نماینده تهران و نایب رئیس کمیسیون اقتصادی مجلس، درخصوص آخرین وضعیت شرایط مسکن گفته است که یک جوان، پس از ۵۰ سال صاحب خانه خواهد شد. اگر جوانی را ۲۰سالگی فرض کنیم، در ۷۰ سالگی صاحبخانه می‌شوید؛ یعنی در حدود سن بازنشستگی.
فرید موسوی در گفت‌وگو با خبرگزاری «برنا» گفته است: «بر اساس برخی آمارها مدت زمان انتظار برای مالک شدن یک جوان بیش از ۵۰ سال است و جوانان پس از ۵۰ سال می‌توانند منزلی تهیه کنند، که خود آمار نگران کننده و ناراحت کننده‌ای است».
موسوی در رابطه با وضعیت مسکن عنوان کرده است: «وضعیت بازار مسکن متاسفانه از سال‌های گذشته همواره دچار تلاطم شده و زمانی که دولت‌ها سعی داشتند تا برای ساماندهی آن نسخه بپیچند، به دنبال مُسَکن بودند».
نماینده مردم در مجلس شورای اسلامی، خبراز تصویب قانونی در پیوند با خروج وضعیت مسکن از شرایط حاضر داد. وی با ذکر این ادعا که «مشکلی در زمینه عرضه خانه نداریم، بلکه ساختار تقاضا نامناسب است»، توضیح می‌دهد:« تا زمانی که تقاضای سوداگرانه در بازار داریم، هیچ وقت بحث مسکن کنترل نمی‌شود. چرا که در این بازار سوداگرایانه، ریسک کم و بازدهی بالایی وجود دارد. طی بیست سال گذشته بازدهی بخش زمین دو برابر افزایش سطح عمومی قیمت‌ها بوده است. این در حالی است که در هیچ بخش اقتصادی این اتفاق نیفتاده است».
نماینده مجلس شورای اسلامی در ادامه می‌افزاید: «در چنین وضعیتی به جای اینکه این سوداگری‌ها را مدیریت کنیم، گفته‌ایم زمین‌هایی که در اختیار دولت است به ساخت مسکن اختصاص داده و وام و تسهیلات ارزان بدهیم».
موسوی همچنین تصریح می‌کند: «در گذشته گفته می‌شد مشکل مسکن ناشی از عرضه است و عرضه را باید مدیریت کنیم تا به نیازها جواب بدهیم. در حالی که بر حسب آمار از ۱۰۶ خانوار کشور ۱۰۰ واحد مسکونی داریم و در عرضه مشکل خاصی نداریم، اما آنچه وجود دارد بحث عدم ساختار مناسب تقاضا است».
در همین راستا، چندی قبل سید ابوالفضل موسوی بیوکی، نایب رئیس کمیسیون عمران مجلس، نیز گفته بود: «هدف‌گذاری دولت به لحاظ کمی، تولید ۹۰۰ هزار واحد مسکونی برای دو سال است، بر اساس آمار مرکز آمار بر اساس سرشماری سال ۹۵ به لحاظ کمی، تعداد مسکن بیشتری نسبت به تعداد خانواده‌ها داریم».
وی همچنین گفته بود: «طبق آمار حدود یک و نیم میلیون نفر فاقد مسکن هستند، بنابراین نیاز است که حداقل به همین میزان مسکن ساخته شود. حال شاهد این موضوع نیز هستیم که تعداد زیادی مسکن خالی وجود دارد که با روش‌هایی مثل مالیات برعایدی مسکن یا مالیات بر مسکن‌های خالی، می‌شود تا یک حدی آن را کنترل کرد».
اما فرید موسوی، نایب رییس کمیسیون اقتصادی، نیز از سوی دیگرگفته است: « طی ۱۰ سال گذشته، ۱۰ میلیون و ۵۰۰ واحد مسکونی تولید کردیم که صرفا ۲ میلیون و ۴۰۰ هزار نفر به آمار صاحبخانه‌های کشور اضافه شده‌اند و ۷۷ درصد این تولید، وارد بازاری شده که نیازی وجود نداشته است. باید ساختار تقاضا را مدیریت کرده و تغییر بدهیم».
افزایش ۱۶درصدی مستاجران شهری طی ۲۰سال
درفاصله سال‌های۱۳۷۵تا ۱۳۹۵تعداد مستاجران شهری از ۲۱درصد به ۳۷درصد افزایش یافته است. نحوه تصرف واحدهای مسکونی در کل کشور، اعم از شهری و روستایی، نیز حاکی از آن است که واحدهای استیجاری از ۱۵درصد در سال ۱۳۷۵به ۳۱درصد در سال ۱۳۹۵رسیده است. بدین ترتیب، در سال ۱۳۹۵بالغ بر ۶۰درصد مردم در واحدهای ملکی، ۳۱درصد در واحدهای استیجاری، و ۹درصد در سایر واحدها زندگی می‌کردند. آمار به‌روشنی گویای آن است که طی ۲۳سال اخیر، رشد قیمت مسکن، بر توان خرید متقاضیان غالب شده است.
طی شش سال اخیر نیز تغییر مسیر خریداران مسکن از آپارتمان‌های نوساز به سمت قدیمی‌ساز، یکی از مصادیق کاهش قدرت خرید بوده است.
