شبکه خبری «روسیاالیوم»، روز جمعه گذشته، چهارم تیر ۱۴۰۰ اعلام کرد که دولت روسیه توافق‌نامه‌ای را برای ایجاد یک مرکز لجستیکی در سودان به تصویب رسانده است که هدف از آن تأمین مواد مورد نیاز و تجهیزات فنی برای نیروی دریایی روسیه است. این در حالی است که سودان تا کنون در ارتباط به این موضوع هیچ اظهار نظری نکرده است. این تصمیم پس از آن اتخاذ شد که ولادیمیر پوتین، رئیس جمهوری روسیه در دوم ماه تیر فرمانی را در پیوند به این اقدام از دولت روسیه دریافت کرد تا آن را امضا کند.

البته عمر البشیر، رئیس جمهوری پیشین سودان، در مصاحبه‌ای در سال ۱۳۹۶، از احتمال ایجاد پایگاه نظامی روسیه در دریای سرخ خبر داد، اما اندکی پس از آغاز کار روی این پروژه، دولت بشیر سقوط کرد. در سال ۱۳۹۹، دولت جدید سودان، کار ساخت پایگاه مزبور را متوقف کرد و به دنبال آن، روسیه تمام ابزارها و تجهیزات خود را از منطقه واقع در سواحل دریای سرخ خارج کرد. همان‌گونه که پیش‌بینی می‌شود شمار پرسنل پایگاه لجستیکی روسیه پس از تأسیس، بیشتر از ۳۰۰ نفر نخواهد بود، علاوه بر چهار کشتی روسی که در این پایگاه مستقر خواهند شد.

با آن‌که روسیه تمایل بسیاری برای ایجاد روابط با سودان دارد، دولت سودان علی‌رغم حضور یاسین ابراهیم یاسین، وزیر دفاع سودان در مسکو، تا کنون در این زمینه هیچ اظهار نظری نکرده است. روسیه خبر تصویب این پروژه را با هدف نشان دادن گرایش دو طرف برای تأسیس این پایگاه، زمانی منتشر کرد که وزیر دفاع سودان در روسیه به سر می‌برد.

در حالی‌که روسیه از سال‌ها به این سو نقش قابل ذکری در تحولات سودان دارد، سرلشکر فتح‌الرحمن محی‌الدین صالح، رئیس پیشین ستاد نیروی دریایی سودان، گفت که «روابط میان روسیه و سودان در سال ۱۳۴۸ و پس از کودتای دولت رئیس جمهور جعفر نمیری، آغاز شد و مسکو در چارچوب همکاری‌های نظامی‌اش با سودان، تانک‌ها و سلاح‌های ساخت روسیه را به ارتش سودان فرستاد و عزیمت افسران سودانی برای فراگیری آموزش‌های نظامی، به روسیه آغاز شد.» در سال ۱۳۴۹، روسیه اقدام به تأسیس نیروی پدافند هوایی سودان کرد. با این حال، همکاری روسیه با سودان نتوانست ادامه پیدا کند و به دنبال کودتادی نظامی سرگرد هاشم عطا در سال ۱۳۵۰، همکاری میان دوجانب کاملا متوقف شد. در سال ۱۳۹۶، روسیه کار احداث پایگاه لجستیکی را در سودان آغاز کرد، اما این کار نیز با سقوط رژیم عمر البشیر تعطیل شد. از آن‌جا که مسکو و خارطوم برای ساخت پایگاه دریایی در سودان شتاب بسیاری داشتند، توافقی که در این زمینه میان دوطرف به امضا رسیده بود، مبهم بود و منافع سودان به طور درست در آن مشخص نشده بود و یگانه هدف از ایجاد پایگاه، حمایت سودان توسط روسیه بود.

پس از سقوط رژیم عمر البشیر، دولت سودان با صدور فرمانی، توافق‌‌نامه همکاری با روسیه را به حالت تعلیق در آورده و خواستار تجدید نظر در مفاد آن شد تا منافع هر دو کشور را تأمین کند، سپس، کمیته‌ای برای بازنگری و بررسی توافق‌نامه تشکیل شد.

رئیس پیشین ستاد نیروی دریایی سودان، گفت که «تصویب ابتکارعمل برای از سرگیری کار پروژه احداث پایگاه، نه تنها تمایل روس‌ها را برای تکیمل این پایگاه نشان می‌دهد، بلکه بیانگر حسن نیت مسکو برای برقراری روابط با سودان است، علی‌رغم این‌که روسیه به دنبال توقف کار در پروژه، تمام تجهیزات خود را از سودان خارج کرده است.» وی افزود که «سودان به حمایت نظامی نیاز دارد و می‌تواند با استفاده از تجارب روسیه، از منابع مختلف دریایی بهره‌مند شود، بنابراین، به عقیده من هیچ مشکلی برای از سرگیری کار ساخت پایگاه لجستیکی وجود ندارد.» محی‌الدین صالح با اشاره به «نیازمندی سودان به برقراری روابط با روسیه به منظور دستیابی به تسلیحات، گفت که چنین روابطی می‌تواند زمینه ایجاد نیروی دریایی قابل مقایسه با نیروهای منطقه را فراهم کند که هدف از تشکیل آن حمایت از سواحل کشور باشد.»

