در سال‌های اخیر سرمایه گذاری کشورها در بخش انرژی‌های تجدیدپذیر افزایش یافته است  و با نمایان‌تر شدن اثرات تغییرات زیست‌محیطی، تلاش کشورها برای تسریع روند پروسه گذار انرژی شدت گرفته است. در این بین، کشورهای عمده صادر کننده نفت در خاورمیانه نیز که اقتصادشان وابسته به صادرات منابع انرژی است، اقدام به تهیه برنامه‌های جامعی برای کاهش انتشار کربن و افزایش سهم انرژی‌های تجدیدپذیر در سبد انرژی خویش کرده‌اند.  بزرگترین دغدغه این کشورها، کاهش وابستگی اقتصاد به صادرات نفت است. این کشورها در نظر دارند تا با تنوع بخشی به منابع صادراتی، روش‌های  کسب درآمد ارزی را  تغییر دهند.

 امارات متحده عربی  به عنوان یکی از اعضای مهم  اوپک، در سال‌های اخیر در کلیه بخش‌های صنعت انرژی سرمایه‌گذاری وسیعی کرده است. در کنار توجه به افزایش ظرفیت تولید نفت در بخش انرژی‌های تجدیدپذیر، به‌ویژه خورشیدی و نیز انرژی هسته‌ای، پروژه‌های عظیمی را به‌انجام رسانده است؛ از جمله  نیروگاه هسته‌ای براکه  امارات که سال گذشته به بهره‌برداری رسید. این نیروگاه که شامل چهار رآکتور است و پنج هزار و ۶۰۰مگاوات ظرفیت تولید دارد، با هزینه‌ای معادل ۲۴ میلیارد دلار توسط کنسرسیوم برق کپکو کره جنوبی ساخته شد و قرار است  حدود یک چهارم از برق امارات متحده عربی را تامین کند. 

 باید در نظر داشت که امارات با جمعیت ده میلیونی، یکی از کشورهایی است که بیشترین میزان دی‌اکسید کربن را در جهان تولید می‌کند و این امر باعث شده است که امارات برنامه جامع خود را برای کاهش انتشار کربن در افق سال  ۲۰۵۰  اعلام کند. باید خاطرنشان کرد که امارات به شدت بر صادرات نفت و گاز متکی است که با وجود چندین دهه تلاش برای تنوع بخشیدن به اقتصاد، حدود ۳۰ درصد از تولید ناخالص داخلی آن را تشکیل می دهد. این کشور همچنین پس از استرالیا و  آمریکا، مسئول یکی از بالاترین میزان‌های انتشار گازهای گلخانه‌ای در جهان است.

برنامه جامع امارات برای انتشار کربن صفر در افق ۲۰۵۰

 هفته گذشته، امارات به عنوان اولین کشور عرب منطقه برنامه خود را برای انتشار کربن صفر در افق سال ۲۰۵۰ منتشر کرد. در گزارش وزارت انرژی امارات، با اشاره به شروع روند برنامه جامع انتشار کربن صفر، از  ابتکار امارات برای کاهش انتشار گازهای گلخانه‌ای  به عنوان اقدام موثری برای تسریع در پروژه گذار انرژی  یاد شد.  چند ماه  پیش، شیخ محمد بن راشد آل مکتوم ، حاکم دبی ، گفته بود که امارات متحده عربی تا سال ۲۰۵۰ تقریباً ۱۶۵ میلیارد دلار در انرژی پاک  و  تجدیدپذیر سرمایه‌گذاری خواهد کرد. در بیانیه سفارت امارات در واشنگتن در مورد این برنامه چنین ذکر شده است:  «امارات در منطقه‌ای با گرمای شدید و منابع طبیعی کمیاب، برای مقابله با چالش تغییرات اقلیمی  واکنشی تهاجمی دارد و معتقد است که سرمایه‌گذاری‌ها در بخش انتشار کرین صفر، هم به  رشد اقتصادی کمک می‌کند و هم باعث  ایجاد  فرصت‌های شغلی جدید خواهد شد.»

 نقش موثر امارات در آژانس بین‌المللی انرژی‌های تجدیدپذیر

 امارات اولین کشوری است که در منطقه  خاورمیانه توافقنامه زیست‌محیطی پاریس را امضا کرد و در ضمن محل استقرار آژانس بین‌المللی انرژی‌های تجدیدپذیر (ایرنا) است. امارات متحده عربی متعهد به مشارکت جهانی و تنظیم سیاست داخلی برای آینده‌ای کم کربن است و برای کاهش تاثیر کربن ناشی از صنایع سنگین و صادرات انرژی، هزینه احداث نیروگاه خورشیدی را حتی به میزان  کمتر از نیروگاه گاز طبیعی تبدیل  کرده است. این کشور یکی از بزرگترین سیستم‌های جذب کربن در جهان را  داراست، و نیز اولین کشوری است که در منطقه  به  کاهش میزان  آلایندگی مطلق  ۲۳.۵ درصدی تا سال ۲۰۳۰  متعهد شده است. هدف جدید امارات در حالی اعلام می‌شود که اکثر کشورهای بزرگ صنعتی و وارد کننده سوخته‌ای فسیلی، برنامه‌های خود را در این راستا اعلام کرده‌اند و قرار است جزئیات این برنامه‌ها در کنار سیاست ملی کشور‌ها برای مقابله با تغییرات اقلیمی، در اجلاس جهانی تغییرات زیست‌محیطی که قرار است در ماه آینده در گلاسکوی اسکاتلند برگزار شود، مورد بحث و بررسی قرار گیرد.

