شورای‌عالی فضای مجازی در ایران الزامات پیشگیری و مقابله با نشر اطلاعات، اخبار و محتوای خبری خلاف واقع در فضای مجازی مصوب جلسه ۶۸ این شورا در شانزدهم دی‌ماه ۹۹ را «با هدف حفظ سلامت و امنیت روانی جامعه از طریق تعیین اقدامات پیشگیرانه» ابلاغ کرد. 

این شورا در آخرین جلسه خود در دی‌ماه ۹۹ سندی را تصویب کرده بود که مطابق آن، مدیریت این فضا را «در راستای کاهش آسیب‌های ناشی از انتشار اخبار خلاف واقع» در دستور کار قرار می‌داد.

در آن مصوبه آمده است که «نشر و بازنشر وسیع و سریع اطلاعات، اخبار و محتوای خبری تحریف شده و خلاف واقع، عموماً با هدف ضربه به حیثیت اشخاص، آسیب به امنیت روانی، عوام‌فریبی، بی‌اعتبار‌سازی نهادها و گزارش‌های رسمی، ایجاد ترس و وحشت عمومی، برهم زدن آرامش اجتماعی، تضعیف انسجام ملی و تأثیرگذاری بر نتایج انتخابات» صورت می‌گیرد.

مطابق با آن مصوبه، برای مبارزه با انتشار اخباری که از نظر این شورا «تحریف» واقعیت هستند، میان بیش از ۹ دستگاه مسئول، تقسیم کار شده است.

وزارت ارشاد؛ شناسایی درگاه‌های تولید اخبار

در آن مصوبه وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی مکلف شده است که شناسایی درگاه‌های نشر (پایگاه‌های اطلاعاتی و سایت‌ها) را که بیش از ۵ هزار مخاطب دارند احراز کند و سکوهایی را که این درگاه‌ها روی آن‌ها سرویس می‌گیرند، نیز شناسایی کند.

این وزارتخانه همچنین مکلف شده است که یک پلتفرم مرجع برای آگاهی‌رسانی به مردم دررابطه ‌با اخبار صحیح ایجاد کند، و در آن در پیوند با «اخبار خلاف واقع» به مردم آگاهی‌رسانی شود. وزارت ارشاد باید ظرف ۳ ماه این وظایف را در قالب یک طرح جامع ارائه کند.

قوه قضاییه؛ تهیه لایحه قضایی

مطابق این سند، قوه قضاییه نیز با همکاری مرکز ملی فضای مجازی، وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی و وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات، باید نسبت به ارائه لایحه قضایی مقابله با اطلاعات، اخبار و محتوای خبری خلاف واقع با پوشش همه ابعاد، اقدام کند. مصادیق جرم مشهود در حوزه اطلاعات، اخبار و محتوای خبری خلاف واقع، باید در این لایحه تعیین شود. این لایحه باید در مجلس شورای اسلامی تصویب شود. مسئولیت صاحب پلتفرم و منتشرکننده خبر نیز مطابق با آیین‌نامه قوه قضائیه تعیین تکلیف خواهد شد.

صداوسیما؛ افزایش تاب‌آوری ملی

بر اساس این مصوبه، سازمان صداوسیمای جمهوری اسلامی ایران نیز «برای آگاه‌سازی افکاری عمومی، ارتقای تاب‌آوری اجتماعی و کاهش میزان اثرگذاری از اخبار و محتوای خلاف واقع» باید اقدام کند. به بیان دیگر، سازمان صداوسیما باید اقدام به‌موقع در مورد اخبار خلاف واقع داشته باشد؛ به این معنی که در سطوح ملی و محلی به‌صورت میدانی اخبار جعلی و خلاف واقع را اطلاع‌رسانی کند. 

طی سال‌های گذشته، به‌خصوص پس از وقایع سال ۸۸، حوادث سال ۹۶، و آبان‌ماه ۹۸، حکومت ایران شرایط بسیار سخت‌گیرانه‌ای برای فعالیت در فضای مجازی در نظر گرفته است. احضار شهروندان و خبرنگاران به دلیل انتشار اخبار در توییتر، اینستاگرام، کانال‌های تلگرام و واتس‌آپ‌، طرح سامان‌دهی مدیران گروه‌های مجازی در همه نواحی ایران، فیلترینگ توییتر و تلگرام، اصرار بر اجرای طرح شبکه ملی اطلاعات، و در نهایت بازداشت روزنامه‌نگاران و صدور احکام سنگین حبس و اعدام برای ایشان، از این دست «اقدامات پیشگیرانه» است.

قطع کامل اینترنت در کشور در جریان وقایع مربوط به آبان‌ماه سال ۹۸، و نیز اعدام روح‌الله زم، مؤسس کانال آمدنیوز، در سال جاری، از دیگر تلا‌ش‌های شدید دستگاه‌های نظارتی، امنیتی و قضایی برای مدیریت اخبار در فضای مجازی و مقابله با انتشار آزاد اطلاعات بوده است.