جای خالی حقوق شهری برای شهروندان کم توان

مرد ۴۷ ساله نابینای چابهاری بر اثر سهل انگاری پیمانکاری از پل عابر پیاده سقوط کرد و بر اثر این سانحه لگن و دنده‌هایش شکست. او از روز یکشنبه در بخش آی سی یوی بیمارستان چابهار قرار دارد. این مرد که تحت پوشش سازمان بهزیستی است، نابینای مطلق است و از عصای سفید استفاده می‌کند. وی هر روز از این پل عبور می‌کرده ولی آن روز صبح پیمانکاری که مشغول تعمیر پل عابر پیاده مرکز شهر بود، پس از برداشتن حفاظ بدنه پل، علائم هشداردهنده به شهروندان نابینا را نصب نمی‌کند.

محمد حقانی، شهردار چابهار گفت: «شهرداری کوتاهی خود را در این زمینه می‌پذیرد و من از این شهروند نابینا عذر خواهی می‌کنم و تمامی هزینه‌های درمانی ایشان از محل قرارداد با پیمانکار پرداخت خواهد شد. این پیمانکار در پروژه‌ای در راستای بهسازی فضای شهری کار می‌کرد و متاسفانه در انجام این پروژه پیمانکار اهمال کرده و علائم هشدار دهنده‌ای را برای آگاهی شهروندان نابینا نصب نمی‌کند».

حسن تاوانه رئیس اداره بهزیستی شهرستان چابهار نیز در این رابطه گفت: «بهزیستی شهرستان چابهار بطور مداوم پیگیر وضعیت مناسب سازی مبلمان و معابر شهری بوده است اما با عدم همکاری برخی نهادها شاهد این گونه اتفاقات هستیم. اداره بهزیستی پیگیر وضعیت درمانی این فرد نابینا خواهد بود و با بهتر شدن وضعیت این شخص از کلیه خدمات این نهاد بهره‌ مند می‌شود».

فرماندار شهرستان نیز دستور احقاق حقوق کامل این شخص را از طریق دادستانی داده است هرچند در نظر گرفته شدن شهروندان کم توان در مبلمان فضای شهری از حقوق این شهروندان است که در بسیاری از کشورهای جهان سومی نادیده گرفته می‌شود. شهرهای ایران نیز در زمینه رعایت این اصول بسیار عقب است. به گونه‌ای که محمدباقر قالیباف در مراسم افطار سال ۹۵ در جمع معلولین گفت: «به همه معلولان حق می‌دهم چراکه خدماتی که بتواند سرویس مناسبی به آنها ارائه کند، وجود نداشته و این خدمات حتما درخور شأن آنان نیست؛ البته باید درنظر داشت که شهرداری تهران به‌عنوان مسئول مستقیم این کار به شمار نمی‌رود، بلکه دستگاه‌های ذیربط در این زمینه مسئول هستند».

شهرسازی اصولی با رعایت شرایط شهروندان کم توان خود تخصصی است که حتی بسیاری از شهرهای برتر دنیا نیز هنوز در آن به تبحر نرسیده‌اند چرا که نیازهای افراد معلول بر اساس معلولیتشان از یکدیگر متمایز می‌شود. به طور مثال، گزارش سال ۲۰۱۶ «بهترین و بدترین شهرهای دنیا برای افراد کم توان» شهر نیویورک را جزو پنج شهر برتر دنیا برای نابینایان اعلام می‌کند ولی همین شهر در رده ۱۳۵ام دنیا از لحاظ فراهم سازی شرایط زندگی برای معلولین است.

معیارهای این گزارش برای رتبه بندی، وضع پیاده روها، دسترسی به وسایل نقلیه عمومی، وجود شغل برای افراد با معلولیت و هزینه‌های زندگی هستند. به گزارش سایت والت‌هاب و به نقل از همشهری، معیارهای رتبه بندی شهرها به سه گروه تقسیم شدند.

