گسترده ای در رسانه‌ها منتشر کرد تراکت هایی با عنوان «شایعاتی که ما حقیقت می‌پنداریم» توزیع کرد.
ترکیه تنهاست، پناهجویان در رنج بلاتکلیفی
وزیر کشور و رئیس جمهور ترکیه، بارها از کاهش سهمیه های کشورهای پناهجوپذیر و نیز کارشکنی اتحادیه اروپا و پای‌بند نبودنش به تعهدات خود در قبال توافق‌نامه‌های دو جانبه گلایه کرده‌اند.
به گزارش سایت خبری حزب عدالت و توسعه، رجب طیب اردوغان، در ۱۹ فوریه ۲۰۱۹ در کنفرانسی در بوداپست اعلام کرد: «ترکیه با تکیه بر امکانات مالی خود و براساس معیارهای سازمان ملل، تا به امروز بیش از ۳۷ میلیارد دلار برای پناهجویان هزینه کرده‌است».
او از عدم پایبندی اتحادیه اروپا به توافق‌نامه ۱۸ مارس ۲۰۱۶ میان ترکیه و اتحادیه اروپا هم گلایه کرد و گفت: «اتحادیه اروپا تنها ۱.۷۵ میلیارد از ۶ میلیارد یورو کمک مالی متعهد شده خود را به ترکیه پرداخته‌است. این اتحادیه به سایر مفاد این قرارداد نیز عمل نکرده و ترکیه را زیر بار مالی میلیون‌ها پناهجو تنها گذاشته است».
کاهش سهمیه پذیرش پناهجویان از سوی کشورهای عضو اتحادیه اروپا و سایر کشورهای پناهجوپذیر خصوصاً پس از امضای «فرمان مهاجرتی دونالد ترامپ» در آمریکا، سبب شده‌است که پناهجویان در کنار تحمل کمبودها و سختی‌های زندگی در ترکیه، درگیر ناامیدی شدید ناشی از بلاتکلیفی شوند.
هم‌زمان، ورود ترکیه به دوره‌ای از رکورد اقتصادی و سخت‌تر شدن شرایط معیشتی مردم، دولت این کشور را برای اختصاص بودجه و منابع جدید مالی در ارتباط با پناهجویان، با نارضایتی احزاب مخالف دولت و افکار عمومی ترکیه روبرو کرده‌است.
می‌توان گفت ترکیه دیگر کشوری مهربان با پناهجویان و مکانی مناسب برای محافظت از آنان نیست. برای درک این وضع، کافی است شرایط پناهجویانی که سالها قبل از ترکیه در کشور سوم اسکان داده شده‌اند را، با شرایط پناهجویانی که امروز در این کشور منتظر انتقال به کشور سوم هستند مقایسه کرد. عمده مردم ترکیه دیگر آن مردم مهمان‌نواز سال‌های نه چندان دور نیستند. در این میان، نه اقتصاد بیمار ترکیه توان جذب پناهجویان در بازار کار این کشور را دارد، و نه شعار «مهاجر و انصار» که سالها دولت اسلام‌گرای این کشور برای همراه کردن افکار عمومی با سیاست‌های پذیرش پناهجو به کار می‌برد، در میان مردم ترکیه خریدار دارد.
