هفته گذشته برای نخستین‌بار جنگ در اقلیم تیگرای در شمال اتیوپی به منطقه خودگردان عفر نیز کشیده شد و گزارش‌ها حاکی از کشته شدن دست‌کم ۲۰ غیرنظامی و بی‌خانمانی ۵۴ هزار تن در این منطقه است.

این تحول واپسین‌ترین موج درگیری‌ها در این کشور محصور در خشکی است. دولت اتیوپی در نوامبر سال گذشته (۲۰۲۰) با تروریستی نامیدن جبهه آزادی‌بخش مردمی تیگرای، که دولت منطقه‌ای تیگرای را اداره می‌کرد به این منطقه لشکرکشی کرد و در زمان کوتاهی کنترل  شهر مکله، مرکز این اقلیم خودگردان را در چنگ خود گرفت. اما از ابتدای تابستان نیروهای مدافع تیگرای توانسته‌اند بخش‌های بزرگی از تیگرای را از چنگال نیروهای دولت فدرال بیرون آورده و در نهایت توانستند مرکز این اقلیم را دوباره زیر کنترل جبهه آزادی‌بخش مردمی تیگرای در آورند.

اکنون و پس از بازپس‌گیری مکله مرحله تازه‌ای از جنگ با یورش نیروهای مدافع تیگرای به منطقه عفر آغاز شده است. پیشروی‌های نیروهای مدافع تیگرای در خاک عفر این نگرانی را برانگیخته که این درگیری‌ها از یک جنگ منطقه‌ای به جنگی در سراسر کشور تبدیل شود. قلمروی خودگردان عفر جایی است که اتیوپی را به جیبوتی و در نتیجه به دریاهای آزاد متصل می‌کند و راه اصلی اتصال آدیس آبابا به بندر جیبوتی است. اگر این راه به دست نیروهای تیگرای بیفتد کنترل گذر ۹۵ درصد کالاهای بازرگانی وارداتی و صادراتی اتیوپی را در دستان آن‌ها قرار می‌دهد. اما از دید برخی دیگر از کارشناسان این اقدام نظامی نیروهای مدافع تیگرای برای باز کردن راهی برای دستیابی به کمک‌های بین‌المللی است چرا که در حال حاضر این اقلیم با یک بحران بزرگ انسانی روبه‌روست و نیاز فوری به خوراک و دارو دارد اما شبه‌نظامیان هوادار دولت مرکزی در راه رسیدن کمک‌های ارسالی سازمان‌های بین‌المللی خرابکاری می‌کنند.

سازمان‌های جهانی ارزیابی کرده‌اند که هم‌اکنون جمعیتی بیش از ۴۰۰ هزار تن در سراسر تیگرای با گرسنگی مرگبار دست و پنجه نرم می‌کنند. کمک‌رسانی خوراکی سازمان ملل پس از آنکه یکی از کاروان‌های کمک‌رسانی‌اش در راه تیگرای مورد یورش قرار گرفت فرستادن این کاروان‌ها را به حالت تعلیق در آورده است.

از سوی دیگر لحن ابی احمد، نخست‌وزیر اتیوپی، بسیار تندتر شده است. او هفته گذشته جبهه آزادی‌بخش مردمی تیگرای را سرطان نامید و ده‌ها هزار شبه‌نظامی هوادار او در آدیس آبابا در پشتیبانی از مواضع او رژه رفتند. ابی احمد که پس از روی کار آمدن در انتخابات این کشور به منازعه بیست ساله این کشور با اریتره پایان داده بود و به همین دلیل برنده جایزه صلح نوبل نیز شده بود کمتر از یک سال پس از دریافت جایزه صلح نوبل از ردای یک صلح‌جو در آمده و با فرمان حمله نظامی به اقلیم تیگرای در نوامبر گذشته (۲۰۲۰) جهان را غافلگیر کرد.

