گریمز، بیپل، لوگان پاول، خالق «گربه نیان»، و بسیاری دیگر از هنرمندان و افراد مشهور در حال کسب درآمدهایی عظیم از طریق فروش مالکیت تصاویر مجازی هستند.

کریس تورس، هنرمندی که اولین بار گربه نیان را خلق کرد، اخیرا «گیف» (GIF) جدیدی از این «میم اینترنتی»(internet meme) ایجاد کرده که در فوریه ۲۰۲۰ به قیمت بیش از ۴۷۰ هزار دلار به وجه رمزارز اتریوم فروخته شد.

گریمز ده تصویر از کارهای هنری دیجیتال را فروخت که بیشترین آنها به قیمت حدود ۴۰۰ هزار دلار به شخصی رسید که می‌خواست مالک این محصولات مجازی باشد.

این کارهای هنری که رمز غیرقابل معاوضه (NFT) نامیده می‌شوند، روی همان فناوری بلاک‌چینی قرار دارند که بیت‌کوین در آنجا خرید و فروش می‌شود و راهی برای اثبات «مالکیت» موارد مختلف هستند.

در دنیای اینترنت که بر پایه گسترش رایگان عکس‌ها و تصاویر در شبکه‌های اجتماعی بنا شده است، ایده مالکیت تصویری مشخص، توسط فردی که خالق آن نیست، شاید ایده‌ای عجیب باشد، ولی تازه نیست.

این طرح اما اخیرا به خاطر افزایش فناوری‌های رمزارزی و تمایل هنرمندان دیجیتال به داشتن مالکیت بیشتر و امکان پول‌سازی از کارهای هنری خود، به شدت محبوب شده است.

رمز غیرقابل معاوضه چیست؟

رمزغیرقابل معاوضه یعنی محصولی دیجیتال که فقط به فردی تعلق دارد که آن را خریداری کرده است. در اقتصاد، قابلیت معاوضه یکی از ویژگی‌های محصولاتی است که با هم فرق نداشته و قابل جایگزینی و بازسازی هستند. برای مثال، اگر عکسی را از روی گوشی خود با شخص دیگری از طریق پیامک به اشتراک بگذارید اطلاعات آن تصویر بازسازی می‌شود.

رمز غیرقابل معاوضه هم نمی‌تواند جلوی آن کپی‌برداری را بگیرد، هنوز می‌توان از کارهای هنری دیجیتال عکس گرفت و یا گیف گربه نیان را به اشتراک گذاشت ولی این ویژگی نشان خواهد داد چه کسی «مالک» تصویر اصلی است، دقیقا به همان طریقی که عکس گذرنامه شما حاوی نام، سن و شماره ملی شما است. این که کسی تصویری از گذرنامه شما داشته باشد بدین معنی نیست که او شما خواهد بود و دقیقا همین اصل در زمینه رمزهای غیرقابل معاوضه هم صادق است.

گرچه رمزهای غیرقابل معاوضه هم مانند رمزارزهایی که برای خرید آنها استفاده می‌شوند، روی بلاک‌چین قرار دارند اما چند فرق عمده بین آنها وجود دارد: رمزهای غیرقابل معاوضه در بلاک‌چین امکان تخریب ندارند، نمی‌توانند تقسیم شوند و همیشه می‌توان رد مالک اصلی آنها را پیدا کرد.

برخی از مثال‌های رمزهای غیرقابل معاوضه چیست؟

بازی کریپتوکیتیز که در آن بازیکنان توله گربه‌هایی دیجیتال را روی بلاک چین اتریوم با هم مبادله می‌کنند در سال ۲۰۱۷ خیلی محبوب شد. گربه‌های متفاوت، یا تصویر گربه‌های مختلف، «ویژگی‌هایی» متفاوت داشتند و کاربران به مبادله آنها دست می‌زنند تا مجموعه‌ای از گونه‌های مختلف این حیوان دیجیتال را برای خود جمع کنند.

خانه مزایده کریستی اخیرا اولین مزایده دیجیتال هنری خود را برگزار کرد و کاری از مایک وینکلمن، مشهور به بیپل را در مجموعه‌ای که «هر روز: اولین ۵۰۰ روز» نام داشت به قیمت ۶۹ میلیون دلار به فروش رساند.

کریپتوپانک‌ها هم که شخصیت‌هایی هستند که با الگوریتم کامپیوتری تولید می‌شوند، از طریق مزایده به فروش گذاشته می‌شوند و مانند نسخه گران‌تری از کارت‌های بازی پوکمان مورد مبادله و خرید و فروش قرار می‌گیرند. در سال گذشته بیش از ۶ هزار مورد از این شخصیت‌ها به قیمت میانگین موردی ۱۶ هزار دلار مبادله شدند.

چرا افراد دست به چنین کاری می‌زنند؟

برای برخی از هنرمندان، رمز غیرقابل معاوضه راهی برای کسب درآمد از کارهای هنری دیجیتال خود است. حق مالکیت فکری می‌تواند مستقیما در داخل کار هنری تعبیه شود و هر بار که آن اثر هنری به فروش برسد سهمی به خالق آن خواهد رسید. برای کسانی  نیز که دلال «میم» هستند و می‌خواهند از تصاویری که خلق می‌کنند پول دربیاورند، این ابزار می‌تواند ویژگی جذابی باشد.

