دولت جو بایدن فعلا نمی‌خواهد به پیمان «آسمان‌های باز» با روسیه بازگردد. یک سخنگوی وزارت خارجه آمریکا روز پنجشنبه با اعلام این خبر، گفت روسیه تا به حال برای بازگشت به پیروی از این معاهده، هیچ قدمی برنداشته است.

این خبر را اولین بار خبرگزاری آسوشیتدپرس منتشر کرد. این خبرگزاری به نقل از منابعی درون وزارت خارجه اعلام کرد که وندی شرمن، معاون وزیر، تصمیم بایدن در این زمینه را به روس‌ها خبر داده است.

پیمان «آسما‌ن‌های باز» در سال ۱۹۹۲ در هلسینکی فنلاند امضا شد و یکی از پیمان‌های متعددی است که دولت دونالد ترامپ از آن خارج شد. بر اساس این معاهده که مدت کوتاهی پس از سقوط شوروی امضا ‌شد، دولت‌های عضو اجازه یافتند در حریم هوایی یکدیگر پروازهای غیرمسلح تجسسی انجام دهند تا در مورد فعالیت‌ها و نیروهای نظامی، داده‌هایی جمع‌آوری کنند. در حال حاضر، ۳۴ کشور عضو این معاهده‌اند که بیشتر آن‌ها کشورهای عضو پیمان ناتو هستند به ‌اضافه روسیه و متحد آن، بلاروس.

متن پیمان یاد شده نزد کانادا و مجارستان است که در مذاکراتی که به امضای آن منجر شد، نقش مهمی داشتند. هدف اصلی این معاهده، اعتمادسازی بین روسیه و غرب در دوران پس از پایان جنگ سرد بود. این پیمان از سال ۲۰۰۲ اجرایی شد و از آن هنگام تاکنون، بیش از ۱۵۰۰ پرواز تحت لوای آن صورت گرفته است.

دولت ترامپ سال گذشته با اشاره به نقض پیمان روسیه، از آن خارج شد. بایدن در ماه مه ۲۰۲۰ یعنی در میانه کارزار انتخاباتی‌اش، خروج ترامپ را «کوته‌بینانه» خوانده بود اما حالا اعلام کرده است که خود نیز قصد بازگشت ندارد.

رئیس‌جمهوری آمریکا و همتای روسش، ولادیمیر پوتین، به‌زودی با هم دیدار می‌کنند و حالا یکی از مسائلی که می‌توانست موردتوافق دوجانبه قرار بگیرد، کنار گذاشته می‌شود. با این حساب، تنها یک معاهده عمده کنترل تسلیحات بین این دو ابرقدرت هسته‌ای باقی مانده و آن معاهده «نیو استارت» است که در سال ۲۰۱۰، بین باراک اوباما و دیمیتری مدودف امضا شد.

ترامپ برای تمدید این معاهده هیچ قدمی برنداشت اما بایدن پس از آغاز کار، آن را به‌مدت پنج سال تمدید کرد و روند رسمی بازبینی در تصمیم ترامپ برای خروج از پیمان «آسمان‌های باز» را نیز پی گرفت. بنا بر پیمان «نیو استارت»، آمریکا و روسیه هر یک به در اختیار داشتن ۱۵۵۰ کلاهک و ۷۰۰ موشک و بمب‌افکن محدود می‌شوند. در ضمن دو کشور اجازه دارند با بازرسی حضوری از تسلیحات یکدیگر، راستی‌آزمایی انجام دهند.

به گفته مقام‌های وزارت خارجه در گفت‌وگو با آسوشیتدپرس، خانم شرمن به همتای روس خود، سرگئی ریابکوف، گفته روند بازبینی تمام شده است و آمریکا قصد بازگشت به پیمان را ندارد. چند ساعت پس از انتشار این خبر، وزارت خارجه آمریکا هم آن را تایید کرد.

