روز گذشته ۱۷ بهمن ۱۳۹۹، سرتیپ عزیز نصیرزاده فرمانده نیروی هوایی ارتش ایران به مناسبت فرا رسیدن روز نیروی هوایی ارتش (۱۹ بهمن) مهمان برنامه دست‌خط شبکه پنج صدا و سیما بود. او در این برنامه ادعای برترین بودن نیروی هوایی ایران در منطقه و ادعای قرار داشتن این نیرو در لیست ده نیروی هوایی برتر جهان را مطرح کرد.

این ادعا در زمانی مطرح می‌شود که توان متریالی یا تجهیزاتی نیروی هوایی ارتش ایران در پایین‌ترین سطح خود از سال ۱۳۳۸ خورشیدی تا به امروز قرار دارد. نیرویی که در مقایسه با نیروهای هوایی کشورهای حاشیه خلیج فارس دارای کمترین تعداد هواپیمای آماده به رزم در مقایسه با میزان موجود در خدمت آن است. جنگنده‌هایی که به سبب نبود موشک‌های هوا به هوای هدایت راداری مناسب توانایی رزم هوایی خود را شرایط فراتر از میدان دید خلبانان، به میزان بسیار زیادی از است داده‌اند. علاوه بر فرسودگی ناوگان هواپیماهای جنگنده و همچنین تعداد کم جنگنده‌های آماده به رزم آن، پرسنل این نیرو و به‌خصوص خلبانان با مشکلات اقتصادی دست و پنجه نرم کرده و زیر خط فقر زندگی می‌کنند.

بر اساس اطلاعاتی که نگارنده از معاونت عملیات نیروی هوایی ارتش به دست آورده است، از میان ۳۰۱ فروند هواپیمای جنگنده نیروی هوایی ارتش در شهریور ماه سال جاری تنها ۸۸ فروند آمادگی رزمی کامل را داشتند یعنی قادر به انجام تمامی ماموریت‌های محوله و تعریف شده‌شان بودند. جنگنده‌هایی که علاوه بر تعداد کمشان فاقد تسلیحات مناسب چون بمب‌های نقطه‌زن، غلاف‌های نشانه‌گذار لیزری برای بمباران دقیق و از همه مهمتر موشک‌های هوا به هوای هدایت راداری قابل اطمینان هستند. این در حالی است که در بهمن‌ماه سال ۱۳۵۷، از مجموع ۴۳۰ فروند جنگنده موجود در خدمت نیروی هوایی ارتش، ۲۹۲ فروند آمادگی رزمی داشتند. جنگنده‌هایی که در زمان خود به روز و پیشرفته بوده و مجهز به موشک‌ها و تسلیحاتی روز آمریکا بودند.

مشخص نیست چرا فرمانده نیروی هوایی ارتش ادعای عجیب و کذب مبنی بر قوی‌ترین بودن نیروی هوایی ایران در منطقه خاورمیانه را در صدا و سیما مطرح کرده است اما به نظر می‌رسد این ادعای او در راستای فریب جامعه و همچنین شایسته نشان دادن خود در مسند فرماندهی نیروی هوایی ارتش مطرح شده است. سرتیپ عزیز نصیرزاده همچون فرمانده پیشین این نیرو در میان پرسنل نیروی هوایی ارتش و بخصوص خلبانان آن چهره نامحبوبی است و تنها به دلیل اطاعت محض از رهبر جمهوری اسلامی از تاریخ ۲۸ مرداد ۱۳۹۷ به عنوان فرمانده این نیرو منصوب شد.

