الگوی مصرف مواد مخدر در چند سال اخیر تغییرات زیادی کرده است به طوری که استفاده از مواد سنتی جای خود را به مواد مخدر صنعتی داده و باعث شده تا با افزایش مواد مخدر گوناگون با اسم های جدید، از جمله چسب، ناس و افدرین در جامعه روبه رو شویم. شاید باورکردنی نباشد اما جامعه ایران با واقعیتی دردناک در زمینه رشد مواد مخدر و مصرف آن توسط نوجوانان و جوانان روبروست. طبق آمار سال گذشته مدیریت کل دفتر تحقیقات و آموزش ستاد مبارزه با مواد مخدر، سالانه 7500 نوزاد معتاد در کشور متولد می شوند. این بدان معناست که زنان و دختران در جامعه ایران بخش قابل توجهی از مصرف کنندگان مواد مخدر به حساب می آیند؛ بخشی از جامعه که به عنوان حمایتگر و بنیان خانواده مطرح هستند.
تنوع در مواد مخدر زمانی بیشتر جامعه را تهدید می کند که آنهایی که مشکل مالی دارند، برای دور نماندن از این قافله، حاضر هستند هر مخدری را برای دور شدن از حال کنونی شان استفاده کنند، بدون توجه به این که جانشان به خطر می افتد و باعث مرگشان خواهد شد.
خبرگزاری برنا به تازگی از استفاده از «چسب»، به عنوان یک مخدر جدید، نام برده و از خطرات استفاده از آن صحبت کرده است. در بخش هایی از این گزارش آمده است: «چسب عموما ارزان است و متاع معتادان فقیر و حاشیه‌نشینان کلان شهرهاست. این معتادان از راه بینی گاز متصاعد شده از چسب را استشمام می‌کنند».
چند سالی است که در برخی از مناطق کشور افراد معتاد از چسب‌های همه‌کاره به عنوان ماده مخدری استفاده می‌کنند که درصدی از نشئگی مخدرهای سنتی را برای آن‌ها به ارمغان می‌آورد؛ ماده‌ای شیمیایی که حتی بوی آن برای بسیاری افراد چندان قابل‌تحمل نیست ولی برای عده‌ای دیگر دود حاصل از سوختنش حس‌و‌حال خوبی ایجاد می‌کند!
علیرضا نوروزی، مدیر مرکز مطالعات اعتیاد با اشاره به این که مصرف چسب خوشبختانه در کشور شایع نیست گفت: «تعداد اندکی از کارتن خواب ها یا افرادی که در مناطق حاشیه نشین شهرها زندگی می کنند از آن استفاده می کنند».
مدیر مرکز مطالعات اعتیاد انتشار خبر وجود این ماده در میان افراد را خطرساز دانست و افزود: «به این دلیل که این اعتیاد هنوز گسترده نشده است، خطر این وجود دارد که با توضیح بیشتر راجع به آن، این مخدر شناسایی شده و افراد به سمت مصرف آن تشویق شوند».
نوروزی سمی بودن این ترکیب شیمیایی و استنشاق دود آن را بسیار مضر دانست و تصریح کرد: «در ماده چسب سیانور وجود دارد که در اثر مداومت استنشاق دود آن موجب مرگ افراد می‌شود».
سهم خانواده در افزایش مبتلایان به مواد مخدر
فقر اقتصادی و فرهنگی، بیکاری، مهاجرت و شهرنشینی بدون امکانات، روابط نامساعد خانوادگی، ازهم‌پاشیدگی خانواده و سیاست‌های نامناسب جمعیتی از عواملی هستند که به‌طور مستقیم یا غیرمستقیم در گسترش اعتیاد موثرند. رسانه های جمعی از جمله رسانه ملی، رسانه های آنلاین و فضای مجازی در رشد و معرفی این محصولات صنعتی نقش مهمی را ایفا می کنند. این روزها به راحتی در بسیاری از سریال های تلویزیونی یا حتی سریال های پخش خانگی کشیدن مواد مخدر از کشیدن سیگار تا مواد مخدر صنعتی نمایش داده می شود. این که در جامعه پر از آسیبی مثل ایران چقدر نمایش این موارد می تواند در جلوگیری یا ترغیب مخاطبان نقش داشته باشد بحث مفصلی است.
