پنجشنبه گذشته، کلمبیایی‌ها در اخبار فوری تلویزیون، دو چهره آشنا را دیدند – ایوان مارکز و خسوس سانتریچ – رهبران ارشد سابق گروه چریکی منحله «نیروهای مسلح انقلابی کلمبیا» (فارک).
ولی این بار وضع متفاوت بود. آن دو خواهان جنگی تازه در کلمبیا بودند.
در سال ۲۰۱۶ این دو نفر مرتب در تلویزیون‌های سراسر کشور و جهان با پیراهن سفید ظاهر می‌شدند، نمادی از توافق صلح تاریخی با دولت که پس از چهار سال مذاکره و میانجی‌گری بین‌المللی در هاوانا امضا شده بود. آقای مارکز رهبر گروه مذاکره کننده فارک بود و آقای سانتریچ هم در مذاکرات حضور داشت.
حالا، تنها سه سال بعد، آنها لباس سرهم سبز رنگ به تن و مسلسل به دست داشتند، در جایی که ظاهرا اردوگاهی در جنگل‌های بارانی آمازون بود.
روند صلح کشور هم‌اکنون با چند ناکامی چشم‌گیر روبرو شده و هنوز خیلی از منتقدان توافق با آن به‌شدت مخالفت می‌کنند، اما تصاویر جدید، شاید بزرگ‌ترین آزمون برای این توافق باشد.
تحلیل‌گران می‌گویند دو گزینه در پیش است: تحکیم روند شکننده صلح که بسیار مورد نیاز است، یا به خطر انداختن آن و برگرداندن کشور به مسیر جنگ.
در این ویدیو، آقای مارکز که در دو سوی او بیست مرد مسلح دیگر دیده می‌شوند، شعارهای مارکسیستی سابقش را سر می‌دهد، انگار که هرگز زندگی غیرنظامی را تجربه نکرده است.
او در ویدیویی ۳۲ دقیقه‌ای، دولت را به دلیل عمل نکردن به تعهداتش در توافق صلح نکوهش کرد و گفت: «این ادامه جنگ شورشیان در پاسخ به خیانت دولت به معاهده صلح هاواناست. ما هرگز از نظر ایدئولوژیکی شکست نخوردیم، بنابراین مبارزه ادامه دارد».
جامعه بین‌المللی توافق صلح را ستود، چون رسما به جنگی ۵۲ ساله که به مرگ بیش از ۲۶۰ هزار نفر و آوارگی ۷ میلیون نفر منجر شده بود، پایان داد. جنگی که در آن شبه‌نظامیان فارک و ارتش ملی کلمبیا درگیر نبردی بی‌امان برای تسلط بر خاک کشور بودند.
ولی توافق صلح، شاهد ناکامی‌هایی بوده‌است.
رهبران اجتماعی که از توافق حمایت کردند، به شکلی تکان‌دهنده کشته می‌شوند. به گفته سازمان مردم‌نهاد ایندپاز، از زمان امضای توافق، ۶۲۷ کنش‌گر اجتماعی کشته شده‌اند.
تعهدات دولت به توسعه مناطق محروم کشور، در عمل روی کاغذ باقی مانده و شورشیان ناراضی را ترغیب کرده که روند صلح را رها کنند و مبارزه مسلحانه را از سر بگیرند.
بر اساس اسناد نظامی درز کرده، شمار ناراضیان اکنون ۲۳۰۰ نفر است.
حامیان توافق، گفته‌های آقای مارکز را نشانه‌ای از شکست‌های دولت ایوان دوکوئه می‌دانند که با تبلیغ مخالفت با توافق صلح در انتخابات پیروز شد و شروع به اصلاح بخش‌هایی از توافق‌نامه کرد، از جمله تغییر احکام قضایی شورشیان سابق که از نظر او بیش از حد سبک بودند.
سرخیو خارامیو و اومبرتو دلاکاله، مقام‌های پیشین که به نمایندگی از دولت بر سر توافق‌نامه مذاکره کرده بودند، در بیانیه‌ای گفتند: «بارها و بارها به دولت گفتیم که حملات دائمی‌اش به روند صلح و خطر بی‌ثباتی قانونی که به همراه دارد، ممکن است فرماندهان (شورشی) را به گرفتن تصمیم‌های خطا وادارد».
ولی منتقدان، تصاویر مارکز و سانتریچ را که دوباره مسلح بودند، تاییدی بر نگرانی‌های همیشگی خود دیدند: این‌که جنایتکاران هرگز نمی‌توانند عادت‌هایشان را ترک کنند.
آلوارو اوریبه، رئیس جمهور سابق کلمبیا و از مخالفان سرسخت توافق صلح و مشاور کنونی پرزیدنت ایوان دوکوئه، در توییتی نوشت: «این قابل پیش‌بینی بود. ملت باید آگاه باشد که هیچ روند صلحی در کار نبود، بلکه عفوی بود برای برخی از کسانی که مسئول جنایاتی هولناک به بهایی سنگین برای کشور بودند».
آقای مارکز ضمن اعلام شروع دوباره جنگ، امتیازهایی هم پیشنهاد داد: این‌که شورشیان دیگر برای گرفتن باج‌های هنگفت، آدم‌ربایی نخواهند کرد، و سربازان یا ماموران پلیسی را که «به منافع مردمی احترام بگذارند» هدف قرار نخواهند داد.