ازسوی دیگر،قیمت مسکن شهر تهران از اواخر سال ۱۳۹۲تا کنون ۳.۷برابر و نرخ دلار ۴برابر شده است. با این وجود، عملکرد بازار مسکن در طولانی‌مدت نشان‌دهنده پیشی گرفتن این بازار از تورم عمومی است. طبق یک بررسی، در فاصله سال‌های ۱۳۷۰تا ۱۳۹۷متوسط قیمت هر متر آپارتمان در شهر تهران حدود ۲۳۲برابر و متوسط قیمت کالاها و خدمات مصرفی بر اساس شاخص قیمت مصرف‌کننده، حدود ۱۲۸برابر شده است.
طرح مسکن مهر و مسکن اجتماعی
برخورداری از مسکن مناسب، یک نیاز انسانی و جزو حقوق بشر است. دولت‌های مختلف در ایران نیز همواره برای بهبود وضعیت مسکن در کشور تلاش کرده‌اند، ولی طرح‌های مطرح شده، هیچگاه معضل مسکن در ایران را حل نکرده است.
از جمله آن طرح‌ها، طرح «مسکن مهر» است که در دولت اول محمود احمدی‌نژاد کلید خورد، و طرح جدید «مسکن اجتماعی» که در دولت حسن روحانی مطرح شده است، ولی هنوز به مرحله اجرایی شدن نرسیده است. همه این گونه طرح‌ها ظاهرا برای بهبود وضعیت وخیم مسکن در ایران طراحی شده‌اند، اما یا به نتیجه مطلوب نرسیده‌اند، یا به‌درستی اجرا نشده‌اند.
مسکن مهر، طرحی است که در دولت اول محمود احمدی‌نژاد، پس از افزایش شدید قیمت مسکن، با هدف خانه‌دار کردن گروه‌های کم درآمد طراحی شد و با تاخیر و نابسامانی به‌اجرا درآمد.
محمود احمدی‌نژاد معتقد بود که افزایش قیمت مسکن به دلیل بالا بودن قیمت زمین است، و چنانچه ساخت‌وساز در زمین‌هایی با ارزش کمتر انجام شود، می‌توان قیمت مسکن را نیز مهار کرد، و مسکن مناسب برای قشر کم درآمد مهیا می‌شود. بر آن اساس، زمین‌های رایگان در حاشیه شهرها به آن طرح اختصاص داده شد.
هرچند محمود احمدی‌نژاد مسکن مهر را طرحی بسیار موفق می‌دانست و مدعی بود که مشکل مسکن تا پایان دوران ریاست جمهوری‌اش ریشه‌کن خواهد شد، اما پایان دولتش را با بحران مالی مواجه کرد. برای اجرای طرح مسکن مهر، دولت نهم از بانک مرکزی قرض گرفت، و یکی از دلایل بحرانی شدن وضعیت اقتصادی کشور در سال پایانی ریاست جمهوری وی، همین بود.
دولت محمود احمدی نژاد ۴۲هزار میلیارد تومان پول به طرح مسکن مهر اختصاص داد، و علی طیب‌نیا، وزیر اقتصاد دولت حسن روحانی، یک سال بعد از شروع به کارش در سال ۱۳۹۳گفت: «از ابتدای خلق پول توسط بانک مرکزی، تاکنون ۱۰۰هزار میلیارد تومان پول در کشور چاپ شده است که ۴۲هزار میلیارد تومان این رقم مربوط به مسکن مهر است».
علی طیب نیا همچنین افزود: « با چاپ کردن پول بدون پشتوانه، تورم را به عنوان یک مالیات به عامه مردم تحمیل کردیم و از محل مالیاتی که از عموم مردم گرفته‌ایم، برای بخشی از جامعه مسکن تهیه کردیم».
طرح دولت احمدی‌نژاد در چهارچوب «مسکن مهر» این بود که بیش از چهار میلیون مسکن ساخته شود. دولت حسن روحانی، از همان ابتدا اجرای این طرح را نادرست می‌دانست و تاکید داشت که آن طرح را ادامه نخواهد داد، اما پروژه‌های آغاز شده را تمام خواهد کرد. دولت روحانی نیز به‌نوبه خود، در تداوم تلاش برای تهیه مسکن برای اقشار کم درآمد، «طرح مسکن اجتماعی» را پیش کشید.
خبر تصویب «طرح مسکن اجتماعی» در کمیسیون زیربنایی دولت در سال ۱۳۹۵ منتشر شد و همراه آن، برخی از جزئیات آن طرح هم رسانه‌ای شد. بر اساس آن طرح، قرار است تا سال۱۴۰۰، سالانه به نیاز سکونت ۱۰۰هزار خانوار دهک‌های اول تا چهارم رسیدگی شود. در این طرح که از ابتدای سال ۹۶آغاز شد، قرار بود سالانه ۱۰۰هزار واحد مسکونی برای اقشار کم درآمد در قالب‌های مختلف، شامل مسکن استیجاری، اعطای وام ساخت مسکن ارزان قیمت به دارندگان زمین، یا وام خرید مسکن به اقشار آسیب‌پذیر تدارک دیده شود، که نهایتا پس از ۵سال در پایان سال ۱۴۰۰، یعنی کمتر از یک سال و نیم دیگر، مجموعا به ۵۰۰هزار واحد مسکونی برسد. با این حال، حتی اگر این طرح با موفقیت کامل اجرا شده باشد، اکنون، پس از گذشت سه سال و نیم از دوره پنج ساله آن، وضعیت مسکن در ایران امروز به‌گونه‌ای است که نایب رئیس کمیسیون اقتصادی مجلس، آب پاکی روی دست جوانان کشور بریزد و تصریح کند که تا حول و حوش ۷۰سالگی، منتظر خانه‌دار شدن نباشند.