افزایش تقاضا برای نفت و چالش کشورهای عمده اوپک

با بهبود نسبی اقتصاد جهانی، در هفته‌های اخیر تقاضا برای نفت در بازار افزایش یافته است و باعث افزایش قیمت نفت شده است. در سناریوی آژانس بین‌المللی انرژی برای رسیدن به  هدف انتشار کربن صفر تا سال ۲۰۵۰، کشورهای جهان باید روزانه ۲۴ میلیون بشکه نفت مصرف  کنند. این در  حالی است  که در  شرایط فعلی  روزانه  حدود ۱۰۰ میلیون بشکه نفت مصرف می‌شود.  اوپک  چشم‌انداز صعودی‌تری نسبت به آینده بازار  نفت دارد. اوپک معتقد است که تقاضای سوخت فسیلی تا سال  ۲۰۴۰  افزایش خواهد یافت.

 امارات از منابع مالی کافی برای تحقق پروسه گذار انرژی برخوردار است و شرایط جذب سرمایه‌گذاری خارجی  در زیر ساختار انرژی آن نیز فراهم است.  دستیابی به هدف انتشار کرین صفر در افق  ۲۰۵۰، چالش‌های خاص خود را دارد و نیازمند تکنولوژی پیشرفته است. 

افزایش نقش و سهم انرژی‌های تجدیدپذیر در سبد انرژی امارات در کنار بهره‌برداری از نیروگاه هسته‌ای و نیز تدوین برنامه برای بهره‌گیری از هیدروژن، اقدامات بسیار مثبتی در اجرای پروسه گذار انرژی است. اما باید در نظر داشت که در حال حاضر ٖ و به‌رغم تلاش‌های این کشور برای تنوع بخشیدن به اقتصاد، صادرات نفت و گاز همچنان قطب اصلی اقتصاد و صادرات  امارات متحده عربی است و ۳۰ درصد از تولید ناخالص داخلی ملی آن را تشکیل می‌دهد.  این برنامه به احتمال زیاد موقعیت امارات را در معادلات جهانی و سازمان‌های بین‌المللی  را بهتر خواهد کرد. زیرا  امارات در نظر دارد در منطقه‌ای که هنوز تحت سلطه سوخت‌های فسیلی است، خود را به عنوان یکی از  پیشروان امر تغییرات آب و هوایی، متمایز نشان دهد. دولت امارات همچنین برای میزبانی اجلاس جهانی آب و هوایی در نوامبر ۲۰۲۳ در ابوظبی در حال رایزنی است.

با وجود سرمایه‌گذاری بیش از ۴۰ میلیارد دلاری در بخش‌های انرژی پاک در سالهای اخیر، امارات هنوز دارای یکی از بالاترین میزان‌های انتشار کربن است. بر این مبنا، به‌نظر می‌رسد که نفت برای آینده اقتصاد این کشور همچنان حیاتی باقی خواهد ماند. شرکت ملی نفت ابوظبی، معروف به «ادنک»، هنوز قصد دارد سرمایه‌گذاری زیادی برای افزایش ظرفیت تولید نفت به ۵ میلیون بشکه در روز در سال‌های آینده انجام دهد. 

با توجه به تمامی شرایط، اراده دولتمردان امارات برای کاهش نقش سوخت‌های فسیلی در اقتصاد آن کشور حائز اهمیت است. دستیابی به همه اهداف مورد نظر در افق  ۲۰۵۰ با چالش‌های جدی همراه خواهد بود، اما با توجه به موفقیت امارات در بخش انرژی‌های تجدیدپذیر و توجه آن کشور به انرژی هسته‌ای و هیدروژن، سیاست انرژی امارات می‌تواند الگویی برای کشورهای تولیدکننده نفت باشد.

باید در نظر داشت که دستیابی کشورهای عمده صنعتی به هدف انتشار کربن صفر نیز با چالش‌های زیادی روبه‌رو است.  تغییر تدریجی سبد انرژی و نحوه زندگی مردم به نحوی که انرژی کمتری مصرف شود، روندی زمان‌بر است. با تمام این چالش‌ها، امارات، هم در روند گذار انرژی و هم با تاکید بر هدف بلند‌مدت انتشار کربن صفر، برای اجرایی کردن اهداف خود خواهد کوشید. موفقیت این کشور در این امر می‌تواند به الگویی برای سایر کشور‌ها تبدیل شود.