ولی او در عین حال ادعا کرد که طرح‌هایی برای همکاری با ارتش رهایی‌بخش ملی (ئی‌ال‌ان) – دومین گروه چریکی بزرگ پس از فارک – در جریان است. در سال‌های اخیر، ئی‌ال‌ان با بهره‌گیری از خلا به جا مانده از فارک و برخورداری از پناهگاه امنی در کشور همسایه، ونزوئلا، قدرت بیشتری یافته است.
در ماه ژانویه، دولت کلمبیا گفت که ئی‌ال‌ان مسئول فاجعه‌بارترین حمله تروریستی پایتخت در چند دهه گذشته بوده، حمله‌ای با خودوری بمب‌گذاری شده که در آن ۲۲ نفر در یک پاسگاه پلیس کشته شدند.
آدام آیساکسن، مدیر گروه مدافع حقوق بشر «دفتر واشنگتن در امور آمریکای لاتین» به ایندیپندنت گفت که هرچند این حمله «ضربه‌ای مرگ‌بار» به روند صلح نبود، اما می‌تواند به مخالفان روند صلح «فرصت تازه‌ای برای حمله» بدهد و از این طریق، روند صلح را تضعیف کند.
او افزود که با ظرفیت بالقوه‌ای که برای تسریع قطع اعتماد چریک‌های سابق نسبت به روند صلحی در حال زوال، و بازگشت به مبارزه مسلحانه وجود دارد، ئی‌ال‌ان «می‌تواند به مشکل امنیتی عمده‌ای برای کلمبیا بدل شود».
چریک‌های سابق فارک، مقیم منطقه‌ای که برای بازپذیری آنها در زندگی غیرنظامی اختصاص داده شده، به ایندیپندنت گفتند که اظهارات تازه دو رهبر سابق فارک موجب این «نگرانی» شده که کشور دوباره درگیر جنگ شود، اما مهم‌تر این‌که گفتند قصد نقض تعهدات خودشان را ندارند.
الکساندر پررا، نماینده منطقه بازپذیری ماریانا پائز در منطقه متا، گفت: «ما جنگجویان سابق، پدرها، مادرها و بچه‌هایی که در این آبادی ۳۱۵ نفری زندگی می‌کنند...اینجاییم و اینجا خواهیم ماند».
بر اساس بخشی از توافق صلح، حدود هفت هزار شورشی سلاحشان را زمین گذاشتند و فارک تعهد کرد از یک گروه شورشی کمونیست به یک حزب سیاسی صلح‌جو بدل شود.
رودریگو لوندونیو، با نام مستعار تیموچنکو، که رهبر سابق فارک بود، برائت حزبش را از رهبران شورشی جدید اعلام کرد و اهمیت آنها را مورد تردید قرار داد.
او با اشاره به مرز روشن میان آنهایی که مسیر فعالیت قانونی را انتخاب کرده‌اند با آنها که این مسیر را انتخاب نکرده‌اند، گفت: «این (گفته‌های رهبران فارک) مایه تاسف است، اما در عین حال اوضاع را روشن‌تر می‌کند و به ابهام پایان می‌دهد، چون ما مدت‌هاست که در وضع پیچیده‌ای به سر می‌بریم».
سرخیو گوزمان، مدیر موسسه تحلیل ریسک کلمبیا گفت که واکنش قاطع مردم و شخصیت‌های سیاسی کلیدی در محکومیت اظهارات رهبران فارک و اعلام حمایت از توافق صلح ممکن است بر خلاف انتظار، باعث تحکیم توافق صلح شود.
او گفت: «با توجه به تعداد مردمی که از دولت و پای‌بندی‌اش به تعهداتش نسبت به توافق صلح و افراد خلع سلاح شده، از جمله تیموچنکو، حمایت کرده‌اند، آن‌چه امروز اتفاق افتاد، باعث استحکام بیشتر صلح خواهد شد».
ولی تاثیر واقعی این رخداد در روزهای آینده مشخص خواهد شد که دولت درباره گام بعدی خود تصمیم بگیرد. عده‌ای چندان خوش‌بین نیستند.
پرزیدنت دوکوئه که در کاخ ریاست جمهوری با هیجان زیادی صحبت می‌کرد، وعده داد که «کل ظرفیت قانون» را علیه «باند قاچاقچی و تروریست» جدید به کار گیرد و واحد تازه‌ای برای تعقیب آنها به وجود آورد، و برای تحویل زنده یا مرده هر یک از فرماندهان شورشی که در ویدیو ظاهر شدند، ۷۲۵ هزار پوند جایزه بدهد.
اما گرچه دوکوئه بر حمایتش از روند صلح تاکید کرد، اکثریت حزب او خواهان الغای این توافق‌نامه هستند.
ساندرا بوردا، تحلیل‌گر سیاسی و استادیار دانشگاه لس آندس در بوگوتا، گفت که رخداد جدید به اکثریب حزب حاکم فرصتی طلایی می‌دهد تا کشور را دوباره درگیر جنگ کنند.
او گفت: «این می‌تواند بیدارباش نیرومندی برای دولت باشد...آیا دولت می‌خواهد دستاورد اصلی‌اش پایان دادن به روند صلح باشد؟ اگر دولت به روند صلح پای‌بند نماند، اگر درک نکند که بهترین واکنش، پای‌بندی به روند صلح است، احتمال این‌که اتفاق جدید آغاز درگیری تازه‌ای باشد، بسیار بالاست. من که هیچ خوش‌بین نیستم».
این نوشته برگردان فارسی از مقالات منتشر شده دیگری است و منعکس کننده دیدگاه سردبیری روزنامه ایندیپندنت فارسی نمی باشد.
© The Independent
