منطقه گرایی اولویت سیاست خارجی ایران از زمان خاتمی بوده است. استفاده از پتانسیل کشورهای همسایه برای افزایش سطح همکاری و افزایش حجم تجارت همواره مد نظر دولت‌های مختلف در ایران بوده است. در دوران تحریم‌ها افزایش همکاری‌های منطقه‌ای اهمیت ویژه‌ای پیدا می‌کند. استفاده از ظرفیت‌های کشورهای همسایه برای کاهش اثرات تحریم و یا دور زدن تحریم‌ها همیشه مد نظر دست اندرکاران سیاست خارجی ایران بوده است. روابط ایران با روسیه در زمان تحریم‌ها همیشه با حساسیت خاصی دنبال شده است. روسیه بارها در صدد بوده تا با استفاده از طرح تهاتر نفتی بتواند از وضعیت ایران در زمان تحریم استفاده کند.
اوایل هفته جاری راشا تودی از مذاکرات ایران با روسیه در مورد طرح ایران برای ایجاد یک سرویس حمل و نقل دریایی با قایق در عرض دریای خزر خبر داد این سرویس جدید قرار است ایران را به داغستان روسیه متصل کند. این خبر در جریان سفر مهدی سنایی سفیر ایران در روسیه از داغستان منتشر شد. سنایی با هدف توسعه روابط ایران با داغستان به این جمهوری سفر کرده بود. از مواردی که در جریان این سفر مورد تاکید مقامات هر دو طرف قرار گرفت مساله افزایش حمل و نقل بار از طریق بندر تجاری ماخاچ قلعه و برقراری پروازهای مستقیم مسافری و باری بین ماخاچ قلعه و تهران بود.
جمهوری داغِستان یكی از ۲۲ جمهوری داخلی فدراسیون روسیه با ۵۰ هزار و ۳۰۰ كیلومتر مربع مساحت و بیش از سه میلیون نفر جمعیت در سواحل غربی دریای خزر و در قسمت شرقی ناحیه قفقاز واقع شده است كه مركز و بزرگترین شهر آن ماخاچ قلعه در كناره خزر است. منطقه فدرال قفقاز شمالی متشکل از جمهوری‌های داغستان، اوستیای شمالی بالکاریا،، اینگوشتیا، کاباردینا چچن و قره‌چای چرکسیا و خطه استاورپل بوده که با جمعیت حدود ۱۰ میلیون نفری، ۷ درصد جمعیت روسیه را در بر می‌گیرد. این مناطق در حوزه‌های کشاورزی به‌ویژه غلات و گوشت، ساختمانی، صنایع شیمیایی، ماشین‌سازی، انرژی و فلزات رنگی از پتانسیل خوبی برای همکاری با ایران برخوردار هستند.
طرح ایران برای ایجاد خط قایقرانی با داغستان روسیه مورد استقبال ولادمیر واسیلیف، رئیس جمهور داغستان قرار گرفت و واسیلیف خوش‌بینی خود را نسبت به اجرای این طرح در دیدار با سنایی ابراز کرد. در مورد اهمیت داغستان در سیاست خارجی ایران همانطور که مهدی سنایی سفیر ایران در مسکو بارها اشاره کرده است نزدیکی بعد مسافت، قرابت فرهنگی، اشتراکات مختلف قومی، مذهبی و... دروازه کالاهای ایران به روسیه و بالعکس، هم‌چنین وجود بندر نووروسیسک در این جمهوری از اهمیت بالایی برخوردار است. بنابراین گسترش روابط استانی با جمهوری خودمختار داغستان با استان‌های ایران به ویژه استان‌های شمالی ضروری است. در این راستا طی سال‌های اخیر دیدارهایی بین مسئولین استان‌های شمالی با مقامات داغستانی صورت گرفته است.
رییس جمهور داغستان درباره این طرح به خبرنگاران گفت: «بندر تهران را مانند یک آهنربا جذب می‌کند و طرح خط قایقرانی موثر خواهد بود. تهران آماده ایجاد خط قایقرانی با ماست و ما آماده همکاری هستیم». با توجه به تحریم‌ها، شرکت‌ها و تجار ایرانی می‌توانند در زیرساختار این جمهوری سرمایه گذاری کنند. واسیلیف از پتانسیل بالای این جمهوری برای جذب سرمایه گذاران خارجی خبر داد. دو طرف درصدد افزایش حجم تجارت هستند. حجم تجارت بین ایران و جمهوری‌های شمال قفقاز در حال حاضر ۵۴ میلیارد دلار است.
