عمران خان، نخست‌وزیر پاکستان، روز جمعه سفر سه ‌روزه خود به عربستان سعودی را آغاز کرد. اسلام‌آباد و ریاض ده‌ها سال است متحدینی نزدیک بوده‌اند اما اخیرا تنش‌هایی در روابط آن‌ها پیش آمده و به نظر می‌رسد سفر آقای خان برای رفع و رجوع آن‌ها باشد.

این سفر به دعوت محمد بن سلمان، ولیعهد عربستان سعودی، انجام شده است. کارشناسان می‌گویند هدف دو طرف این است که به سطح بسیار نزدیک پیشین روابط بازگردند.

اعتراضات جامعه پاکستانی در عربستان باعث شده بود که پاکستان ماه پیش شماری از دیپلمات‌های خود را از عربستان خارج کند.

به گفته وزارت خارجه پاکستان، آقای خان در دیدار با رهبران عربستان به نواحی مختلف همکاری دو کشور می‌پردازد از اقتصاد و بازرگانی و سرمایه‌گذاری تا محیط زیست و انرژی. فرصت‌های شغلی برای نیروی کار پاکستانی و وضعیت دو میلیون شهروند پاکستان که در عربستان سعودی زندگی می‌کنند از دیگر موضوعاتی است که این وزارتخانه به آن‌ها اشاره کرده است. شهروندان پاکستان سالیانه حدود ۴.۵ میلیارد دلار از درآمد خود را به کشورشان باز می‌فرستند. در دو سال گذشته اما ریاض دست به دیپورت بسیاری از کارگران پاکستانی زده است.

روابط دو کشور در طول این سال‌ها با چالش‌های دیگری هم مواجه شده است. سال گذشته ریاض به تقاضای اسلام‌آباد برای تشکیل جلسه ویژه شورای وزرای خارجه سازمان همکاری اسلامی برای فشار گذاشتن به هند در موضوع کشمیر پاسخ منفی داد. این اختلاف باعث شد پاکستان مجبور شود بدهی یک میلیارد دلاری خود را به عربستان پس دهد و دیگر به دریافت نفت قرضی از این کشور دسترسی نداشته باشد. بدهی مذکور بخشی از بسته‌ای ۶.۲ میلیارد دلاری بود که در نوامبر ۲۰۱۸ اعلام شد و شامل کمک نقدی و نفتی می‌شد. محمد بن سلمان در فوریه ۲۰۱۹ به پاکستان سفر کرده  بود و توافق‌های جدیدی در همین زمینه با آقای خان امضا کرده بود. از دیگر اختلافات سال‌های اخیر عدم ارسال نیرو از سوی پاکستان به ائتلاف تحت رهبری ریاض در جنگ یمن بود.

اسلام‌آباد در منازعه چند سال اخیر بین ایران و عربستان سعودی نیز هرگز سمت‌گیری نکرده و سعی کرده به هر دو کشور نزدیک باشد. در سال ۲۰۱۹ آقای خان اعلام کرد در نشستی در مالزی دعوت می‌کند که با حضور رقبای اصلی وقت عربستان در منطقه (ایران، ترکیه و قطر) برگزار می‌شد. او اما پس از سفر به عربستان چند روز پیش از این نشست سفر خود به مالزی را لغو کرد.

اختلافات ریاض و اسلام‌آباد در حالی بوده که روابط این کشور عربی با هندوستان بهبود یافته است. عربستان در سال‌های گذشته مقادیر بسیاری در پروژه‌های زیرساختی و نفتی هند سرمایه‌گذاری کرده است. هند در ضمن با کشورهای عرب حاشیه خلیج فارس در مسائل ضدتروریستی همکاری می‌کند.

با این حساب رابطه عربستان و پاکستان همچنان از بنیان‌های مستحکمی برخودار است. از میلیون‌ها شهروند پاکستان در عربستان که بگذریم، رابطه بازرگانی آن‌ها نیز قابل توجه است. دو کشور در سال ۲۰۱۹ به ارزش ۱.۷ میلیارد دلار بازرگانی داشتند که البته حدود ۷۴ درصد آن صادرات نفت عربستان به پاکستان بود. کارشناسان می‌گویند توافق ایران و چین باعث شده جایگاه پاکستان به عنوان مشتری نفت برای عربستان ارزشی بیشتر بیابد.

شاه محمود قریشی، وزیر خارجه پاکستان و چند عضو دیگر کابینه نیز در این سفر آقای خان را همراهی می‌کنند. قرار است در طول این سفر چند توافق دوجانبه و یادداشت تفاهم بین دو کشور امضا شود.

