فراموش کردن حادثه وحشتناک ۱۱ سپتامبر حتی پس از بیست سال از گذشت آن همچنان نگران‌کننده و ترسناک است، به ویژه اینکه این فاجعه تکرارشدنی است و ممکن است در هر نقطه از جهان بار دیگر تکرار شود.

پس از گذشت دو دهه، اکنون شمار جنگجویان القاعده افزایش یافته است، مناطق تحت نفوذ آن‌ها گسترش یافته، سربازگیری همچنان ادامه دارد و سلاح‌هایی که افراد این گروه حمل می‌کنند، پیشرفته‌تر شده است. جنگجویان القاعده در اردوگاه‌های آموزش نظامی و جنگ در افغانستان، عراق، یمن، سومالی، آسیای میانه، آسیای جنوب شرقی و حتی اروپا حضور دارند و قدرت آن‌ها در حال گسترش است.

گروه‌های متعددی همچون «القاعده در مراکش»، «القاعده در شبه جزیره عربستان»، «گروه الشباب»، «گروه انصارالشریعه»، «القاعده در سینا»، «القاعده در شبه قاره هند»، «هیئت تحریر الشام»، «سازمان حراس‌الدین»، «جنبش ازبکستان»، «حزب اسلامی ترکستان»، «لشکر طیبه»، «امارت قفقاز اسلامی»، «شبکه حقانی»، «سازمان جهاد مصر» و «جیش محمد» در آسیای شرقی به فعالیت‌های خود ادامه می‌دهند.

اکنون این پرسش مطرح می‌شود که چرا به‌‌رغم بیست سال جنگ علیه القاعده و کشته شدن رهبر آن «اسامه بن لادن» با هزارن تن دیگر از جنگجویان این گروه و تعقیب بقایای آن در هر گوشه و کنار جهان، تعداد افراد وابسته به القاعده دو برابر شده و خطر آن‌ها پیوسته در حال گسترش است؟

بهترین پاسخ به این پرسش این است که مبارزه علیه القاعده محدود به جنگ نظامی و درگیری مسلحانه بود و نتوانست شامل مبارزه همه‌جانبه علیه تروریسم شود. در حالی‌که القاعده تنها یک نیروی نظامی و جنگی نیست، بلکه یک اندیشه و فکر است که می‌تواند در هر کجا چه در صحرا چه در محله یهودی‌نشین و چه در جای دیگری رشد کند.

هیتلر تنها با استفاده از سلاح حذف نشد، بلکه دولت‌های غربی جنگ‌های ایدئولوژیکی را علیه نازیسم آغاز کردند و برای محدود کردن گسترش آن قوانینی وضع کردند. شکی نیست که اگر با نازیسم چنین برخوردی نمی‌شد جهان بار دیگر خود را با خطر آن روبه‌رو می‌دید و این جنبش سوسیالستی ملی راه خود را در نقاط مختلف جهان باز می‌کرد و می‌توانست به زودی بین فریب‌خوردگان، محرومان و افراد خشمگین در اروپا و آمریکا محبوبیت پیدا کند.

البته با توجه به حضور رژیمی مانند جمهوری اسلامی ایران که با ترویج شعارهای نفرت‌انگیز، آتش افراط‌گرایی و جنگ را شعله‌ور می‌کند و برای تحقق اهدافش دست به ایجاد گروه‌های شبه‌نظامی می‌زند، تروریسم همچنان ادامه خواهد داشت. بنابراین، مقابله با جمهوری اسلامی ایران باید در واقع مقابله با همان ایده افراط‌گرایی مذهبی باشد که در سال ۱۳۵۷، با روی‌کار آمدن خمینی، ظهور کرد.

از سوی دیگر، فرزندان کسانی که مرتکب جنایت ۱۱ سپتامبر شده‌اند هنوز هم فعالند و از طریق رسانه‌های اجتماعی به فعالیت‌های خود ادامه می‌دهند. این افراد همه امکانات و ابزار مورد نیاز، از جمله سلاح، پول، رسانه، حامیان و هواداران خود را دارند و با سر زدن به شبکه‌های زنده و اجتماعی می‌توان دریافت که خطر همچنان بشر را تهدید می‌کند و حوادث ۱۱ سپتامبر ۲۰۰۱ ممکن است بار دیگر به نحوی تکرار شود، زیرا تلاش‌ها و مبارزه‌ای که برای حذف کامل این گروه جریان دارد، در مقایسه با میزان خطر آن فراگیر و کافی نیست و هیچ محدودیتی با هدف جلوگیری از تحرکات و خطر القاعده وجود ندارد.

حملات به نیویورک و واشینگتن در آن زمان کاملا غافلگیرکننده بود و هیچکس انتظار آن را نداشت که «القاعده» با عبور از اقیانوس اطلس خود را به سرزمین‌ آمریکا برساند و اینکه بتواند دست به چنین حملات بزرگی بزند. اما زمانی‌که به گذشته می‌نگریم و اوضاع را با دقت بیشتری مورد مطالعه قرار می‌دهیم، می‌بینیم که القاعده در عمل و مقابل چشم همه جهانیان در حال رشد بوده است.

در واقع اندیشه «القاعده» پس از کشته شدن اسامه بن لادن، ابوبکر البغدادی و بقیه رهبران آن همچنان زنده، فعال و خطرناک باقی مانده است و تردیدی نیست که این فکر و اندیشه همچون همه ایده‌های شیطانی تا زمانی‌که حتی یک نفر آماده دفاع از آن باشد، می‌تواند ادامه پیدا کند. پس از ممنوعیت تبلیغ روی منبرهای مساجد، فعالان القاعده برای تبلیغ و ترویج افکار خود در صدد استفاده از گزینه‌های دیگری شدند و به شبکه‌های اجتماعی مانند «فیس‌بوک»، «توییتر» و «یوتیوب» روی آوردند و در نتیجه فعالیت‌های آن‌ها همچنان ادامه دارد.

به صراحت می‌توان گفت که بدون مبارزه فراگیر علیه افراط‌گرایی و جلوگیری همه‌جانبه از انتشار اندیشه‌های بنیادگرایی و افراطی، خطر القاعده و تروریسم همچنان رو به افزایش خواهد بود. به عبارت دیگر، تا زمانی‌که افراط‌گرایی در جامعه وجود نداشته باشد امکان ظهور هیچ گروه تروریستی وجود ندارد و همچنان هیچ ایدئولوژی افراطی نمی‌تواند در محیطی که به آن اجازه وجود و گسترش ندهد، ظهور و رشد کند.

این مطلب از نشریه الشرق‌‌الاوسط انتخاب شده است.