کریس تورس، خالق «گربه نیان» گفت: «این ابزار به خالقان قدرت می‌بخشد. خالق اثر در اصل مالک آن است و بعد می‌تواند آن را فروخته و مستقیما از آن پول درآورد و همچنین برای کار هنری خود به رسمیت شناخته شود.»

این اغلب انتقاد اصلی درباره کار هنرمندان آنلاین است که کار آنها توسط حساب‌های کاربری محبوب به اشتراک گذاشته می‌شود بدون آنکه نامی از آنها آمده یا مبلغی به آنها پرداخت شود چرا که در دنیای فعلی اینترنت، مالکیت اثر هنری هنوز در اولویت قرار ندارد.

بسته به این که خلق اثری هنری چقدر آسان یا سخت باشد، این راهی ساده برای افراد مشهور است که از آن درآمد داشته باشند. گریمز طی کمتر از ۲۰ دقیقه توانست آثار هنری دیجیتالی به ارزش ۶ میلیون دلار را به فروش برساند.

این آثار هنری به همان دلیل ارزش بالای کارهای هنری فیزیکی از چنین ارزشی زیادی برخوردارند و ماهیت محدود رمزهای غیرقابل معاوضه و کیف پرپول افرادی که رمزارز کافی برای خرید آنها دارند به این ارزش می‌افزاید.

علاوه بر این، نوسانات بازاری که در آن رمزهای غیرقابل معاوضه می‌توانند به سرعت بالا و پائین شوند بدان معنی است که فقط افرادی به آنها وارد خواهند شد که درآمد مازاد کافی دارند تا از خود در برابر سرمایه‌گذاری‌های بد محافظت نمایند  و این مساله بار دیگر موجب مزیت ثروتمندان شده و به نفع آنان خواهد بود.

مشکلات و نواقص آن چیست؟

مشکل واضح این است که بر‌عکس یک نقاشی یا مجسمه‌ای منحصر به فرد، مالکیت دیجیتال، کار هنری کسی را از بعد کپی‌برداری و «مالکیت» آن متوقف نمی‌کند. شما هم می‌توانید محتویات صفحه توییتر گریمز را دانلود کرده و «مالک» آن شوید، بدان معنی که نسخه‌ای از آن را خواهید داشت که می‌توانید به توزیع آن بپردازید.

وی باکنهام، یک هنرمند دیجیتال مقیم لندن به گاردین گفت: «به نظر من رمزهای غیرقابل معاوضه محلی جذاب برای انتشار کارهای هنری نیست. هدف از مالکیت یک اثر هنری این است که بتوانید به آن نگاه کنید و از آن لذت ببرید و خرید رمزی غیرقابل معاوضه هیچ کاری برای کمک به شما در این زمینه انجام نمی‌دهد. رمزی غیرقابل معاوضه تنها ردیفی در یک بانک اطلاعاتی مجلل است که نشان می‌دهد شما «مالک» آن اثر هنری می‌باشید. تنها فایده آن این است که به شما اجازه می‌دهد بعدتر آن اثر هنری را به شخصی دیگر در آن بانک اطلاعاتی بفروشید.»

همچنین دغدغه‌های محیط زیستی وجود دارد که فناوری رمزارز در حال حاضر خیلی با آن در انطباق نیست. تخمین زده می‌شود انرژی مورد نیاز برای استخراج بیت‌کوین برابر با انرژی مصرفی برخی از کشورها است. طی یک سال، بیت‌کوین به میزانی از انرژی برابر با مصرف کشور نروژ نیاز دارد یا تقریبا سه برابر انرژی مصرفی مجموع شرکت‌های اپل، آمازون، فیسبوک، مایکروسافت و گوگل.

جوانی لمرسیر، هنرمند فرانسوی در پستی در بلاگ خود که توضیح می‌دهد چرا انتشار هنر رمزارزی خود را لغو کرد، گفت: «زیر ساخت رمزارزها به طور عمده متکی بر سوخت‌های فسیلی است (۶۴ درصد از برق جهان: ۳۸ درصد با ذغال سنگ و ۲۶ درصد با نفت و گاز طبیعی). انتشار ادامه‌دار دی‌اکسید کربن بعلاوه افزایش پایدار استفاده ما از سوخت‌های فسیلی باعث نزدیک شدن ما به آخرالزمانی اقلیمی شده است.»

مدافعان اما می‌گویند بسیاری از انرژی مورد مصرف بیت‌کوین از منابع تجدیدپذیر انرژی فراهم می‌شود و این واقعیت که بیت‌کوین محدود است و نمی‌تواند برای همیشه استخراج شود نیز به این قضیه کمک می‌کند.

درنتیجه رقابت بر سر این است که آیا می‌توان شبکه بیت‌کوین را با دغدغه‌های محیط‌زیستی منطبق کرد قبل از آنکه عواقب تغییر اقلیم مانند سوءتغذیه، مالاریا، اسهال و شوک گرمایی، به واقعیت دنیای ما مبدل شوند.