بازار ناصرخسرو به ‌واسطه تعطیلی سراسری روزهای ظاهرا آرامی را سپری می‌کند. اما هنوز دلالان دارو در این خیابان حضوری جدی داشته و به تجارت خود ادامه می‌دهند.

دلالان ناصر خسرو، معادله واکسن کرونا

در روزهای گذشته بار دیگر نام خیابان ناصر خسرو به دلیل شایعه خریدوفروش واکسن کرونا در آن بر سر زبان‌ها افتاد. شایعه‌ای که کنجکاوی رسانه‌ها را در پی داشت و بر اساس برخی گزارش‌های منتشر شده در رسانه‌های داخل ایران گویا خریدوفروش واکسن کرونا با مبالغی بین سی تا شصت میلیون تومان انجام می‌شد.

به نظر می‌رسید این واکسن‌های قاچاق بخشی از واکسن‌های وارد شده برای شروع واکسیناسیون از جانب دولت بوده‌اند که به بازار سیاه راه پیدا کرده است.

این شایعه واکنش مسئولان وزارت بهداشت و سازمان غذا و دارو را در پی داشت که قاچاق واکسن‌های وارد شده را غیرممکن می‌دانستند.

کیانوش جهانپور، سخنگوی سازمان غذا و دارو، درباره نحوه توزیع واکسن کرونا گفته بود: «توزیع واکسن‌های کرونای وارداتی همچون سایر کالاهای سلامت ‎‌محور از طریق سامانه (تیتک) خواهد بود.

با توجه به این‌که تیتک، سامانه رهگیری است، هر کالای سلامت ‌محوری که وارد می‌شود، دارای کد تیتک خواهد بود و رهگیری کالاها از طریق آن کد میسر می‌شود، واکسن‌ها پس از شماره‌گذاری در سامانه از طریق خانه‌های بهداشت به دست گروه‌های هدف خواهد رسید.»

جهانپور در پاسخ به این پرسش که آیا با این روش امکان قاچاق معکوس واکسن‌ها وجود خواهد داشت یا خیر، تاکید کرده بود: «زمانی که هر واحد واکسن کرونا وارد می‌شود، کد اختصاصی تیتک دریافت می‌کند که به ‌صورت برچسب روی آن مندرج خواهد بود؛ بنابراین واکسن از طریق هر سامانه‌ای بخواهد وارد شود، قابل اتصال به تیتک است و از این طریق رهگیری می‌شود. از این رو تمام واکسن‌ها از مبدا تا مقصد قابل رصد و رهگیری هستند و امکان قاچاق معکوس واکسن‌های کرونا وجود ندارد.»

با توجه به سخنان جهانپور سوال اصلی این بود که پس دلالان دارو، واکسن‌های ادعایی را از چه راهی به دست آورده‌اند.

از طرف دیگر شرایط توزیع و واکسیناسیون واکسن کرونا در کشورهای دیگر و همچنین شرایط خاص نگهداری این واکسن به صورتی است که نمی‌توان احتمال داد به صورت مسافری به ایران وارد شده است.

در ناصر خسرو چه خبر است

برای آنکه بدانیم آیا فروشندگان واکسن کرونا در بازار آزاد به ‌راستی به واکسن‌های کرونای وارداتی دولت دست پیدا کرده‌اند یا از شرایط ویژه کشور سوءاستفاده کرده و مشخص نیست چه دارویی را به نام واکسن کرونا به مشتری می‌فروشند، با برخی از فعالان بازار ناصرخسرو، داروخانه‌ها و شهروند‌-خبرنگارانی که در روزهای اخیر تجربه مراجعه به این بازار را داشتند، گفت‌وگو کردیم.

به گفته یکی از کسبه بازار ناصر خسرو در هفته دوم فروردین‌ماه برخی دلالان دارو مدعی در اختیار داشتن واکسن کرونا بودند و مبلغ واکسن ادعایی این افراد در چند روز از سی میلیون تومان تا پنجاه میلیون تومان هم رسیده بود. به گفته این فرد اما در روزهای اخیر هیچ‌کدام از دلالان دارو حاضر به پذیرش در اختیار داشتن واکسن نیستند. این فرد دلیل این امر را افزایش نظارت نیروی انتظامی و همچنین تعطیلی بازار به‌ خاطر کرونا می‌دانست. صحبت‌هایی که با مشاهدات یکی از شهروند‌-خبرنگاران ما نیز هم‌خوانی دارد.

سهیل که خودش به ‌خاطر بیماری خاصی که دارد از مشتریان ثابت ناصر خسرو است، به ما گفت: «در روزهای اخیر فضای ناصر خسرو با توجه به نیمه‌تعطیل بودنش ظاهری نیمه‌‌امنیتی دارد و گرچه ماموران نیروی انتظامی حضوری واضح در بازار ندارند اما دلالان و فروشندگان دارو به شدت نسبت به هر مشتری دیرآشنایی گارد دارند و حتی داشتن داروهایی که همیشه به طور قاچاق در ناصر خسرو فروخته می‌شود را انکار می‌کنند.»

بر اساس شنیده‌های سهیل از فروشنده آشنایی در این بازار، «بعد از آنکه گزارش‌هایی مبنی ‌بر فروش واکسن کرونا در ناصر خسرو منتشر شد، نهادهای نظارتی برخی از فعالان این بازار را احضار کرده بودند که سبب ترس در میان دیگر فروشندگان شده بود. اما برخی از شنیده‌ها حاکی از آن است فروشندگانی که مدعی در اختیار داشتن واکسن کرونا هستند به سمت داروخانه‌هایی همچون سیزده آبان و برخی بیمارستان‌ها رفته و در آن حوالی دنبال مشتری می‌گردند.»

