شبکه ۳ صداوسیمای جمهوری اسلامی و مدیر پرحاشیه آن با پخش مستندی به نام «قدیس» درباره زندگی احمد شاملو، در نوزدهمین سالمرگ وی، جنجال جدیدی به پا کرده‌اند. این مستند که در شامگاه دوم مرداد پخش شد کاری است از «حسین لامعی» که در سابقه او مجری‌گری یکی از برنامه‌های سینمایی در شبکه آپارات وجود دارد.
مستند پخش شده توسط شبکه ۳ سیما، در ۵ فصل به زندگی و زمانه احمد شاملو می‌پردازد و با کنار هم گذاشتن تصاویری از دیگر مستندهای ساخته‌شده درباره شاملو و همچنین کلاژی از اظهارنظرهای شخصیت‌های فرهنگی و هنری از رضا براهنی و فروغ فرخزاد گرفته تا محمدرضا لطفی و شفیعی کدکنی درباره شاملو کوشیده است چهره وی را از «شاعر آزادی» به شارلاتانی سودجو و بی‌سواد، واژگونه کند.
ضدیت با متفقین در نوجوانی، عضویت در حزب توده، فعالیت‌های مطبوعاتی، فیلم‌نامه‌نویسی برای فیلم‌فارسی و درنهایت ازدواج‌ها و فرزندان شاملو، نقطه عطف‌هایی است که در این مستند برای ارائه این تصویر واژگونه استفاده شده است. سازنده این مستند در هر کدام از این بخش‌ها علاوه بر روایت شخصی خودش از این وقایع، با کنار هم قراردادن بریده‌ای از نظرات چهره‌های مهم ادبیات و فرهنگ معاصر، شاملو را فردی بی‌ثبات، فاقد توان شعری، مزدور دربار، ضدزن و فریبکار نمایش می‌دهد. در بخشی از این مستند راوی بخش‌هایی از نظر شفیعی کدکنی درباره فضای شعری شاملو با تقطیع‌های فراوان پخش می‌کند که در آن شفیعی کدکنی شاملو را «فرزند زنازاده شعر» لقب می‌دهد. نکته قابل تأمل این است که در این مستند چهره، صدا، تصویر و نوشته‌های کسانی در صداوسیما پخش شد که پخش نام و تصویرشان در رسانه رسمی حکومت در ۴ دهه گذشته ممنوع بوده و تنها در مستندهای امنیتی و تخریبی مجال نمایش داشته است.
سازنده این مستند نخستین کسی بود که به پخش این مستند در شبکه ۳ اعتراض کرد و با انتشار ۳ پست در حساب کاربری خود در شبکه اینستاگرام نسبت به تقطیع و سانسور گزینشی اثرش اعتراض کرد و مدعی شد که بیش از ۲۰ دقیقه از مستندش حذف، تصاویر و گرافیک کارش دست‌کاری و تنها بخش‌های مطلوبشان پخش‌شده است: «من حسین لامعی، تهیه‌کننده و کارگردان مستند «قِدّیس»، این متن را از سر خشم می‌نویسم. امشب، مستند «قِدّیس»، در شرایطی از شبکه ۳ سیما پخش شد که هیچگونه شباهت با مستندی که من ساختم نداشت. «قِدّیس» ِ بنده، ۷۳ دقیقه بود اما مستندِ پخش‌شده، ۵۰ دقیقه است! حدود ۲۳ دقیقه‌اش را سانسور که نه، سلاخی کرده‌اند. قلع‌وقمع کرده‌اند. نابود کرده‌اند. مگر مستندِ جنسی ساخته بودم که این‌چنین تکه‌پاره گردیده؟!»
