«دولت موظف است وسايل آموزش و پروش رايگان را براي همه ملت تا پايان دوره متوسطه فراهم آورد و وسايل تحصيلات عالی را تا سرحد خود كفايی كشور به طور رايگان گسترش دهد.» اصل سی ام قانون اساسی کشور بر رایگان بودن امرتحصیل تا پایان دوره متوسطه تاکید می‌کند. این قانون دولت را موظف به تامین امکان تحصیل برای همه افراد کشور می‌داند. واقعیت امر نه تنها فاصله جدی با اصل سی‌ام قانون اساسی دارد بلکه اساسا آن را نقض می‌کند.
«امروز ما عملا چیزی به نام «مدارس دولتی رایگان» نداریم چون در محروم‌ترین نقاط کشور هم یک مبلغی از والدین به اشکال مختلف گرفته می‌شود». به گزارش ایلنا بازرس شورای هماهنگی تشکل‌های صنفی فرهنگیان و فعلال صنفی معلمان جعفر ابراهیمی از رویکرد حاکم در آموزش و پرورش انتقادی جدی دارد. ابراهیمی در ارتباط با برتری گفتمان «پولی‌سازی» در مدارس می‌گوید:« بعد از جنگ، همواره یک سیاست کلی در آموزش و پرورش غالب بوده است و آن هم پولی‌سازی و کالایی‌سازی هرچه بیشتر آموزش است. وزیر آموزش پرورش، فرقی نمی‌کند چه کسی و از چه جناحی باشد، باید این اصل- پولی‌سازی- را پیش ببرد و هزینه مدرسه را بیشتر از پیش به جیب مردم و والدین وابسته نماید؛ حال اینکه، این روند غیرقانونی و ضد آموزشی که به اسم «مشارکت‌های مردمی» انجام می‌گیرد و در اصل نوعی خالی کردن جیب دانش آموزان و والدین است، بر خلاف اصل ۳۰ قانون اساسی است».
ابراهیمی درباره عملکرد دولت در خصوصی‌سازی آموزش و پرورش گفته «دولت تاچر که در نئولیبرالیزه کردن خدمات اجتماعی از جمله آموزش عمومی شهره و بی‌رقیب است، تنها توانست ده درصد آموزش عمومی بریتانیا را خصوصی کند. اما در ایران از سال ۹۲ تاکنون مدارس خصوصی از هشت درصد به حدود پانزده درصد رسیده است و در نتیجه باید گفت ایران در این زمینه، رکوردار است. اگر می‌توانستند اصل ۳۰ را از قانون اساسی حذف می‌کردند».
به گفته‌ی این فعال صنفی معلمان، «مدرسه» به مدد سیاست‌گذاری غلط و همسو با منافع مافیای آموزشی و بنگا‌‌ه‌های آموزشی دچار بحران جدی است و «بنگاهی» و کارت‌خوانی شدن مدارس در راستای پولی‌سازی آموزش، بی‌ثبات شدن شغل معلمی در کنار رویکرد غیرمشارکتی و غیردموکراتیک ساختار نظام آموزشی و حذف ذینفعان و برخورد با مطالبه‌گران صنفی و آموزشی، همگی نشان از بالا گرفتن این بحران دارند.
در ابتدای امسال رئیس سازمان سابق نهضت سوادآموزی ایران علی باقرزاده از وجود ۱۱ میلیون کم‌سواد و حدود ۹ میلیون بی‌سواد مطلق در کشور خبر داده بود. طبق آمار رسمی سازمان جهانی یونسکو نرخ جمعیت بی‌سواد در کشورهای منطقه از جمله در ۵ کشور ازبکستان، تاجیکستان، ترکمنستان، قزاقستان و قرقیزستان به صفررسیده است.
روند پولی شدن آموزش در ایران مانع بزرگی برای ادامه تحصیل اقشار کم درآمد می شود. سدی که شرط امکان عبور از آن از توان این خانواده‌ها خارج است. این مسئله منجر به دامن زدن بی‌سوادی و شکاف هر چه بیشتر اقشار کم در آمد از حق ابتدایی خود یعنی آموزش می‌شود.
