رویارویی ناوگان‌ها در خلیج فارس

پس از توقیف کشتی‌های نفتکش در جبل الطارق و خلیج فارس و هشدار ایران به حمله به هرگونه حضور نظامی بریتانیا در آب‌های خلیج فارس حتی اگر برای حمایت از کشتی‌های تجاری باشد، خاورمیانه بار دیگر آماده میزبانی بحران‌ها و آشفتگی‌های تازه‌ای شده است. اوج گیری مجدد تنش‌ها و افزایش احتمال وقوع درگیری میان ایران و آمریکا و یا میان ایران و بریتانیا، ناوگان‌های جنگی غرب را به سوی آب‌های خلیج فارس کشاند.

در این میان، سپاه پاسداران ایران ضمن اعلام خبر اجرای احتمالی مانورهای مشترک با نیروهای روسیه، اظهار داشت که خطر وقوع درگیری در آب‌های خلیج فارس نسبت به هر زمان دیگری افزایش یافته است.

البته حضور ناوگان‌های روسی در خلیج فارس می‌تواند به عنوان سپر دفاعی برای قایق‌های ایرانی فعال ایران در آب‌های خلیج فارس تلقی شود به ویژه این‌که قایق‌های نیرو های دریایی ایران توان مقابله با نیروهای آمریکا را ندارند.

از سوی دیگر، ایالات متحده از کشورهای بریتانیا، فرانسه و آلمان خواسته است تا نیروهای دفاعی لازم را برای از حمایت نفتکش‌ها و کشتی تجاری خود، به خلیج فارس اعزام کنند. دونالد ترامپ، رئیس جمهور ایالات متحده حضور نیروهای متحدان غربی را برای مشارکت در تأمین امنیت دریایی در حساس‌ترین گذرگاه آبی جهان، یک نیاز مبرم می‌داند.

تردیدی نیست که اقدام به اعزام ناوگان‌ها و نیروهای دریایی بیشتر، خلیج فارس را وارد مرحله‌ای از بحران می‌کند که شباهت زیادی به زمان جنگ دوم خلیج دارد و پیامد این رویارویی نظامی پرسش‌های زیادی را در مورد چگونگی معادلات سیاسی و تحولات نظامی آینده در خاورمیانه و جهان مطرح می‌کند.

در حال حاضر، ایران اغلب فعالیت‌های خود را در خلیج فارس با استفاده از قایق‌های جنگی انجام می‌دهد. اگر چه این قایق‌ها کوچک هستند و توان موشکی آنها محدود است اما می‌توانند به سرعت حرکت کنند و اهداف زیادی را مورد حمله قرار دهند. در واقع، نیروهای دریایی ایران که به عنوان تهدیدی برای کشتی‌های تجاری و ناوگان‌های نظامی نیروهای بین‌المللی در خلیج فارس به شمار می‌آید، متمرکز بر شناورهای جنگی کوچک و موشک‌های مستقر در سواحل این کشور است.

در مقابله با تهدیدهای ایران، فرماندهی نیروی دریایی ایالات متحده در بحرین بر ائتلاف نظامی مشترک آمریکا و کشورهای عربی در خلیج فارس نظارت دارد. کشتی‌های جنگی این ائتلاف از جمله ناو هواپیمابر ابراهام لینکلن در خلیج فارس مستقر شده است. تردیدی نیست که در صورت تصمیم‌گیری واشنگتن به آغاز جنگ، نیروهای آمریکایی مستقر در خلیج فارس می‌توانند به تنهایی تمامی نیروهای دریایی ایران در آب‌های خلیج فارس را نابود کنند و کنترل گستره‌ خلیج فارس را در دست گیرند. البته نیروهای عربی از جمله قدرت‌های نظامی عربستان سعودی، امارات متحده عربی و بحرین نیز برای دفاع از امنیت منطقه و به منظور همکاری با نیروهای آمریکا، در خلیج فارس حضور دارند.

با توجه به تمرکز نیروی عظیم جنگی در خلیج فارس، ایالات متحده آمریکا برای مقابله با ایران نیازی به همکاری نظامی کشورهای اروپایی ندارد، حضور نیروهای اروپایی در خلیج فارس، می‌تواند در صورت وقوع جنگ، یورش نظامی واشنگتن به تهران را مشروعیت بخشد.

از سوی دیگر، بریتانیا به منظور حمایت از کشتی‌های خود در آب‌های خلیج فارس، نیروی ویژه‌ای را به منطقه اعزام کرده است اما از این‌که بریتانیا هنوز به توافقنامه هسته‌ای تعهد دارد، از ایجاد پیوند مستقیم با نیروهای آمریکایی مستقر در خلیج فارس خودداری می‌کند. اما شکی نیست که افزایش فشارهای ایران ممکن است بریتانیا را در هر لحظه وادار به خروج از برجام و پیوستن به نیروهای آمریکایی برای مقابله با ایران کند.

البته فرانسه نیز برای حمایت از کشتی‌های تجاری و منافع اقتصادی خود در خلیج فارس، در صدد اجرای اقداماتی است که هم اکنون بریتانیا آنها را در برابر تهدیدهای ایران در خلیج فارس عملی کرده است.

پرسشی که مطرح می‌شود این است که اگر نیروهای آمریکایی هدف حمله ایران قرار گیرند آیا نیروهای اروپایی مستقر در خلیج فارسی سکوت اختیار خواهند کرد؟ و اگر ایران به نیروهای اروپایی حمله کند، موضع‌گیری واشنگتن در قبال درگیری میان ایران و اروپا، چه خواهد بود؟

باور عموم بر این است که اگر ایران به هر یک از دو نیروی آمریکایی و یا اروپایی مستقر در خلیج فارس حمله کند، جانب دیگر به هیچ صورتی نمی‌تواند نظاره‌گر باقی بماند و بدون شک، چاره‌ای جز ورود به میدان نبرد علیه ایران ندارد. در واقع حمله به نیروهای اروپایی، حمله به نیروهای ناتو محسوب می‌شود و با توجه این که ایالات متحده عضو سازمان ناتو است لذا ناگزیر است در صورتی که نیرو های ناتو هدف حمله قرار گیرند، از آنها دفاع کند.

اقدام دیگری که می‌تواند منجر به افزایش تنش و درگیری شود، حضور نیروهای نظامی روسیه برای اجرای مانور نظامی مشترک با ایران در خلیج فارس است. قرار گرفتن نیروهای روسیه در خلیج فارس، توازن نظامی پذیرفته شده را به خطر می‌اندازد و ممکن است در مقابله با این تهدید، ناتو پهنه‌ی رویارویی را گسترش دهد و نیروهای خود را افزون بر خلیج فارس، در آب‌های مدیترانه، دریای بالتیک و شمال اقیانوس آرام مستقر سازد. البته هر اقدام روسیه جهت تشکیل سپر دفاعی برای حمایت از نیروهای ایران در خلیج فارس، کشورهای غربی وادار می‌کند تا ناوگان‌های نظامی خود را در نزدیکی مرزهای روسیه جابجا کنند.

با توجه به افزایش فعالیت‌های تهدیدآمیز ایران در منطقه، می‌توان گفت که عدم تصمیم‌گیری عاجل آمریکا و اروپا برای جلوگیری از خطر روز افزون ایران، می‌تواند سراسر خاورمیانه را آن چنان دچار نا امنی و چالش کند که پیامدهای آن فراتر از تصور باشد.

با آن‌که واشنگتن هنوز تصمیمی برای مقابله با ایران نگرفته است اما احتمال رویارویی میان ایران و آمریکا به‌هیچ صورتی دور از انتظار نخواهد بود.