آقای خان در ضمن با دکتر یوسف العثیمین، دبیر کل سازمان همکاری اسلامی (که شامل ۵۷ کشور اسلامی از جمله ایران می‌شود)، محمد بن عبدالکریم العیسی، دبیر کل «اتحادیه مسلمانان جهان» (که از سازمان‌های غیردولتی نزدیک به ریاض است) و امامان دو مسجد مقدس مدینه و مکه نیز دیدار می‌کند.

نخست‌وزیر پاکستان قرار است به بندر جده هم سفر کند و در آن‌جا با برخی پاکستانی‌های مقیم نیز دیدار می‌کند.

در بیانیه وزارت خارجه پاکستان راجع به این سفر می‌خوانیم: «پاکستان و عربستان سعودی روابط برادرانه دیرین و تاریخی دارند که ریشه در مذهب یکسان، تاریخ مشترک و پشتیبانی دوجانبه دارد. مشخصه این رابطه همکاری نزدیک در تمامی نواحی و همکاری دوجانبه در مسائل منطقه‌ و جهان و بخصوص مسائل پیش روی امت اسلامی است.»

در چند روز گذشته شاهد سفر ژنرال قمر جاوید باجوه، رئیس ستاد ارتش پاکستان به ریاض نیز بوده‌ایم. او روز چهارشنبه با همتای سعودی‌اش، سپهبد فیاض بن حمد الرویلی، دیدار کرد و بر «نیاز به بهبود روابط ارتش به ارتش بین نیروهای مسلح دو کشور» تاکید کرد. ژنرال باجوه گفت همکاری ریاض و اسلام‌آباد به نفع صلح و امنیت در منطقه است.

آقای باجوه در همکاری با بلال اکبر، سفیر پاکستان در عربستان سعودی، و مقامات نظامی عربستان سعودی مقدمات سفر خان را تدارک دیده است. در ساختار قدرت در پاکستان، رئيس ستاد ارتش از اختیارات بالایی برخوردار است و نقشی تعیین‌کننده در سیاست خارجه دارد.

مالک امین اسلم، وزیر تغییرات اقلیمی پاکستان، روز پنجشنبه گفته بود که دو کشور توافق مهمی در زمینه محیط زیست نیز امضا خواهند کرد. عمران خان در ماه مارس در نامه‌ای به ولیعهد عربستان سعودی گفته بود همکاری دو کشور در مجامع مختلف در مسائل مربوط به تغییرات اقلیمی می‌بایست افزایش یابد.

آقای اسلم پیش از ورود به کابینه کنشگر محیط‌زیست بوده. او از ۲۰۰۲ تا ۲۰۰۷ در دولت وقت پرویز مشرف نیز به عنوان وزیر مشاور محیط‌زیست فعالیت داشت. در سال ۲۰۱۱ بود که به او به حزب «جنبش عدالتِ» آقای خان پیوست. آقای اسلم گفت «توافق سبز» پاکستان و عربستان سعودی «به هم پیوستن دو چشم‌انداز سبز با دو رهبری خواهد بود که آمال جمعیت جوان در دو کشور دوست را در دل دارند.»

محمد بن سلمان ماه گذشته از رهبران قطر، کویت، بحرین، عراق و سودان خواسته بود در یک پروژه عظیم کاشت درخت در منطقه پشتیبانی کنند.

«چشم‌آنداز ۲۰۳۰» عربستان سعودی که هدف اصلی‌اش را می‌توان کاهش اتکای این کشور به درآمد نفتی دانست بخشی به نام «ابتکار سبز سعودی» هم دارد. حدود یک ماه و نیم پیش از جزئيات این طرح پرده برداشته شد و طبق آن عربستان قصد دارد در سالیان پیش رو ۱۰ میلیارد درخت بکارد و با کشورهای دیگر عربی منطقه برای کاشت ۴۰ میلیون درخت دیگر همکاری کند. کاهش تشعشعات کربن و مقابله با آلودگی و فرسایش زمین از سایر اهداف این ابتکار است. آقای اسلم گفته گسترش پارک‌های ملی و اشتغال جوان‌ها در آن‌ها از دیگر نتایج این توافق خواهد بود.

دکتر عارف علوی، رئیس‌جمهور پاکستان، با مقاله‌ای در روزنامه «عرب نیوز» از خواست کشورش برای افزایش همکاری با عربستان سعودی خبر داد. آقای علوی در سال ۲۰۱۹ هنگام سفر محمد بن سلمان به پاکستان به او «نشان پاکستان» را اهدا کرده بود. او در این مطلب به سابقه دوستی دو کشور اشاره کرد و نوشت: «زنده باد دوستی پاکستان و سعودی!»