حسین لامعی همچنین انگیزه‌اش از ساخت این مستند را ادای دین به فروغ فرخزاد، ابراهیم گلستان و نیما یوشیج دانسته و نوشته است: «مستند قدّیس، نسخه درست و کاملش... سرشار از عشق به فروغ فرخزاد است. سرشار از عشق به ابراهیم گلستان است. سرشار از عشق به موسیقی و عشقِ به نیمای بزرگ است. سرشار از عشق به شعر و ادبیات و خاطره است. مستند قدّیس، نسخه درست و کاملش، سرشار از ارادت به تاریخِ ادبیات است. در ابتدایش، تقدیم‌اش کرده‌ام به نیما یوشیج و ابراهیم گلستان. در نسخه شبکه ۳ اما، همه‌اش نابود شده. حذف شده. سانسور شده. ۲۳ دقیقه‌اش را پلان به پلان حذف کرده‌اند. تنها تکه‌های مورد پسندشان در کار مانده. تنها تکه‌های مغشوش و بی‌ربط و بی‌معنا در کار مانده. حتی گرافیک کار را عوض کردند! حتی تصاویر مستند را حذف کردند! حتی عکس‌ها را تغییر دادند!»
روایت حکومتی از شاملو
اردیبهشت امسال تصویری از بازدید آیت‌الله علی خامنه‌ای از نمایشگاه بین‌المللی کتاب منتشر شد که در آن تصویر، در حال خواندن کتاب گزیده اشعار احمد شاملو است. از آنجایی که انتشار تصاویر و گفته‌های آیت‌الله خامنه‌ای منحصر به دفتر وی است، برای برخی ناظران، انتشار این عکس به‌عنوان پیام آشتی‌جویانه رهبر جمهوری اسلامی با شاعری تعبیر شد که تا زمان مرگش از ضدیت با دیکتاتوری مذهبی در ایران فروگذار نکرده بود. اما انتشار این عکس در زمانی صورت گرفت که ۳ عضو کانون نویسندگان ایران به اتهام «برگزاری غیرقانونی مراسم بزرگداشت احمد شاملو» در مراحل نهایی محاکمه و صدور رأی قرار داشتند و نهایتاً چند روز بعد از انتشار این تصویر، مجموعاً به ۱۸ سال زندان محکوم شدند تا پیام آیت‌الله خامنه‌ای اشتباه تعبیر نشده باشد.
در بیانیه کانون نویسندگان ایران به بهانه نوزدهمین سال درگذشت شاملو این‌چنین به این رخداد پرداخته شده است: «در این سال‌های خاکستری و خفقان، از یک‌سو شاهد کوشش حکومتیان در لباس‌های امنیتی، انتظامی و قضایی برای بر هم زدن مراسم یادبود شاملو بوده‌ایم که به ضرب و شتم اهل قلم و پرونده‌سازی برای آنان انجامیده است و از سوی دیگر، شاهد نمایش حاکمان با شعر و کتاب شاملو هستیم. گویا از نظر ایشان شاعرخوب، شاعر مرده است؛ اما شاعران حقیقی، همواره با اندیشه‌ها، شعرها و کتاب‌هایشان حضور دارند. احمد شاملو از نگاه ما نماد همه جان‌های شیفته‌ایست که در برابر استبداد، ابتذال و سانسور ایستادند، نوشتند و بخش پیشرو ادبیات و فرهنگ ایران را آفریدند؛ حضور ما بر مزار او در حقیقت بزرگ داشتن یاد همه شاعران و نویسندگان مخالف سانسور و مدافع آزادی بیان است».
حمله رسانه‌ها و چهره‌های حکومتی به شاملو تنها منحصر به پخش مستند قدیس نمی‌شود. یوسفعلی میرشکاک از شاعران نزدیک به آیت‌الله خامنه‌ای سال‌ها پیش و در زمان حیات شاملو با انتشار متنی ضمن تاختن به میراث سیاسی و شاعرانه شاملو، وی را «پیر سلطنت‌آباد» لقب داد. حمله یوسفعلی میرشکاک به احمد شاملو گرچه نهایتاً تأثیری بر شهرت و محبوبیت شاملو نگذاشت ولی نویسنده آن مطلب، علاوه بر شهرت نزدیکی به رهبر جمهوری اسلامی به‌عنوان کسی که شاملو را «پیر سلطنت‌آباد» لقب داده است نیز مشهور شد.
