به نظر می‌رسد که روابط بین اقلیم کُردستان و نیروهای شیعه وفادار به ایران که پایگاه‌ها و منافع آمریکا را هدف قرار می‌دهند، به ویژه پس از حملات پی‌درپی شبه‌نظامیان به فرودگاه بین‌المللی اربیل که آخرین مورد در ۲۳ ماه ژانویه گذشته بود، وارد مرحله خطرناکی از تنش و بحران شده است.

این تنش زمانی افزایش یافت که اقلیم کُردستان اعترافات یکی از اعضای شبه‌نظامیان"گردان‌های سیدالشهدا" را به نمایش گذاشت که حمله اخیر به فرودگاه بین‌المللی اربیل را انجام داده است. این اقدام که به عنوان نخستین اتهام رسمی به شبه‌نظامیان شیعه تلقی می‌شود، ضربه‌ای دیگری به ائتلاف شیعه و کُرد می‌زند که پس از سقوط رژیم صدام حسین، رهبری دولت عراق را بر عهده گرفت.

حمله موشکی

در همین حال، ابوعلا الولایی، دبیرکل "گردان‌های سید الشهدا"، حمله موشکی پنج‌شنبه چهارم ماه مارس جاری به شهر اربیل را "افتخار و خدمت به یک ملت" توصیف کرد، اما  دست زدن به این اقدام را از سوی جناح‌های خود رد کرد. الولايی در پیامی که در حساب کاربری‌اش در شبکه تویتر منتشر شد، چنین نوشت "ما کسانی هستیم که زمین زیر پای مهاجمان را به آتش کشیدیم و آنها را از عراق بیرون کردیم و ما هرگز اقدام شرافتمندانه‌ای را که انجام داده ایم، انکار نمی‌کنیم، اما متهم شدن به کاری که ما انجام نداده ایم و به عنوان خیانت به میهن به تصویر کشیده می‌شود، در حالی‌که اقدام یادشده یک افتخار است، رفتار درستی نیست که افراد صادق به آن مبادرت ورزند." وی افزود "پایگاه نیروهای اشغالگر در اربیل، مایه ننگ و شرمساری است، با آن‌که دیگران به مقابله با آن پرداختند، ما برای خود افتخار می‌دانیم که فرصت چنین اقدامی برای ما نیز مسیر شود."

از زمان همه‌پرسی برای خودمختاری اقلیم کُردستان در سپتامبر ۲۰۱۷ و پس از آن‌که  ارتش عراق و نیروهای "حشد شعبی" به اغلب مناطق مورد مناقشه در کرکوک، دیالی، نینوا و صلاح‌الدین یورش بردند و نیروهای پیشمرگه کُرد که بیش از ۱۳ سال در آن‌جا بودند را وادار به عقب‌نشینی کردند، ماهیت روابط دو طرف از تقسیم قدرت به تلاش برای به حاشیه راندن احزاب کُرد و دور کردن آنها از مراکز نفوذ و تصمیم‌گیری در مرکز تغییر کرد.

این امر در شماری از مواضع اتخاذ شده از جمله انتخاب برهم صالح به عنوان رئیس جمهوری عراق به‌جای کاندیدای رهبر "حزب دموکرات کُردستان"، تصویب قانون معلولیت در غیاب ائتلاف‌های کُرد و مخالفت شدید جناح‌های شیعه در قبال بازگشت نیروهای پیشمرگه به مناطق مورد مناقشه، به صراحت آشکار می‌شود.

روابط در حال تغییر

به نظر می‌رسد که روابط بین احزاب شیعه و کُرد در ائتلاف‌های آینده که دولت را تشکیل خواهند داد و قدرت را در مرحله بعدی تضمین خواهد کرد، در حال تغییر و دگرگونی است.

احسان شمری، رئیس مرکز اندیشه سیاسی، بدین باور است که پس از اعتراف یکی از جناح‌های مسلح به مسئولیتش در قبال حمله به اربیل، روابط میان احزاب کُرد و جناح‌های شیعه در ائتلاف‌های آینده تغییر خواهد کرد. وی تأکید می‌کند که کُردها اعتماد خود را به گروه‌های مسلح شیعه که بازوی سیاسی دارند و در گذشته به عنوان متحدان کُردها به شمار می‌رفتند، از دست داده اند. شمری معتقد است که کُردها رابطه خود را در قبال نیروهای شیعه بررسی می‌کنند و سعی دارند جناح‌های منطقی شیعه را از نیروهای افراطی شیعه جدا سازند.