فرسودگی ناوگان جنگنده‌های ارتش

جدیدترین جنگنده های نیروی هوایی ارتش در حال حاضر ۲۰ فروند جنگنده رهگیر میگ-۲۹  و هشت فروند بمب افکن ضربتی سوخو ۲۴اِم کِی (Su-24 MK) ساخت اتحاد جماهیر شوروی سابق و تحویلی در سالهای ۱۳۶۹ و ۱۳۷۰ خورشیدی و همچنین ۴۲ فروند جنگنده چینی اف-۷اِن و اِف تی-۷اِن (نمونه دو کابینه و آموزشی اف-۷اِن) است که در سال‌های ۱۳۶۸ الی ۱۳۷۵ تحویل نیروی هوایی ارتش شدند. سایر جنگنده‌های نیروی هوایی ارتش شامل ۶۰ فروند رهگیر اف-۱۴آ تامکت (F-۱۴A Tomcat)، ۵۹ فروند جنگنده بمب افکن همه منظوره اف-۴دی و ئی فانتوم ۲ (F-۴D and E Phantom II) و ۶۱ فروند جنگنده سبک اف-۵ئی و اف تایگر ۲ (F-5E and F Tiger II) عمری بالغ بر ۴۳ الی ۵۲ سال دارند و عمدتا از عدم ارتقا صحیح رنج می‌برند.

فرسودگی جنگنده‌ها و تکنولوژی قدیمی به کار رفته در طراحی و ساخت آنها و همچنین عدم ارتقا آنها به طور صحیح توسط نیروی هوایی ارتش در سال‌های اخیر و در نهایت نبود تسلیحات مناسب و عملیاتی برای استفاده آنها باعث شده است تا آنها کارایی موثری در نبردهای کلاسیک و در جنگ‌های هوایی دربرابر جنگنده‌های پیشرفته و به روز کشورهای منطقه‌ای و فرا منطقه‌ای پیرامون ایران را نداشته باشند. مانورپذیری محدود عمده جنگنده‌های ایران به‌خصوص جنگنده بمب‌افکنهای اف-۴ئی فانتوم ۲ که در پایگاه‌های سوم، ششم و نهم شکاری جهت دفاع هوایی به کار گرفته می‌شوند شانس زیادی را برای خلبانانشان جهت موفقیت در نبرد هوایی دربرابر جنگنده‌های مانورپذیر و پیشرفته‌ای چون اف-۱۵، اف-۱۶ و اف/آ-۱۸ئی و اِف قرار نمی‌دهد. در صورت مواجهه با اف-۳۵آ نیز به علت رادارگریز بودن این جنگنده‌ها کار به درگیری هوایی هم نخواهد کشید.

نبود تسلیحات پیشرفته جهت دفاع هوایی و حملات هوا به سطح

در نبرد هوایی، آن جنگنده‌ای پیروز نبرد است که بتواند حریف را از فاصله بیشتر شناسایی و آن را با موشک‌های هوا به هوای هدایت راداری خود منهدم کند. در حالی که به عنوان مثال نیروهای هوایی امارات متحده عربی و عربستان سعودی موشک‌های میان‌برد هوا به هوای ایم-۱۲۰سی آمرام (AIM-120C AMRAAM) را جهت استفاده از جنگنده بمب‌افکنهای اف-۱۵ و اف-۱۶ خود در اختیار دارند که برد موثر آن ۶۰ کیلومتر با درصد موفقیت ۶۳ درصد است در حالی که موشک‌های میان‌برد مورد استفاده توسط جنگنده‌های اف-۴ئی، آف-۱۴آ و میگ-۲۹بی نیروی هوایی ارتش ایران به ترتیب ایم-۷ئی اسپارو، ایم-۲۳ فکور و آر-۲۷آر آلامو با برد به ترتیب ۳۵، ۴۵ و ۴۲ کیلومتر بوده و درصد موفقیت این موشک‌ها در نوع ایم-۷ئی اسپارو تنها ۹٫۲ درصد است. موشک‌های مورد استفاده جنگنده‌های اف-۴ئی و اف-۱۴آ نیروی هوایی ارتش در هیچ یک از رزمایش‌های ده سال اخیر نیروی هوایی حتی موفق به ساقط شدن پهپادهای هدف با سرعت کم هم نشده‌اند.

