اعتراضات حامی دموکراسی در کوبا به راه افتاده که احتمالا بزرگ‌ترین تظاهرات طی سه دهه گذشته است و چالش‌هایی عمده و تازه را پیش روی حاکمان کمونیست این کشور و رئیس جمهور آن قرار داده است.

گزارش‌های واصله از هاوانا، سانتیاگو و دیگر شهرهای بزرگ کوبا حاکی از آن است که تظاهرات‌ها مهمترین اعتراضات از اوایل دهه ۱۹۹۰ میلادی و فروپاشی اتحاد جماهیر شوروی است که باعث خاتمه یافتن حمایت آن رژیم از حکومت این جزیره شد.

در نتیجه خاتمه یافتن حمایت مسکو از کوبا، شهروندان معمولی کوبا شاهد کاهش کالری‌های دریافتی خود از از روانه ۲۶۰۰ کالری در دهه ۱۹۸۰ تا چیزی میان ۱۰۰۰ تا ۱۵۰۰ کالری در سال ۱۹۹۳ بودند.

علاوه بر وقوع اعتراضاتی بزرگ در سال ۱۹۹۴، پایان یافتن حمایت شوروی از کوبا باعث شد این کشور به دنبال خودکفایی در تولید مواد غذایی برود، امری که با ایجاد غذای طبیعی ممکن شد که دیگر نیازی به کودهای ساخته شده از نفت خام وارداتی از مسکو نداشت. این طرح زمینه ایجاد زمین‌های کشاورزی کوچک در سراسر شهرهای کشور را فراهم کرد.

اما این اتفاقات سه دهه پیش رخ داد، پس چه چیزی عامل اعتراضات امروز است؟

فیدل یا رائول دیگر وجود ندارد

برای اولین بار طی شش دهه گذشته نه فیدل کاسترو، که در سال ۲۰۱۶ درگذشت، و نه رائول، برادرش، حکومت این کشور ۱۱ میلیونی را در دست ندارند. رائول کاسترو، ۹۰ ساله، در ماه آوریل اعلام کرد از دبیر کلی حزب کمونیست بازنشسته می‌شود و این سمت به میگل دیاز کانل رسید که در سال ۲۰۱۸ به ریاست جمهوری منصوب شد و اکنون صاحب هر دو منصب است.

مردم که احتمالا دیگر در قید وفاداری شخصی خود به خانواده کاسترو نیستند؛ خانواده‌ای که بسیاری از کوباییان به آنها وفادار بودند، آنها اکنون در اعتراضات خود در سراسر کشور خواستار استعفای دیاز کانل هستند.

 دیاز کانل در واکنش تحریم‌های «اقتصادی خفه‌کننده» ایالات متحده را مقصر وقوع اعتراضات دانست و آن را حاصل تلاش اقلیتی «ضد انقلاب» در رسانه‌های اجتماعی معرفی کرد.

 دیاز کانل ۶۱ ساله در سخنرانی تلویزیونی خود گفت: «طی هفته‌های گذشته تلاشی علیه انقلاب کوبا در رسانه‌های اجتماعی شایع شده است که بر پایه مشکلات و کمبودهایی که ما با آنها دست و پنجه نرم می‌کنیم شکل گرفته است.»

تحریم‌های ایالات متحده

ایالات متحده اولین بار در سال ۱۹۵۸ تحریم‌هایی را علیه کوبا وضع کرد و از آن زمان این تحریم‌ها طی سال‌ها با تغییر روابط دو کشور اندکی توسعه یافته یا کمتر شده‌اند.

در پایان سال ۲۰۱۴ هر دو کشور به دنبال پایان دادن به قطع روابط دیپلماتیک بودند تا اینکه سفارتخانه‌هایی در شهرهای پایتخت یکدیگر باز کنند. پیش از آن هر دو در کشور دیگری دفترهایی داشتند ولی دفترهای «حافظ منافع» بودند و عملا از ساختمان‌های دولت سوئیس کار می‌کردند.

باراک اوباما آن زمان از کاخ سفید گفت: «ما به این رویکرد منقضی شده که برای دهه‌ها جلوی پیشرفت منافع ما را گرفته است، پایان می‌دهیم. این تغییرات باعث شروع فصلی جدید میان کشورهای قاره آمریکا خواهد شد.»

او بعدا افزود: «تودوس سوموس آمریکانوس» یا «ما همه آمریکایی هستیم.»

این تغییر باعث شد کوبایی‌ها بتوانند راحت‌تر به دیدار خویشاوندان خود در آمریکا بروند و برعکس. همچنین باعث کم شدن بعضی از تحریم‌های بانکی شد.

