وزارت راه و شهرسازی اعلام کرده است که ۶۴ درصد از متوسط درآمد خانواده‌ها در تهران و دیگر کلان‌شهرها به اجاره‌بهای مسکن اختصاص می‌یابد. بر اساس براورد این وزارتخانه، در سال ۱۳۹۹ اجاره ماهیانه یک واحد مسکونی ۷۵ متری در تهران، حدود پنج میلیون تومان بوده؛ در حالی که متوسط درامد خانواده‌ها حدود در این سال هشت میلیون تومان براورد شده است.
به گزارش سایت انتخاب، در دیگر شهرها نیز که بیش از ۲۰۰ هزار نفر جمعیت دارند، ۵۹ درصد متوسط درآمد خانواده برای پرداخت اجاره‌بهای مسکن صرف می‌شود و در شهرهایی که جمعیت آن‌ها زیر ۲۰۰ هزار نفر است، تا حدود ۴۹ درصد متوسط درآمد خانواده به اجاره مسکن اختصاص پیدا می‌کند.
نرخ اجاره‌بهای مسکن در نقاط مختلف تهران متفاوت است. گزارشی که سایت فرارو منتشر کرده است، نشان می‌دهد اجاره یک واحد ۸۰ متری نوساز در منطقه دارآباد تهران ماهیانه بیش از ۱۴ میلیون تومان است و این رقم در منطقه الهیه به بیش از ۲۸ میلیون تومان می‌رسد.
اجاره‌خانه فرصت نفس کشیدن نمی‌دهد
اگرچه نرخ اجاره‌بهای مسکن در مناطق مرکزی و جنوبی تهران از مناطق شمالی کمتر است اما به همان میزان درامد خانواده‌ها نیز کاهش می‌یابد و بسیاری از خانواده‌ها ناگزیر می‌شوند بخش زیادی از درامد خود را به اجاره منزل اختصاص دهند.
مجید که ۳۸ سال دارد، برای یک واحد ۶۵ متری در منطقه تهران‌پارس، ۱۲۰ میلیون تومان ودیعه داده است و ماهیانه چهار میلیون و۸۰۰ هزار تومان هم اجاره می‌پردازد. او در یک کارگاه مبل‌سازی استادکار است و به طور متوسط ماهانه حدود هفت میلیون تومان درامد دارد اما در دوران همه‌گیری کرونا، وضعیت کسب و کار او مختل شده است و به قول خودش بعضی ماه‌ها «از جیب» می‌خورد.
مجید درباره سهم اجاره‌خانه از درامد ماهیانه‌اش به ایندیپندنت فارسی گفت: «در یکی دو سال گذشته بارها پیش آمد که هرچه در ماه درآورده بودم، اجاره خانه دادم و حتی مجبور شدم از نزدیکانم برای پرداخت اجاره پول هم قرض کنم. من آدم فقیری نبودم ولی شاید باور نکنید شرایط طوری شد که پسر هفت‌ساله‌ام شش ماه کفش نداشت و نمی‌توانستم برایش کفش و لباس بخرم. خرج‌های دیگر را می‌شود حذف کرد یا به تاخیر انداخت ولی اجاره را نمی‌شود.»
مریم در خیابان ایرانشهر، نزدیک میدان فردوسی، در خانه‌ای ۵۰ متری تنها زندگی می‌کند. او روزنامه‌نگار است و در یکی از خبرگزاری‌های داخلی کار می‌کند و ماهیانه دو میلیون و ۷۰۰ هزار تومان درآمد ثابت دارد که آن را بی‌کم و کاست به صاحبخانه تحویل می‌دهد. مریم درباره چگونگی تامین دیگر هزینه‌های زندگی خود به ایندیپندنت فارسی گفت: «واقعیتش این است که سخت می‌گذرد، سعی می‌کنم با کار حق‌التحریری یا قبول کردن پروژه‌های موقت، بقیه هزینه‌های زندگی را تامین کنم.»