در رابطه با ماموریت‌های هوا به سطح نیز باید ذکر شود در حالی که نیروهای هوایی کشورهای منطقه‌ای و فرامنطقه‌ای سالهاست که از غلاف‌های هدفگیری چون لانتیرن و اسنایپر بر روی جنگنده‌های خود برای بمباران دقیق با استفاده از بمب‌های نقطه‌زن هدایت ماهواره‌ای، لیزری و اینرسی استفاده می‌کنند، نیروی هوایی ارتش هنوز از مهمات سقوط آزاد و غیر هدایت شونده چون بمب‌های سری مارک استفاده میکند که همواره باعث دقت پایین بمباران هوایی اهداف می‌شود.

علاوه بر تسلیحات، جنگنده‌های نیروی هوایی ارتش فاقد سامانه‌های دفاع فردی در برابر موشک‌های زمین به هوا و هوا به هوای دشمن هستند. اگرچه در سال‌های اخیر شمار محدودی از غلاف‌های جنگ الکترونیک آ اِل کیو-۱۰۱ (ALQ-۱۰۱) مورد استفاده جنگنده بمب‌افکنهای همه‌منظوره اف-۴ئی فانتوم ۲ ارتقا یافته است اما هنوز جنگنده‌های اف-۵ئی و اِف فاقد هشدار دهنده‌های امواج راداری هستند و هیچ منحرف‌کننده موشک‌های هوا به هوا و زمین به هوا بر روی یک سوم از جنگنده‌های اف-۴ئی فانتوم ۲ ها و تقریبا تمامی اف-۵ئی و اف های نیروی هوایی نصب نشده است و به همین دلیل خلبانان این جنگنده‌ها در نبرد هوایی از اینکه موشک زمین به هوا یا هوا به هوا به سمت جنگنده‌شان شلیک شده است بی‌خبر بوده و در صورت متوجه شدن نیز از انحراف موشک مورد نظر عاجز هستند.

حقوق پایین و زندگی زیر خط فقر افسران نیروی هوایی ارتش

درحالی که پیش از انقلاب افسران ارتش و به‌خصوص خلبانان بالاترین حقوق را در جامعه داشتند در سال‌های پس از انقلاب و پس از به رهبری رسیدن علی خامنه‌ای میزان حقوق افسران ارتش بیش از پیش کاهش یافت تا جایی که امروز به زیر خط فقر رسیده است. عمده افسران و به‌خصوص خلبانان به علت مشکلات معیشتی تمرکز و انگیزه کافی برای خدمت را نداشته و همین بی‌انگیزگی عامل بروز سوانح هوایی می‌شود.

یک خلبان نیروی هوایی ارتش با درجه سروانی یا سرکرد اگر موفق نشود بهانه یا راهی را برای بازخرید و فرار خود از ارتش پیدا کند باید به دنبال شغل دوم و جانبی باشد تا بتواند از پس هزینه‌های زندگی خود بر بیاید. شغل‌های دوم رایج در میان خلبانان نیروی هوایی ارتش کار کردن به عنوان راننده تاکسی و یا تدریس زبان انگلیسی در مدارس و دانشگاه‌ها است. برخی دیگر از پرسنل که موفق به کسب درجه سرهنگی پیش از بازنشستگی می‌شوند نیز در سال‌های پایانی عمر خود سعی می‌کنند با سرمایه گذاری بخشی از درآمد ناچیزشان در تعاونی‌های نیروی هوایی اندوخته‌ای برای سال‌های پس از بازنشستگی خود جمع کنند.

حقوق پایین و مشکلات معیشتی خلبانان و پرسنل نیروی هوایی در سال‌های اخیر منجر به بروز سوانحی مرگبار شده است. سوانحی که باعث نشده است تا حقوق پرسنل افزایش یابد و نگاه سران جمهوری اسلامی را نسبت به پرسنل نیروهای چهارگانه ارتش تغییر دهد.