مات بریدن، یکی از پژوهشگران در حوزه مطالعات اتیوپی و شاخ آفریقا، در گفت‌وگویی با رسانه‌ها می‌گوید که اگر رویداد نمایشی خاصی در آینده کوتاه رخ ندهد می‌توان گفت اتیوپی دارد به یک دولت ازکارافتاده تبدیل می‌شود. وی می‌گوید پنج سال پیش اتیوپی نیرومندترین ارتش منطقه را داشت اما این واقعیت که آن‌ها نتوانستند تیگرای را آرام کنند نشان می‌دهد که وضعیت دارد با شتاب دگرگون می‌شود.

گرچه این نخستین بار از زمان آغاز درگیری‌ها است که قلمروی دولت محلی «عفر» نیز در کام جنگ فرو می‌رود اما پیشتر نیز نبردها در مرزهای تیگرای محدود نمانده بود. در جریان اشغال تیگرای ارتش اریتره به پشتیبانی ارتش اتیوپی به درون خاک تیگرای یورش برد و دولت محلی «اهمره» نیز نیروهای نظامی خود را به کمک ارتش دولت فدرال فرستاد و بخش‌هایی از خاک اقلیم تیگرای را به خاک خود ضمیمه کرد. اکنون نیروهایی از دولت‌های محلی «اورومیا» و همچنین پیکارجویانی از «سیداما»، «سومالیا» و نیز «امت‌های جنوب» در خط مقدم جنگ درگیرند.

همکاری نیروهای محلی استان‌های خودگردان دیگر در جنگ علیه جبهه آزادی‌بخش مردمی تیگرای به بحث‌های شدیدی دامن زده است. از سویی برخی بر این باورند که کمک به دولت مرکزی وظیفه میهن‌دوستانه همگانی در سراسر کشور است، اما در برخی استان‌ها صدای انتقادی بلندی به گوش می‌رسد که خواهان درگیر نشدن در جنگی ا‌ست که به گفته آن‌ها «جنگ ما» نیست.

اتیوپی پرجمعیت‌ترین کشور شاخ آفریقاست که شمار مردمان آن بیش از ۱۱۰ میلیون تن است که به هشتاد گروه قومی و زبانی گوناگون تقسیم می‌شوند. این کشور ساختاری فدرالی دارد و شامل هشت دولت خودگردان محلی و دو شهر خودگردان است. نظام سیاسی فدرالیسم در اتیوپی بر پایه تقسیم‌بندی قومی و نژادی بنیان شده است و بسیاری از ناظران نگرانند که این درگیری‌ها به پاکسازی‌های قومی بینجامد.

شتیل ترونفل، استاد مطالعات منازعات و صلح در دانشگاه اسلو، در گفت‌وگو با رسانه دولتی آلمان می‌گوید که شبه‌نظامیان بسیاری از سوی دولت‌های منطقه‌ای برای کمک ارتش اتیوپی بسیج شده‌اند که به دلیل کم‌آزمودگی آن‌ها می‌تواند تلفات جنگی را بسیار بالا ببرد.

به‌رغم درخواست سازمان ملل از اریتره مبنی بر ترک نیروهای این کشور از خاک اتیوپی، نیروهای ارتش اریتره همچنان در خاک تیگرای و در نزدیکی مرز اتیوپی و اریتره مستقرند. در مدت هشت ماه اشغال اقلیم تیگرای سازمان‌های حقوق بشری از رخ دادن کشتارها و تجاوزهای گروهی و غارت مردم به دست سربازان دولتی خبر داده‌اند؛ با این حال همچنان آنچه که در این اقلیم رخ داده است در پرده تاریکی است چرا که از لحظه گسیل ارتش اتیوپی به این منطقه اینترنت و تلفن و ابزارهای ارتباطی در این استان از سوی دولت ابی احمد قطع شده است و روزنامه‌نگاران اجازه پوشش رویدادها را ندارند.