به گزارش خبرگزاری فارس، محمد جواد آذری جهرمی، وزیر ارتباطات، هفته گذشته برای پاسخگویی به سوال یکی از اعضای کمسیون امنیت ملی مجلس راهی بهارستان شد. او در پاسخ به سوال این نماینده در مورد دسترسی آزاد به فیلترشکن، گفت: «ما هم اعتقاد به حاکمیت بر فضای مجازی داریم ولی قانون این وظایف را به عهده ما نگذاشته است. لذا وقتی سایتی بسته می‌شود و یا به دلیل تحریم، برخی سایت‌ها به ما خدمات نمی‌دهند، مردم به سراغ فیلترشکن می‌روند. خیلی‌ها هم به بسیاری از این سایت‌ها و وبلاگ‌ها نیاز دارند باید بروند به این سایت‌ها و وبلاگ‌ها، پس باید تقاضاها را مدیریت کرد. زیرا نمی‌توان همه سایت‌ها را بست. او در ادامه سخنانش تاکید کرد: «کسانی که فیلترشکن می‌فروشند و هیچ اتفاقی هم برای آنها پیش نمی‌آید، از زیرساخت‌های همین کشور استفاده می‌کنند، اما چرا طبق قانون فروش فیلترشکن جرم محسوب نمی‌شود. این موضوعات باید در مرکز ملی فضای مجازی حل و فصل شود». به نظر می‌رسد هیچ‌کس حاضر به پذیرش مسئولیت نیست. فردخت شاه‌حسینی رئیس گروه اطلاع‌رسانی و رسانه وزارت ارتباطات نیز نسبت به مسئولیت ساماندهی فیلترشکن‌ها اظهار بی اطلاعی کرد. اما چرا در حالی‌که فیلترینگ صورت می‌گیرد، فیلترشکن بدون هیچ ممانعتی به فروش می‌رسد؟
فضای مجازی در ایران مخاطبان بسیاری دارد. به گفته وزیر ارتباطات، در حالی که حدود ۷۳ میلیون کاربر اینترنت در کشور وجود دارد، بیش از ۴۰ میلیون نفر تنها عضو پیام رسان تلگرام هستند. بسیاری از این افراد در سایر شبکه‌های مجازی نیز فعالیت دارند. به‌رغم فیلتر شدن بسیاری از شبکه‌های پیام رسان مانند تلگرام، توئیتر و فیس‌بوک، آمار اعلام شده توسط وزارت ارتباطات، همچنان نشان از استفاده گسترده از این پیام رسانها دارد. در حال حاضر در ایران، برای ورود به این پیام رسانها و یا وبسایت‌های فیلتر شده، نیاز به فیلترشکن دارید. تهیه این فیلترشکن‌ها بسیار ساده است. کافی است به وبسایت یکی از شرکت‌های ارائه دهنده فیلترشکن رجوع کنید و وارد وبسایت آزاد و بدون فیلتر آن شده و پس از اتصال به سیستم بانکی، با پرداخت آنلاین پول، در ایمیل خود شناسه و گذرواژه مورد نیاز برای استفاده از فیلترشکن را دریافت کنید.
قانون فیلترینگ
اساسا فیلترینگ در ایران ساز و کار مشخصی ندارد. در بسیاری از مواقع به‌رغم اینکه مسئولیت بررسی و کنترل فضای مجازی با شورای ملی فضای مجازی است، اما دادستانی راسا و بدون هماهنگی با سایر نهادها، نسبت به صدور احکام فیلترینگ اقدام می‌کند. در ایران تلگرام و اینستاگرام از پر مخاطب‌ترین شبکه‌های اجتماعی هستند. پس از آنکه حکم فیلترینگ تلگرام به شکل ناگهانی صادر شد، سرپرست معاونت فضای مجازی دادستانی کل کشور و دبیر کارگروه تعیین مصادیق مجرمانه در گفتگو با مشرق نیوز از وجود حکم فیلترینگ برای شبکه اینستاگرام نیز خبر داد. او در ادامه افزود: «اینستاگرام یک بار فیلتر شد و دولت وعده داد که با کمک فیلترینگ هوشمند می‌تواند این فضا را کنترل کند اما متأسفانه در این زمینه هزینه زیادی انجام شد ولی به نتیجه‌ای نرسیدیم. هم اکنون دستور قضائی برای فیلتر این سرویس داریم و نظر اکثریت شورای عالی فضای مجازی و دیگر تصمیم‌گیران نیز مبنی بر فیلتر شدن این سرویس است».