محصولات دامی ایران بویژه گوشت بره بازار خوبی در داغستان دارد و ایران در نظر دارد حجم صادرات گوشت بره را تا پایان سال جاری از رقم ۴۰۰۰ تن به ۶۰۰۰ تن برساند. سه سال پیش در جریان سفر سنایی به داغستان رییس جمهور این منطقه خواستار سرمایه گذاری بخش خصوصی ایران در پروژه مركز پشتیبانی بین‌المللی كاسیپسكی و توسعه بندر ماخاچ قلعه پایتخت داغستان در ساحل شمال غربی دریای خزر شده بود. این طرح‌ها از مهمترین طرح‌های توسعه این جمهوری بوده‌اند.
باید خاطر نشان کرد که در جریان سفر سنایی به داغستان در ماه می سال ۲۰۱۵ موگودینوا، نماینده دائمی دولت جمهوری داغستان در مسکو با اشاره به اتصال داغستان دریای خزر از طریق بندر ماخاچ قلعه گفته بود: «با عنایت به اینکه داغستان از طریق بندر ماخاچ قلعه به دریای خزر اتصال دارد و نیز راه مهم زمینی روسیه از منطقه جنوب نیز از این جمهوری می‌گذرد، در نظر است یک برنامه هدفمند اقتصادی دولتی در داغستان بنام ترانسپورت روسیه اجرا شود. بر طبق برنامه قرار است یک مرکز لجستیکی حمل و نقل در کنار فرودگاه کاسپیسکی ایجاد شود که در این صورت موقعیت تجاری برتری به ماخاچ قلعه نسبت به آستاراخان می دهد و اجرای این طرح از نظر اقتصادی و فرهنگی و توسعه روابط تجاری با جمهوری اسلامی ایران بسیار با اهمیت است».
تا پیش از سفر سفیر ایران به داغستان در سال ۲۰۱۵ بسیاری از کامیون‌های ایرانی از قلمرو داغستان به روسیه وارد می‌شدند اما بندر ماخاچ قلعه در این زمینه زیاد فعال نبود. فعال کردن این منطقه می‌تواند در توسعه روابط بسیار مفید واقع شود. تا سال ۲۰۱۵ در حدود ۳۰ درصد از حجم تجارت ایران و روسیه از طریق آستاراخان انجام می‌شد. ایران در ماه ژوئن امسال و در جریان نشست مشترک وزرای حمل‌ونقل پنج کشور ساحلی دریای خزر وزیر راه و شهرسازی ایران از توافق با ترکمنستان برای ایجاد خط کشتیرانی مشترک بین ایران و این کشور خبر داد. به گفته محمد اسلامی این مساله به اضافه دیگر موارد مطرح شده پس از بررسی‌های کارشناسی، پایان مهرماه امسال در عشق‌آباد امضا می‌شود. به گفته اسلامی مهمترین بحث‌هایی که در مذاکرات با طرف ترکمنستانی صورت گرفت توسعه ارتباطات دریایی بین بنادر، ایجاد خط کشتیرانی مشترک، تکمیل کریدور شمال به جنوب و رفع موانع موجود در این زمینه بود تا دو کشور بتوانند از پتانسیل‌های موجود بیشتر بهره گیرند.
درحالی‌که یکسال از تصویب کنوانسیون رژیم حقوقی دریای خزر می‌گذرد و تاکنون این کنوانسیون به تایید پارلمان‌های کشورهای ساحلی نرسیده است، می‌توان از طرح ایران برای ایجاد خط قایقرانی با داغستان روسیه، به‌عنوان گامی در جهت استفاده بهینه از امکانات دریای خزر از سوی ایران اشاره کرد.
دولت‌ها از اهرم سرمایه گذاری خارجی و افزایش حمل ونقل و مسافرت بعنوان اهرمی برای افزایش نفوذ سیاسی در سایر کشورها بهره می‌گیرند و افزایش حجم تجارت و ارز آوری هدف دیگر دولت‌ها از چنین اقداماتی است. با توجه به رقابت دو کریدور شرق و غرب و جنوب و شمال و مشکلات مالی ایران برای تکمیل زیر ساختار مورد نیاز برای کریدور شمال – جنوب -ایران در نظر ندارد از معادلات ترانزیتی منطقه دور نماید و طرح ایران برای ایجاد خط قایقرانی با داغستان روسیه می‌تواند در این راستا ارزیابی شود.