الف- مسائل اقتصادی

١. استطاعت مالی برای خرید مسکن

٢. هزینه زندگی

٣. نرخ اشتغال معلولان

٤.‌درصد معلولان زیر خط فقر

٥. هزینه سالانه خدماتی که در منزل به معلولان ارایه می‌شود

٦. میانگین درآمد افراد معلول

ب- کیفیت زندگی

١.‌ درصد معلولانی که در منطقه زندگی می‌کنند

٢. تعداد معلمان ویژه برای معلولان به‌ازای هر هزار دانش‌آموز معلول

٣. تعداد رستوران‌هایی که مناسب افراد با صندلی چرخ‌دار هستند به ازای هر هزار نفر

٤. تعداد رمپ‌های مخصوص صندلی چرخ‌دار در پیاده‌روها

٥. تعداد وسایل نقلیه عمومی دارای بالابر صندلی چرخ‌دار

٦.‌ درصد جمعیت معلولی که به پارک دسترسی دارند

٧. مسیرهایی که می‌توان در آن پیاده‌روی کرد

٨. میزاد اثربخشی برنامه‌های درمانی دولت

٩. تعداد فارغ‌التحصیلان دارای معلولیت

١٠. تعداد ساختمان‌هایی که در ‌سال ٢٠٠٠ یا بعد از آن ساخته شده‌اند

١١. آب‌وهوای منطقه

ج- مراقبت‌های پزشکی

١. هزینه ویزیت دکتر

٢. میانگین هزینه بیمه به‌ازای هر شخص

٣. سرانه تعداد پزشکان خانواده و عمومی

٤. کیفیت پزشکان منطقه (با استناد به رتبه‌بندی خود سایت)

٥. کیفیت پرستاران منطقه (با استناد به رتبه‌بندی خود سایت)

٦. کیفیت بیمارستان‌های عمومی

٧. سرانه بیمارستان‌ها

٨. ‌درصد افراد بیمه‌نشده

بررسی معیارهای مطرح شده در بالا نشان می‌دهد که رعایت حقوق شهروندی افراد کم توان تا چه حد در ایران و افغانستان مورد غفلت واقع شده است. با این حال، هیچکس بهتر از این شهروندان نمی‌تواند از مشکلاتشان بگوید. شهروندی از ننوشیدن مایعات یک روز قبل از کلاس‌های دانشگاهش می‌گوید. ملیحه نظیری در حساب توئیتری خود نوشت: «دوران دانشگاه که می‌دونستم فردا کلاس دارم یه روز قبلش مایعات نمیخوردم خدا نکنه فردا به سرویس بهداشتی احتیاج داشته باشم سرویس بهداشتی که اصلا مناسب وضیعت معلولها نیست خدای نکرد نیاز داشتم مجبور بودم بیام خونه قید کلاسها راهم بزنم».

علی تجدد از عدم همدردی و همکاری مردم می‌نویسد: «دخترم را آزمایشگاه بردم. آزمایشگاه خوبی در چهار‌راه گلسار رشت. هن‌و‌هن کنان به مسئولی گفتم یعنی نمی‌شد برای معلولین راه ویلچر بذارید؟ گفت: ببریدش آزمایشگاهی دیگه. آسانسور داشته باشه. دقت کردید؟ عذرخواهی نکرد. همدردی نکرد. گفت اینجا جای شما نیست!»

نگاهی گذرا به آمار، گوشه ای از این تابلو را به تصویر می‌کشد: از ۱۰۴ ایستگاه راه آهن و ۵۴ فرودگاه کشور، کمتر از ۵۰ درصدشان سرویس خدمات ویژه معلولان دارند؛

مهدی جمالی‌نژاد، معاون عمران وزیر کشور نیز به تازگی اعلام کرد: «از ۵۵۸ واحد دانشگاهی آزاد در ایران تنها ۱۸ درصد سرویس‌های بهداشتی، ۳۹ درصد آسانسورها و ۴۴ درصد با سطوح شیبدار برای معلولین مناسب‌سازی شده‌اند و این پایش در دانشگاه‌های دولتی هنوز انجام نشده است».