در سال‌های دهه ۱۳۷۰ خورشدی و در موارد بسیار محدود در سالهای اخیر بسیاری از پرسنل ارتش و حتی برخی از فرماندهان سعی کردند تا مشکلات معیشتی خود پرسنل تحت فرمان خود را نزد علی خامنه‌ای مطرح کرده و از او بخواهند تا حقوق های نظامیان را افزایش دهد اما با مقاومت و مخالفت او با درخواستشان مواجه شدند. حداقل در یک مورد که در اوایل دهه ۱۳۷۰ خورشیدی رخ داد، گروهی از خلبانان ارشد و برجسته هوانیروز (هواپیمایی نیروی زمینی) ارتش با هدایت افسری به نام حسین وکیلی از شرکت در رژه هوایی روز ارتش (۲۹ فروردین) در مقابل علی خامنه‌ای سرباز زده و تحصن کردند که بازداشت و دستگیری همه آنها و صدور حکم اعدام برای برخی از آنها را به همراه داشت. احکامی که بعدا به زندان تقلیل پیدا کرد اما سبب شد تا اعتراضات گسترده حداقل به این شکل کاهش پیدا کند و اعتراضات پرسنل بصورت فردی و به شکل خودکشی و خودسوزی نمود پیدا کند.

عزیز نصیرزاده، فرمانده‌ گوش به فرمان

عزیز نصیرزاده همچون سلف خود، حسین شاه صفی از نامحبوب‌ترین فرماندهان نیروی هوایی ارتش پس از انقلاب در میان پرسنل است. انتصاب عزیز نصیرزاده به عنوان فرمانده نیروی هوایی ارتش توسط علی خامنه ای در تاریخ ۲۸ مرداد ۱۳۹۷ صورت گرفت.

نصیرزاده اگرچه یک خلبان سابق جنگنده رهگیر اف-۱۴آ تامکت است، اما منش، رفتار و عملکرد وی همچون یک خلبان شکاری نیروی هوایی ارتش نبوده است. او در سال‌های خدمت خود در ستاد فرماندهی نیروی هوایی ارتش در دوشان تپه بیش از آنکه به دنبال کارهای اجرایی و مدیریتی باشد و حتی پروازهای خود را به طور ماهیانه دنبال کند در مسجد ستاد و در نزد روحانیون معاونت عقیدتی سیاسی ارتش دیده می‌شد. او پای ثابت تمامی مراسم مذهبی، نمازهای صبح، ظهر و جمعه بود. همواره به پایگاه‌های مختلف نیروی هوایی برای افتتاح مساجد، نمازخانه‌ها و حتی امامزاده‌های تازه تاسیس (به عنوان مثال در پایگاه ششم شکاری) سفر می‌کرد.

بنابر گفته‌های هم‌گردانی‌های او، بیش از آنکه نشریات هوانوردی و نشریات مرتبط با جنگنده اف-۱۴آ را مطالعه کند با مطالعه قرآن و کتابهای مذهبی مشغول بود و به همین دلیل عملکرد او به عنوان یک خلبان هواپیمای جنگنده رهگیر تامکت همیشه با انتقاد همکارانش مواجه بوده است. عزیز نصیرزاده تنها یک نمونه از ده‌ها افسرانی  است که در سال‌های اخیر به سرعت ترفیع درجه یافته و با حمایت علی خامنه‌ای به پست فرماندهی کل نیروهای چهارگانه ارتش در آمده‌اند. افسرانی که خود می‌دانند شایستگی فرماندهی را ندارند اما با ظاهرسازی، فریب و دروغگویی سعی می‌کنند عملکرد خود را مفید و مثبت نشان دهند بیش از آنکه نگران توان رزمی رو به زوال و مشکلات معیشتی نیروهای تحت فرمان خود باشند.