دوشنبه ۷ مرداد ۱۳۹۸، نخستین محموله از سامانه‌های پیشرفته جاسوسی رادیویی و اخلالگر سامانه‌های ارتباط رادیویی با نام آر-۳۳۰ضِد اِچ (R-330Zh) موسوم به ژیتِل (Zhitel) از سوی روسیه در محل بندر انزلی، پهلوی سابق، تحویل وزارت دفاع و پشتیبانی نیروهای مسلح شد.
وزارت دفاع به دنبال افزایش احتمال حمله نظامی ایالات متحده و متحدین منطقه‌ای‌اش به پایگاه‌های نظامی نیروی دریایی سپاه در اردیبهشت ماه سال جاری، برای خرید تعداد نامشخصی از این سامانه به شرکت روس آبارون اکسپورت روسیه سفارشی ارائه داد، اما برخلاف سفارش‌های قبلی، این‌بار نه تنها مورد موافقت روسیه واقع شد بلکه به طور فوری در عرض تنها سه ماه آماده و تحویل ایران شد.
احتمال آن وجود دارد که موافقت مقامات کرملین با فروش و تحویل این سامانه در راستای یک معامله بر سر سهم ایران در دریای خزر است، معامله‌ای مشابه با اجازه فروش ۵۰ موتور توربوفن آر دی-۳۳ برای جنگنده‌های میگ ۲۹ نیروی هوایی ارتش که در جریان سفر رئیس جمهور روسیه، ولادیمیر پوتین در جریان دومین نشست سران کشورهای حاشیه خزر در مهرماه سال ۱۳۸۶ صورت گرفت.
تاریخچه ژیتِل و کارایی آن توسط نیروهای مسلح ایران
ژیتِل یک ایستگاه اخلالگر ارتباطات دشمن است که توسط کمپانی روسی پروتِک (Protek) توسعه و ساخته شده است و تنها توسط تیپ ۱۸ام موتوریزه ارتش روسیه از سال ۲۰۰۸ مورد استفاده واقع می‌شود. این ایستگاه متشکل از یک کامیون اورال یا کاماز که در آن اتاقک کاربران سامانه‌های شنود و اخلالگر آن قرار دارد و همچنین اجزای اصلی و آنتن اصلی آن بر روی این ایستگاه تعبیه شده‌اند. این کامیون همچنین یک واگن حامل چهار آنتن تلسکوپی آرایه فعال فازی است. این سامانه وظیفه شناسایی، آنالیز، جهت‌یابی و اخلال در سامانه‌های ارتباطی همراه و ماهواره‌ای با فرکانس‌های ۱۰۰ الی دو هزار مگاهرتز را دارد.
نخستین بار در جریان جنگ در شرق اوکراین در سال ۲۰۱۴، این سامانه توسط ارتش روسیه به حمایت از جدایی طلبان بطور کاملا موثری بر علیه نیروهای ارتش اوکراین استفاده شد. حضور این سامانه در میدان نبرد دٌنباس در ۷ کیلومتری از خط مقدم در نوامبر ۲۰۱۷ توسط تصاویر ماهواره‌ای ثبت شد. اما پیش از آن این سامانه به طور موفقیت آمیز جهت اخلال در سامانه‌های هدایتی و ناوبری پهپادهای ارتش اوکراین مورد استفاده قرار گرفت و از دقت آتش توپخانه ارتش این کشور کاست که به طور موثری از نیروهای جدایی طلب ارتش نووروسیا محافظت کرد.
با توجه به قابلیت‌های این سامانه، به طور قطع در اختیار واحدهای نیروی دریایی سپاه پاسداران در منطقه خلیج فارس و تنگه هرمز قرار خواهد گرفت تا با استفاده از آن در سامانه‌های ناوبری و ارتباطی ماهواره‌ای کشتی‌های نظامی و غیرنظامی و همچنین پرنده‌های بدون سرنشین جاسوسی نیروی هوایی و دریایی آمریکا اخلال ایجاد نموده و یا به شنود مکالمات رادیویی نیروهای نظامی منطقه‌ای و فرامنطقه‌ای بپردازد.