مهرداد با مادر و خواهرش در منطقه ستارخان زندگی می‌کند. زندگی در آپارتمانی یک‌خوابه برای سه نفر که با هم تفاوت سنی زیادی دارند، سخت است اما این خانواده نیز چاره‌ای جز تحمل ندارد. مادر مهرداد بیمار است و حقوق بازنشستگی پدر که فوت شده است، صرف درمان مادر می‌شود. درامد اندک خواهر نیز که منشی یک پزشک در غرب تهران است، برای خورد و خوراک هزینه می‌شود و حقوق هفت میلیون تومانی مهرداد به طور کامل برای اجاره خانه و شارژ ساختمان و قبض‌ها پرداخت می‌شود.
معصومه کارمند یک شرکت بازرگانی است و شوهرش در یک اداره دولتی کار می‌کند. آن‌ها دو فرزند دارند و در محله نازی‌آباد زندگی می‌کنند. معصومه و شوهرش توافق کرده‌اند که درامد کامل شوهر صرف اجاره خانه و هزینه‌های جانبی شود و هزینه‌های جاری را معصومه که دریافتی کمتری دارد، پرداخت کند. معصومه درباره اجاره‌خانه و دیگر هزینه‌ها به ایندیپندنت فارسی گفت: «چشم بر هم می‌زنی، ماه تمام شده است و باید اجاره‌خانه را پرداخت کنی. هرماه با خودت فکر می‌کنی که فلان مایحتاج را ماه بعد می‌خرم یا فلان کار را ماه بعد انجام می‌دهم اما خرج و دخل جور درنمی‌آید. اجاره خانه فرصت نفس کشیدن را از ما گرفته است.»
رشد تصاعدی اجاره‌بهای مسکن
اجاره‌خانه در شهرهای بزرگ، همواره برای اقشار کم‌درامد و متوسط جامعه یکی از چالش‌های اساسی بوده اما پس از همه‌گیری کرونا و تعلیق و تعطیلی بسیاری از کسب‌وکارها، اجاره‌بهای مسکن برای خانواده‌ها بحران‌های جدی‌تری ایجاد کرده است.
اگرچه ستاد ملی مقابله با کرونا در مصوبه‌ای اعلام کرد که در سال ۱۴۰۰ نرخ مجاز افزایش اجاره‌بها ۲۵ تا ۱۵ درصد است و هیچ مالکی نمی‌تواند بیش از رقم تعیین‌شده اجاره را افزایش دهد اما مستاجرها بارها گفته‌اند که صاحبخانه‌ها به این مصوبه اعتنا نمی‌کنند و نرخ اجاره را به تناسب افزایش تورم و گرانی کالاهای اساسی زیاد می‌کنند.
نرخ اجاره مسکن با تورم و افزایش قیمت ارز ارتباط مستقیم دارد و بحران‌های اقتصادی در سال‌های اخیر باعث شده است که بهای اجاره مسکن تصاعدی بالا رود. روزنامه همشهری در خردادماه (۱۴۰۰) گزارشی از انبارهایی در حاشیه شهر تهران منتشر کرد که انباشته از وسایل خانواده‌هایی بودند که نتوانسته‌اند اجاره منزل خود را پرداخت کنند و پس از انتقال وسایل خود به انبار، یا به خانه اقوام رفته یا جدا شده‌اند.
بر اساس اعلام اتحادیه مشاوران املاک، بحران افزایش اجاره مسکن باعث شده است بسیاری از مردم شمال شهر به مناطق مرکزی کوچ کنند، مردم مناطق مرکزی نیز به محله‌های جنوبی بروند و در این میان مردم جنوب شهر نیز چاره‌ای جز حاشیه‌نشینی ندارند. برخی نیز به کانکس‌نشینی روی آورده‌اند.
آمار بانک مرکزی نشان می‌دهد که نرخ اجاره مسکن از سال ۱۳۹۶ تاکنون، ۹۰ درصد افزایش یافته است. این در حالی است که وضعیت درامد مستاجران در این سال‌ها نه تنها افزایش محسوسی نداشته که در مواردی کاهش یافته است.