اما آن تحریم‌ها دوباره به دست دونالد ترامپ بازگشت و حتی تحریم‌های اقتصادی شدیدتری علیه کوبا وضع شد. این تحریم‌ها هنوز برقرارند و معلوم نیست جو بایدن برای کوبا چه برنامه‌ای دارد چرا که او در حال با مشکلات جدی‌تری مواجه است.

در ۲۳ ژوئن ۱۸۴ کشور در سازمان ملل رای دادند تحریم ایالات متحده بر کوبا پایان یابد. ایالات متحده مخالف این اقدام رای داد. این بیست و نهمین باری بود که سازمان ملل قطعنامه‌ای برای پایان دادن به تحریم کوبا صادر کرده و هر بار ایالات متحده علیه پایان دادن به تحریم‌ها رای داده است. روز دوشنبه، ۱۲ ژوئیه، آقای بایدن اعتراضات را «درخواست آشکاری برای آزادی» خواند.

کووید-۱۹

ظاهرا یکی از دلایل اعتراضات، خشم حاصل از عدم توانایی کشور، در مبارزه با همه‌گیری ویروس کرونا است.

بی‌بی‌سی می‌گوید کوبا که دکترانش را طی بخشی از سیاست «دیپلماسی بهداشتی» برای کمک به سراسر جهان اعزام می‌کند توانست همه‌گیری کووید-۱۹ را در سال ۲۰۲۰ به کنترل درآورد.

اما در ماه‌های اخیر موارد ابتلا روندی صعودی داشته و روز یکشنبه این جزیره ۶۷۵۰ مورد ابتلا و ۳۱ مورد مرگ گزارش کرد. این در حالی است که بسیاری از گروه‌های مخالف دولت می‌گویند ارقام واقعی احتمالا بالاتر است.

این جزیره برنامه واکسینه کردن گسترده‌ای به راه انداخته و تاکنون ۱.۷ میلیون نفر از جمعیت ۱۱ میلیونی آن واکسن زده‌اند و دو برابر این میزان هم حداقل یک دوز از واکسن سه دوزی این کشور را دریافت کرده‌اند. کوبا اولین کشور آمریکای لاتین است که توانست واکسن خود را تولید کند.

«از گرسنه بودن خسته شدم»

جمع شدن عوامل مختلف به دور هم، از جمله همه‌گیری جاری و آسیب تحریم‌های ایالات متحده، باعث شده کوبا به سخت‌ترین بحران اقتصادی خود طی سال‌های اخیر دچار شود.

گردشگری، تکیه‌گاه اصلی صنایعی مشخص، طی همه‌گیری جاری که یک سال ادامه یافت نابود شد و این کشور را از ارزهای خارجی که برایش حیاتی بود محروم کرد.

سختی‌ها باعث شده تعداد بیشتری از کوبایی‌ها کشور را ترک کنند و سعی کنند بعد از عبور از آمریکای مرکزی به ایالات متحده وارد شوند.

نیویورک تایمز می‌گوید رسانه‌های اجتماعی پر از معترضان کوبایی است که درباره عدم دسترسی به برق و مایحتاج ضروری صحبت می‌کنند.

سارا نارانیو در ویدیویی که در توییتر منتشر کرد می‌گوید: «من به خیابان‌ها آمده‌ام چون از گرسنه بودن خسته شدم. من آب ندارم، هیچ چیز ندارم. حوصله آدم سر می‌رود، خسته می‌شود، دیوانه می‌شود.»

مردم می‌دانند چه اتفاقی در حال وقوع است

یکی از تاثیرات کم شدن محدودیت‌های دولت به تبع از بهبود روابط میان ایالات متحده و کوبا، دسترسی راحت‌تر کوبایی‌ها معمولی به اینترنت بود.

بسیاری از گزارش‌ها می‌گویند افراد بسیاری بعد از آنکه در رسانه‌های اجتماعی درباره اتفاقات در حال وقوع در کشور خواندند طی آخر هفته گذشته به اعتراضات پیوستند.

این تغییر بزرگ دو سال پیش اتفاق افتاد وقتی کوبایی‌ها توانستند از طریق گوشی‌های همراه خود به اینترنت دسترسی داشته باشند.

بنگاه خبری فرانسه تخمین می‌زند بیش از یک سوم کوبایی‌ها، یعنی حدود ۴.۲ میلیون نفر، می‌توانند با گوشی همراه خود در اینترنت جستجو کنند.

گزارش‌های تکمیلی از رویترز