گردش مالی تجارت فیلتر شکن
بازار فروش فیلتر شکن غیرشفاف است. بنابراین آماری در این مورد وجود ندارد. به گزارش پایگاه خبری آفتاب رضا الفت‌نسب، دبیر اتحادیه کسب‌وکارهای فضای مجازی نیز از میزان گردش مالی این‌کار اظهار بی‌اطلاعی کرد. او گفت با توجه به اینکه زیرساخت‌های ارتباطی تحت نظر وزارت ارتباطات است، بنابراین آمار دقیق را باید از این وزارت‌خانه درخواست کرد. سپیده حبیبی، عضو انجمن صنفی کسب‌وکارهای اینترنتی معتقد است گردش مالی این صنف بسیار بالاست. او گفت: «اگر فرض کنیم ۵ میلیون نفر از ۴۰ میلیون کاربر تلگرام از از «وی پی ان» پولی استفاده کنند و هر کدام تنها ۱۰ هزار تومان ماهانه پرداخت کنند، چیزی در حدود ماهی ۵۰ میلیارد تومان و سالی ۶۰۰ میلیارد تومان گردش مالی در این صنف وجود دارد. پیشتر نیز روزنامه همشهری از گردش مالی ماهانه بین ۵۰ تا ۷۵ میلیارد تومان در تجارت فیلترشکن خبر داده بود».
حق دسترسی آزاد به اطلاعات
گردش آزاد اطلاعات در دنیای امروز یکی از معیارهای توسعه یافتگی است. توسعه زیرساخت‌ها برای دستیابی به اینترنت پرسرعت و ارزان، جزئی از تلاش‌هایی است که کشورهای در حال توسعه به منظور ارتقای خود در جایگاه بین‌المللی انجام می‌دهند. دسترسی به جریان آزاد اطلاعات، حق افراد است، اما شهروندان ایرانی از آن محرومند. در حالی‌که فیلترینگ تلگرام اقدامی شکست خورده تلقی می‌شود، اما حاکمیت همچنان تاکید بر محدودیت دارد. به‌رغم ادعای اسحاق جهانگیری معاون اول رییس جمهور در دوران انتخابات مبنی بر لزوم اجرای سند گردش آزاد اطلاعات در دستگاه‌های دولتی، شرایط نه تنها بهبود نیافته، بلکه محدودیت سرعت و فیلترینگ گسترده هر روز دسترسی به فضای مجازی را برای مردم سخت‌تر می‌کند. وبسایت Speedtest یکی از مشهورترین وبسایت‌های بررسی سرعت دانلود در جهان است. بر اساس گزارش این وبسایت که در ماه آوریل ۲۰۱۹ منتشر شد، ایران در رتبه ۱۳۱ و پایین‌تر از کشورهایی چون عراق، سومالی، اتیوپی، رواندا و اوگاندا قرار دارد. با این شرایط و با توجه به سرعت پایین، شهروندان داخل ایران برای دسترسی آزاد به اینترنت می‌بایست هزینه‌ای اضافه متحمل شوند تا بتوانند با استفاده از «وی پی ان» به بدیهی‌ترین خواسته خود یعنی دسترسی به وبسایت‌ها و پیام رسان‌های مختلف داشته باشند.
مقایسه وضعیت اینترنت ایران در قیاس با همسایگان
حاکمان در ایران دسترسی آزاد به تمامی وبسایت‌ها را مستلزم خطرات امنیتی می‌دانند. بارها از سوی مقامات قضایی و امنیتی ایران شنیده‌ایم که دشمنان با سرقت اطلاعات شهروندان ایرانی، از آن سوء استفاده می‌کنند. اما سوال اینجاست که چرا این خطرات برای سایر کشورهای جهان وجود ندارد. کافی است به ترکیه کشور همسایه ایران سفر کنید. در بدو ورود به فرودگاه، نخستین چیزی که جلب نظر می‌کند، اینترنت پرسرعت و عدم وجود فیلترینگ بر پیام رسانها و وبسایت‌های مختلف است. به گزارش جهان صنعت، در حالی‌که در سال ۹۵ سرانه پهنای باند اینترنت به ازای هر شهروند ایرانی تنها چهار کیلوبیت بر ثانیه، از میزان بیش از ۱۰۰ ترابیت ظرفیت پهنای باند موجود در دنیا بود، سرانه کشور ترکیه در این حوزه ۵۰ کیلوبیت و کشور قطر ۱۰۰ کیلوبیت برآورد می‌شد. طی ۳ سال اخیر نیز به‌رغم تبلیغات گسترده دولتی، تغییر مثبت محسوسی در شرایط ایجاد نشده است. نارضایتی مردم از سرعت پایین و اختلالات مکرر در دسترسی به اینترنت، در کنار فیلترینگ گسترده و محدودیت‌های اعمال شده نشان از عقب ماندگی ایران در این بخش دارد.