رئیس پیشین ستاد نیروی دریایی سودان، خاطرنشان کرد که برای رسیدن به این مأمول، سودان باید در گام نخست، مجلس قانون‌گذاری را تشکیل دهد تا مجلس به بررسی توافق‌نامه و تصویب آن بپردازد. البته از آن‌جا که این پایگاه برای اهداف تدراکاتی ساخته می‌شود، پس شامل هیچ گونه فعالیت نظامی یا آموزشی نخواهد بود.» وی افزود که «وزیر دفاع سودان برای شرکت در یک گردهمایی بزرگ نظامی عازم روسیه شده است، بنابراین، ممکن است وی پیشنهاد از سرگیری ساخت پایگاه مزبور را به مقامات روسیه داده باشد و مسکو نیز با توجه به تمایلی که برای برقراری روابط با خارطوم دارد، تصمیم گرفته است تصویب پروژه را هرچه زودتر اعلام کند.»

نکوهش آشکار

از سوی دیگر، صادق مقلی، کارشناس امور روابط سودان و روسیه، گفت که دو سال پیش و به دنبال سقوط رژیم عمر البشیر، شبکه خبری «روسیاالیوم» اعلام کرد سودان در آخرین سفر عمرالبشیر به مسکو، توافق‌نامه‌ای را با مسکو امضا کرده است. در این توافق‌نامه آمده است که مسکو قصد دارد یک مرکز تدارکاتی را در دریای سرخ است برای کشتی‌های روسی حامل کلاهک‌های هسته‌ای ایجاد کند. براساس گزارش منتشر شده توسط شبکه خبری «روسیاالیوم»، رئیس جمهوری روسیه نیز این تصمیم را تأیید کرده است. در آن زمان، دولت سودان هیچ اظهار نظری در این زمینه نکرد و از فاش کردن توافق‌نامه خودداری کرد حتی دولت انتقالی و وزارت دفاع نیز تا هنگام سفر هیئت نظامی ایالات متحده به سودان در مورد این توافق‌نامه صحبت نکردند و سرانجام اعلام شد که دولت انتقالی سودان تصمیم گرفته است از توافق با مسکو صرف نظر کند.

صادق مقلی، گفت که «تصمیم روسیه برای ساخت مرکز لجستیکی در سواحل سودان، پرسش‌های متعددی را مطرح می‌کند، نخست این‌که مسکو همواره بر خلاف اصول دیپلماتیک، این توافق‌نامه را به طور یک‌جانبه اعلام می‌کند، در حالی‌که این امر باید به طور همزمان و از سوی هر دو کشور اعلام می‌شد. بنابراین، حکومت انتقالی سودان یا حداقل وزارت دفاع می‌بایست انعقاد چنین توافق‌نامه‌ای را با مسکو تأیید یا رد کند. از این‌رو تا زمانی‌که دولت انتقالی سودان به سکوت خود ادامه دهد، چنین توافق‌نامه‌ای را نمی‌توان یک واقعیت عینی دانست.»

روابط سودان با آمریکا

صادق مقلی در مورد روابط ایالات متحده و سودان و تأثیر احداث این پایگاه بر روابط واشنگتن و خارطوم، گفت «شکی نیست که این خبر، باعث برانگیخته شدن خشم ایالات متحده می‌شود، زیرا این تصمیم علاوه بر تأثیر مستقیمی که در عرصه رقابت‌های بین‌المللی برای گسترش نفوذ در منطقه دارد، امنیت دریای سرخ را نیز سوال می‌برد.»

همچنان، رئیس پیشین ستاد نیروی دریایی سودان معتقد است که «سودان یک کشور مستقل و دارای حاکمیت است، بنابراین، هیچ کشوری نمی‌تواند شروط و خواسته‌های خود را بر آن دیکته کند. افزون براین‌که روابط میان کشورها باید متعادل باشد و سودان از سیاست محورها که به منافع کشور آسیب می‌رساند، دوری کند.»

در همین راستا، صادق مقلی، گفت «تا زمانی‌که این خبر به صورت یک‌جانبه اعلام شود، نمی‌توان اطمینان داشت که دولت انتقالی سودان آن را تأیید کرده است، به ویژه این‌که تا کنون هیچ بیانیه رسمی در باره توافق‌نامه مزبور صادر نشده است.» وی افزود «اگر منعقد شدن چنین توافق‌نامه‌ای درست باشد و دولت سودان با آن موافقت کرده باشد، پس چنین امری می‌تواند عمق سردرگمی و ناهماهنگی را در سیاست خارجی سودان نشان دهد و از آن‌جا که این توافق‌نامه به بخش نظامی تعلق می‌گیرد، بعید به نظر می‌رسد که قوه مجریه آن را مورد مطالعه و بررسی قرار داده باشد.»

با توجه به نزدیکی میان واشنگتن و خارطوم و گام‌های مثبتی که برای گسترش روابط میان دو جانب برداشته شده است، ساخت چنین پایگاهی توسط روسیه در سواحل سودان نمی‌تواند برای واشنگتن قابل پذیرش باشد. علاوه برآن، به فرض این‌که توافق‌نامه‌ای یادشده صحت داشته باشد، باید در گام نخست نهاد قانون‌گذاری آن را تصویب کند، در حالی‌که مجلس قانون‌گذاری سودان تا به حال تشکیل نشده است.