فروشنده‌ای که این اطلاعات را در اختیار شهروند‌-خبرنگار ما گذاشته بود، مدعی بود: «فعالان قدیمی بازار هیچ‌یک در موضوع واکسن کرونا ورود نکرده‌اند، چراکه شرایط خاص نگهداری این واکسن امکان نگهداری توسط دلالان را نمی‌دهد و به همین دلیل به نظر می‌رسید فروشندگان واکسن کرونا دارویی غیر از این واکسن را به فروش می‌رسانند و برای همین پس از چند روز و فروش داروهای نامشخص به نام واکسن کرونا محو می‌شوند.»

احتمال قاچاق واکسن کرونا

مالک یکی از داروخانه‌های تهران نیز معتقد است: «احتمال قاچاق گسترده واکسن کرونا به ‌دلیل تعداد بسیار محدودی که وارد شده بسیار کم است و اگر هم باشد در حد چند مورد محدود و در همان ساختار واکسیناسیون است. اما آنچه سبب می‌شود شایعاتی از این ‌دست در جامعه گسترش پیدا کند و جامعه نیز آن را باور کند، بی‌اعتمادی به سیستم توزیع دولت است. مردم باور ندارند در روند وارد کردن و توزیع تخلفی صورت نگیرد. به همین دلیل برخی که تمول مالی دارند حاضراند به هر قیمتی به این واکسن‌های ادعایی دست پیدا کنند و همین مساله سبب می‌شود، سودجویانی در بازار با بی‌رحمی داروهای نامشخصی را به نام واکسن کرونا به فروش برسانند.»

به گفته این فرد: «از همان روزهای اولیه اعلام واردات واکسن کرونا افراد زیادی با مراجعه به داروخانه او خواستار خرید واکسن به هر قیمتی بودند.»

مردم بی‌ اعتماد به سیستم درمان و توزیع دارو

موضوع بی‌اعتمادی مردم به ساختار درمانی و سیستم توزیع واکسن کرونا زمانی جدی می‌شود که بدانیم برخی سودجویان جدای از واکسن کرونا مدعی هستند داروهایی برای درمان قطعی کرونا در اختیار دارند. کسانی که تجربه حضور در حوالی داروخانه هلال‌احمر، سیزده آبان و بیمارستان‌هایی مانند مسیح دانشوری را دارند از مشاهده دلالانی در آن حوالی خبر می‌دهند که از نگرانی مردم به دنبال فرصتی برای فروش داروهای ادعایی در اختیار داشته هستند.

نکته دیگری که مردم را به سمت ادعاهایی از این‌ دست سوق می‌دهد ناهمخوانی تعداد دوزهای وارد شده واکسن کرونا با آمار اعلام شده افراد واکسینه شده در ماه‌های اخیر است.

بنا به خبری که چند روز پیش منتشر شده بود: «علیرضا رئیسی، سخنگوی ستاد ملی مقابله با کرونا، اعلام کرده که تا روز ۱۴ فروردین‌ماه ۱۴۰۰، تعداد ۷۹۰ هزار دوز واکسن وارد شده، ۲۵۰ هزار نفر در کشور واکسینه شده و حدود ۵۶ هزار نفر نیز دوز دوم واکسن را دریافت کرده بودند.

تاکنون ۵۲۰ هزار دوز واکسن اسپوتنیک وی روسیه، ۲۵۰ هزار دوز واکسن سینوفارم اهدایی چین و ۱۲۵ هزار دوز واکسن کووکسین شرکت باهارات بیوتک هند، یعنی در مجموع ۸۹۵ هزار دوز واکسن وارد ایران و بخشی از آن وارد مرحله توزیع و تزریق شده است. مشخص نیست چرا آماری که سخنگوی ستاد ملی مقابله با کرونا اعلام کرده، متفاوت از مجموع آمار واکسن‌های وارداتی است.»

در این میان سردار حسین رحیمی، فرمانده انتظامی پایتخت، در حاشیه چهل و سومین مرحله از اجرای طرح رعد پلیس پیشگیری پایتخت در جمع خبرنگاران با رد فروش واکسن قاچاق کرونا در بازارهای تهران می‌گوید: «در خصوص فروش واکسن مورد خاصی مشاهده نشده است؛ در این باره صحبت زیاد می‌کنند، اما مورد رسمی کشف نکرده‌ایم؛ همچنین در فضای مجازی نیز موردی از خریدوفروش واکسن مشاهده نشده است.»

این‌که به‌راستی واکسن کرونا به بازار سیاه راه پیدا کرده است یا خیر تا زمانی که مردم شایعاتی از این ‌دست را باور کنند، فرصتی است در اختیار سودجویانی که جان مردم را بازیچه منافع خود کنند. سودجویانی که اگر مردم به سیستم درمانی و توزیع رسمی واکسن کرونا باور داشتند، هرگز نمی‌توانستند این‌چنین در بازارهای سیاه دارو جولان دهند.

حال اگر این را در کنار برملا شدن سوءاستفاده تعدادی از مسئولین در خصوص تزریق واکسن سهمیه پاکبان‌ها در شهرهای ایران از جمله آبادان قرار دهیم، دیگر ماجرا شکلی می‌گیرد که همان داستان همیشگی حقیقت موجود و انکار دایمی مسئولین است.