پیشتر از آن روسیه، سامانه‌های جاسوسی الکترونیکی آوتوبازا (Avtobaza) را در سال ۱۳۹۰ در اختیار ایران قرار داد تا با استفاده از آن اقدام به اخلال در سامانه هدایت و ناوبری یک فروند پهپاد جاسوسی آر کیو-۱۷۰ نیروی هوایی ایالات متحده نموده و آن را به سمت ایران هدایت نماید تا در آنجا سقوط کرده و اطلاعات حساس تکنولوژی به کار رفته در ساخت آن به دست ایران و روسیه بیفتد. این اتفاق روز ۱۳ آذر ۱۳۹۰ ، ۴ دسامبر ۲۰۱۱، رخ داد و در نهایت یک فروند از این پهپاد فوق پیشرفته با استفاده از این سامانه به غنیمت گرفته شد.
تحویل ژیتِل در قبال واگذاری سهم ایران در دریای خزر
در سال ۱۳۸۶، بر اساس اسناد سری معاونت عملیات نیروی هوایی ارتش ایران، ناوگان هواپیماهای جنگنده این نیرو در وضعیت بسیار بدی به سر می‌بردند. این نیرو دارای ۲۵ فروند جنگنده رهگیر میگ ۲۹ ساخت شوروی سابق بود که در دو شهر تهران و تبریز مستقر بوده و وظیفه محافظت از حریم هوایی این دو شهر و مناطق شمالی کشور را بر عهده داشتند، اما به علت تحریم‌ها تنها ۱۳ فروندشان عملیاتی بوده و از میان این تعداد کم پروازی تنها ۸ فروند آماده به رزم بودند. بقیه عمدتا به علت کمبود موتور زمین‌گیر بودند. به دنبال نیاز مبرم نیروی هوایی ارتش به موتور توربوفن آر دی-۳۳ برای این جنگنده‌ها، مقامات روسیه از این فرصت استفاده کردند تا فروش این موتورها را منوط به عقب نشینی ایران از مواضع خود در رابطه با سهم این کشور در دریای خزر نماید.
پس از آن، مذاکرات بین وزارت دفاع و پشتیبانی نیروهای مسلح و شرکت روس آبارون اکسپورت روسیه صورت گرفت و در نهایت قرارداد فروش ۵۰ موتور آر دی -۳۳ به مبلغ ۱۵۰ میلیون دلار در روز ۲۴ مهر ۱۳۸۶، همان روزی که دومین نشست سران کشورهای حاشیه دریای خزر در تهران برگزار شد بین ایران و روسیه و با امضای رئیس جمهور وقت این کشور، ولادیمیر پوتین منعقد شد و متعاقبا مسئولین جمهوری اسلامی به طور ضمنی از برخی مواضع خود در رابطه با حق حاکمیت ایران بر بخش‌های عظیمی از دریای خزر عقب نشینی کردند. با تحویل این موتورها به ایران، نیروی هوایی ارتش توانست به تدریج ۱۰ فروند از میگ ۲۹های زمین‌گیر خود را در سال‌های ۱۳۸۸ تا ۱۳۹۲ به خدمت بازگردانند.
در آستانه ششمین نشست سران کشورهای حاشیه خزر در ترکمنستان، تحویل سامانه‌های شنود و اخلالگر ژیتِل از سوی روسیه،نشان می‌دهد که مقامات کرملین با استفاده از اجازه فروش سامانه‌های نظامی حیاتی، جمهوری اسلامی را به عقب‌نشینی از مواضع خود در رابطه با سهم ایران در خزر راضی کرده‌اند. آنچه که نظیرش را در سال ۱۳۸۶ هم دیده بودیم.