دکتر الهام گرامی، روانشناس و روان درمانگر، در پاسخ به این سوال که چرا هر روز افراد بیشتری از لحاظ روانی نیاز دارند با مواد مخدر زندگی خود را قابل تحمل کنند، گفت: «دو دلیل باعث می شود که افراد به سمت آرام کردن خودشان به سوی مواد مخدر و الکل و سواستفاده از آن بروند: یکی فشارها و استرس های فراوانی است که می تواند از طرف خانواده، اجتماع، محیط کار و حتی محیط دوستان به فرد وارد شود و از توانمندی فرد خارج باشد و نتواند آن را تحمل کند. دلیل دوم صبر و تحمل و ظرفیتی است که فرد در جامعه باید داشته باشد. یک فرد نمی تواند بالقوه مهارت کنترل و حل مسائل و استرس را داشته باشد و 80 درصد این موضوع به آموزشی که فرد برای کنترل آن دیده است بستگی دارد. این مهارت ها را عمدتا افراد در جامعه یاد نمی گیرند و به خاطر همین است که اغلب مهارت کنترل استرس و کنترل و حل مسائل را ندارند».
او در ادامه با اشاره به این سئوال که آیا مواد مخدر و پیشرفت صنعت، انسان ها را مجبور به استفاده از مواد مخدر می کند، گفت: «هر دو می تواند سهمی در بوجود آمدن کشش در افراد به سمت استفاده از مواد مخدر داشته باشد. خود مواد مخدر نقش آرام کننده و تسکین دهنده افیونی دارد که فرد را به سمت خود می کشد. جامعه صنعتی هم سهم بسیار زیادی در این مساله دارد، زیرا هر قدر جوامع به سمت مدرنیته و صنعتی شدن پیش می روند، فشارها و استرس ها و از همه مهمتر پایین آمدن مهارت ها در افراد بیشتر می شود و فرد برای فرار از این عوامل به مواد مخدر صنعتی روی می آورد».
در پایان، این روانشناس و روان درمانگر، نقش خانواده را از لحاظ روانشناسی در کاهش یا عدم استفاده جوانان و نوجوان به مواد مخدر صنعتی جدید بسیار مهم دانست و گفت: «نقش خانواده در پیشگیری از استفاده، کنترل و کم کردن مواد مخدر و حتی درمان فرد بیمار خیلی پررنگ است. به این صورت که اگر فرد از ابتدای دوران کودکی و نوجوانی یک خانواده منسجم، گرم و پذیرنده و دوست داشته باشد قطعا خلاء کمتری خواهد داشت که به واسطه دوست و مواد مخدر و رفتارهای ناسازگارانه به سمت مواد مخدر جذب شود. خانواده تا پایان دوران هویت پذیری یک نوجوان نقش بسیار مهمی ایفا می کند و در شروع، ابتلا و رفتارهای پرخطری چون مصرف مواد مخدر تاثیر بسزایی دارد. چنانچه نوجوانی به سمت مواد مخدر برود، باز هم خانواده بسیار مهم است چرا که با نقش حمایتی که دارد می تواند با رفتارهای پذیرنده و دوستانه و کنترل های غیرمستقیم وضعیت را کنترل کند. طرد کردن، قضاوت کردن و تحقیر کردن به شدت برای فرد مبتلا به مصرف مواد مخدر آسیب زاست. در صورتی که خانواده متوجه شود که فرزندی بیمار شده است باید کمک کند تا فرد مبتلا انگیزه کافی برای ترک پیدا کند و نقش حمایتی خانواده و عدم طرد او در ادامه ترک و در رها کردن مواد مخدر بسیار تاثیرگذار است».