پرونده جناح‌های مسلح در شورای امنیت سازمان ملل متحد

احسان شمری معتقد است که برای مهار گروه‌های مسلح عراقی، آمریکا احتمالاً گام‌های دیگری از جمله، اِعمال تحریم علیه برخی از رهبران جناح‌های مسلح و بلوکه کردن دارایی‌های آنها برخواهد داشت. به باور وی، واشنگتن ممکن است دو مسیر را دنبال کند، یکی دیپلماتیک که در چارچوب اِعمال تحریم‌ها از طریق وزارت خزانه‌داری ایالات متحده آمریکا تبلور می‌کند و دیگری انتقال پرونده گروه‌های مسلح به شورای امنیت سازمان ملل متحد است. با توجه به این‌که گروه‌های مسلح با هدف قرارداد عربستان سعودی و تأمین سلاح به حزب‌الله از طریق سوریه، به یک خطر بزرگ برای عراق تبدیل شده اند، بنابراین، ممکن است رئیس جمهوری آمریکا برای تشکیل متحدان بین‌المللی، پرونده گروه‌های مسلح را به شورای امنیت تحویل دهد.

شمری افزود که آمریکا نیز در روند تحقیقات در مورد حمله اخیر به فرودگاه اربیل نقش دارد و از پیشرفت تحقیقات آگاه است، به ویژه از آن‌جا که دولت اربیل خواستار اجرای تحقیقاتی شده است که هم ائتلاف بین‌المللی و هم حکومت‌های بغداد و اربیل در آن نقش داشته باشند. از این‌رو، هر سه طرف مسئول پیشبرد تحقیقات هستند و آنها پیش از این‌که اعترافاتی در این زمینه صورت گیرد، از شیوه برخورد برخی از جناح‌ها در منطقه مرزی عراق و سوریه، وقوع این حمله را پیش‌بینی کرده بودند.

احتمال رویارویی

در همین حال، باسل حسین، رئیس مرکز مطالعات و سنجش افکار عمومی "کلوادا"، معتقد است که اعترافات یکی از عاملان حمله اخیر به اربیل نشان داد که "گردان‌های اولیای دم" جز پوششی برای "گردان‌های سید الشهدا" که توسط ابوعلا الولایی رهبری می شود، چیز دیگری نیست، وی تأکید کرد که رویارویی میان اقلیم کُردستان و جناح‌هایی ولایی عملاً آشکار شده است.

باسل حسین افزود: شکی نیست که گروه‌های شبه‌نظامی هرگز چنین اقدامی را بدون دستور مستقیم ایران یا در کمترین حالت، بدون هماهنگی با آن انجام نمی‌دهند، زیرا این حمله ارائه کننده پیام‌های ایرانی است که شاید مهم‌ترین آنها پاسخ به تصمیم مقامات منطقه‌ای باشد که گفته می‌شود به نیروهای ترکیه اجازه حمله به سنجار را دادند. وی افزود که ایران نمی‌خواهد نفوذ خود در سنجار را با یک قدرت خارجی به ویژه ترکیه به اشتراک گذارد و در واقع، بحث و جدل بین سفرای ایران و ترکیه ادامه واکنش در برابر حمله به اربیل بوده و می‌تواند مصداق صحت این نظریه باشد.

البته هنوز بسیار زود است که بتوان در مورد رابطه میان شبه‌نظامیان ولایی و دولت اقلیم کُردستان که مسیر معین و مشخصی را طی نمی‌کند، چیزی گفت، زیرا در حالی‌که سوءظن و تنش میان دوجانب در اربیل ادامه دارد، تعلقات آنها به گفته باسل حسین، به دلیل گسترش نفوذ ایران، در سلیمانیه تا حدودی خوب است. باسل حسین اظهار داشت که رابطه بین گروه‌های شبه نظامی و اقلیم کُردستان همچنان در وضعیت حساسی قرار خواهد داشت و عواملی از جمله مسئله مناطق مورد مناقشه، نفوذ در آنها و رابطه با ترکیه، همواره بر پیچیدگی این رابطه می‌افزاید.

همکاری بغداد، اربیل و ائتلاف بین‌المللی

از سوی دیگر، علی بیدر، نویسنده و روزنامه نگار، پیش‌بینی می‌کند که کُردها در صدد تغییر ائتلاف‌های خود هستند و تلاش خواهند کرد تا علاوه بر نیروهای سُنی با جناح‌‌های سیاسی شیعه که گروه‌های شبه‌نظامی وابسته ندارند، وارد ائتلاف شوند. وی خاطرنشان کرد که دستگیری عاملان حمله اربیل با همکاری ائتلاف بین‌المللی و دولت فدرال صورت گرفت.

علی بیدر افزود که ائتلاف بین‌المللی در افشای اطلاعات در مورد این موضوع به سرویس‌های اطلاعاتی کُردستان یا دولت فدرال نقش داشت و این امر نشان می‌دهد که دولت آمریکا با ترور برخی از رهبران جناح‌های مسلح شیعه، در واکنش به حملات اخیر آنها، پاسخ مناسبی خواهد داشت تا اهمیت و اعتبار این گروه را نزد مخاطبانش کاهش دهد.