وزارت خارجه آمریکا در بیانیه‌ای رسمی، از «زیر سوال رفتن پیمان آسمان‌های باز با تخلف‌های روسیه» ابراز تاسف کرد. در این بیانیه اشاره شده است که «رفتارهای روسیه، از جمله اقدام‌های اخیرش در رابطه با اوکراین، اقدام‌های یک کشور شریک که به اعتمادسازی متعهد باشد، نیست.»

پوتین و بایدن حدود دو هفته دیگر یعنی در روز ۱۶ ژوئن، در ژنو سوئیس دیدار می‌کنند. روابط دو کشور در سطح بسیار پایینی قرار دارد و دولت بایدن همین چند هفته پیش، به دلیل دخالت روسیه در انتخابات ۲۰۲۰، هک گسترده معروف به «سولار ویندز» و ادامه اشغال شبه‌جزیره کریمه، تحریم‌های جدیدی علیه این کشور اعمال کرده است.

این تحریم‌ها از تغییر رویکرد آمریکا نسبت به زمان ترامپ حکایت دارد اما در عین حال، بایدن تصمیم گرفته است شرکتی که مسئول ساخت خط لوله «نورد استریم ۲» روسیه است را تحریم نکند. او چند روز پیش گفت که این اقدام برای پاسداشت رابطه آمریکا با متحدان اروپایی‌ آن انجام شده است. آقای بایدن از ابتدا با این خط لوله که کار ساخت آن تابستان امسال به پایان می‌رسد و قرار است به روسیه دسترسی مستقیم‌تری به بازار اروپا بدهد و در ضمن منشا قابل اتکای گاز برای اروپایی‌ها باشد، مخالف بود.

مجلس دومای روسیه هفته پیش به خروج از این معاهده رای داده بود اما تا همین چند روز پیش، مقام‌های مسکو و واشنگتن همچنان می‌گفتند حفظ معاهده ممکن است. لایحه خروج روسیه تنها زمانی رسمی می‌شود که «شورای فدراسیون»، مجلس بالاتر از مجلس روسیه، نیز آن را تایید کند. این موضوع احتمالا در روز دوم ژوئن اتفاق می‌افتد و سپس، با امضای پوتین رسمی می‌شود. خروج رسمی روسیه شش ماه طول می‌کشد.

در هفته‌های گذشته مقام‌های آمریکا همچون آنتونی بلینکن، وزیر خارجه، و جیک سالیوان، مشاور امنیت ملی، هشدار داده بودند که اگر روسیه به تخلف‌هایش ادامه دهد، آمریکا چاره‌ای جز بازنگشتن به «آسمان‌های باز» نخواهد داشت. بلینکن هفته گذشته در ایسلند با همتای روسش، سرگئی لاوروف، دیدار کرد و سالیوان نیز روز دوشنبه با همتای روس خود، نیکولای پاتروشف، گفت‌وگو کرد.

بسیاری از نمایندگان دموکرات کنگره و کشورهای عضو اتحادیه اروپا از آمریکا خواسته بودند به فکر بازگشت به «آسمان‌های باز» باشد. آن‌ها در ضمن از روسیه درخواست کردند اجازه پرواز در حریم هوایی‌اش را صادر کند، به‌خصوص بر فراز منطقه کالینینگراد که بین لیتوانی و لهستان (دو عضو ناتو) واقع شده است؛ اما روسیه اعلام کرد محدودیت‌هایی که در این زمینه اعمال کرده، مطابق تعهداتش در این معاهده است و روی این موضوع دست گذاشت که آمریکا نیز محدودیت‌های وسیعی در مورد پرواز بر فراز آلاسکا اعمال کرده است.

مسکو در ضمن، در دوران پس از خروج آمریکا، از کشورهای عضو ناتو خواسته بود تضمین دهند تا داده‌هایی که هنگام پرواز بر فراز روسیه جمع می‌کنند به آمریکا تحویل ندهند؛ اما این کشورها حاضر نشدند چنین تضمینی بدهند.